Page 35 - STAV broj 240

Međutim, ako je suditi prema trendo- intenzitetom pogoditi ostale članice Unije,
vima u svijetu, neoliberalnom shvatanju niko pouzdano ne zna, ali je sigurno da će
ekonomije bliži se kraj, a vraćamo se na se zbog djelovanja dezintegracijskih sila ši-
politiku ekonomskog protekcionizma i rom Evrope uzdrmati sami temelji Unije.
ekonomskog nacionalizma. Desničarske U Sjedinjenim Američkim Državama
populističke partije širom Evrope pozivaju Donald Trump od početka mandata pro-
na ekonomski protekcionizam, pa i nacio- vodi politiku ekonomskog nacionalizma
nalizam, i provode ga gdje god za to imaju – jednostrano je uveo carine glavnim tr-
priliku. Najbolji primjer jeste Mađarska govinskim partnerima – Kini, Kanadi,
pod vlašću Viktora Orbana. Nacionalisti Meksiku, Evropskoj uniji, “protjerao”
su sve jači i u Italiji, Austriji, Francuskoj, iz SAD-a kinesku kompaniju “Huawei”,
Holandiji... Nakon nekoliko decenija in- zabranio ulazak migranata u SAD... On
tegracije Evropske unije, projekta zami- će učiniti sve da “Amerika opet bude ve-
šljenog da omogući slobodan protok ljudi lika”. Imperijalističkim težnjama SAD-a
i robe, da osigura jedinstveno tržište za sve prepreka su jačanje drugih svjetskih sila
članice Unije, sve su češći pozivi za dezin- poput Kine i Rusije i zato SAD pokušava-
tegraciju, zatvaranje nacionalnih granica, ju na sve načine spriječiti njihovo jačanje,
a tome je uveliko doprinijela migrantska makar to značilo trgovinski rat s Kinom.
kriza, ali i evropska dužnička kriza u kojoj S druge strane, ovakva Trumpova po-
se solidarnost i nije baš pokazala na djelu. litika nije dala konkretne rezultate, te je
Paradoksalno zvuči da je Njemačka, moguće da će postati jedan od rijetkih
zemlja koja je bila kolijevka nacionalso- predsjednika SAD-a koji nije dobio novi
cijalizma – koji se temelji na vrlo sličnim mandat. Iako SAD ima stabilan ekonom-
vrijednostima kao i ono što se danas nazi- ski rast posljednjih godina, problem ne-
va ekonomskim protekcionizmom i naci- dostatka radnih mjesta i dalje je aktuelan
onalizmom, a to su prije svega zatvaranje i za njega nema rješenja.
granica za strane robe i usluge uz izgovor Protuteža ekonomskom nacionalizmu
da će to zemlju učiniti jačom – postala Donalda Trumpa jeste ekonomski patrio-
jedini iskreni zagovornik integracije, je- tizam senatorke Elizabeth Warren, kandi-
dinstvenog tržišta, slobodne ekonomije. datkinje za predsjedničku nominaciju De-
Međutim, ni Njemačkoj u posljednje vri- mokratske stranke. Njen ekonomski plan
jeme ne ide dobro, zemlja klizi ka recesiji, zasniva se na oporezivanju najbogatijih
što se odmah osjeti i u cijeloj Evropi, kada Amerikanaca i pravednijoj raspodjeli bo-
“njemački motor” uspori, svi usporavaju. gatstva, stvaranju uvjeta za otvaranje novih
Posebno se to odnosi na Bosnu i Hercego- radnih mjesta, da obaveže velike korpora-
vinu, koja je bukvalno ovisna o Njemačkoj cije da rade u korist građana, a ne profi-
jer nam je to najznačajnije izvozno tržište. ta, da se sklope međunarodni trgovinski
Desničari i populisti u Evropi polahko ugovori koji štite ljudska prava i poslove
preuzimaju glavnu riječ. A to će uskoro po- Amerikanaca, da svi Amerikanci imaju
četi dolaziti na naplatu, možda već krajem pristup besplatnoj zdravstvenoj zaštiti...
ovog mjeseca. Najbolji primjer ekonom- Ona je zapravo sve suprotno od Trumpa.
skog nacionalizma jeste Velika Britanija, Činjenica je da je svjetska ekonomija
koja je izglasala izlazak iz Evropske unije poprilično anemična, stope rasta prilično
jer su populisti građanima obećali da će su niske, čak je i Kina, koja je posljednjih
Velika Britanija biti bogatija i bolja ako godina imala ekonomski bum, usporila.
ne bude u Uniji. Koliko veze s realno- Istovremeno, lekcije iz finansijske krize
šću ima ovo obećanje, najbolje pokazuju od prije nekoliko godina nisu naučene,
primjeri stotina kompanija koje su zbog finansijski sistem i dalje se zasniva na ne-
Brexita napustile Britaniju i preselile se u ograničenom zaduživanju. Zbog toga nije
Njemačku i Irsku. ni čudno što se traga za drugačijom eko-
nomskom paradigmom. Ali, jesu li ideje
VELIKA BRITANIJA VUČE ekonomskog protekcionizma u Evropi
EVROPU U KRIZU i ekonomskog nacionalizma, s jedne, i
Koliko je Evropska unija ujedinjena, ekonomskog patriotizma, s druge strane,
najbolje će pokazati test koji slijedi, a to u SAD-u najbolji mogući odgovori na
je izlazak Velike Britanije bez prethodnog sve probleme? Jesu li godine insistiranja
sporazuma. Premijer Velike Britanije Bo- na integraciji u Evropi uzalud potrošene?
ris Johnson već je najavio da Britanija na- Hoće li Velika Britanija biti samo početak
pušta Evropsku uniju sa ili bez dogovora dezintegracije Evropske unije?
krajem ovog mjeseca, mada nije vjerovati Sigurno je samo jedno. Nikada u po-
britanskim najavama jer to najavljuju već vijesti nisu se dešavale velike ekonomske
mjesecima pa ipak još nisu izašli. Ipak, promjene a da sa sobom nisu nosile i dru-
prilično je realan scenarij izlaska bez do- ge društvene promjene. Glad, siromaštvo i
govora, što će cijelu Uniju uvući u krizu. ratovi uvijek su bili popratne pojave pro-
Koliko će biti duboka ta kriza i kakvim će mjena ekonomske paradigme svijeta. n

STAV 10/10/2019 35