Page 53 - STAV broj 313

sarajevskog Instituta za istraživanje zlo- augustu 1991. provalu u zajedničko skla- automobila dovezao Damjan Vujković,
čina protiv čovječnosti i međunarodnog dište naoružanja i vojne opreme za općine i to iz crkve u Pljevi. Taj top, koji je u
prava u radu Zločini nad Bošnjacima Jaj- Jajce, Mrkonjić-Grad i Šipovo. Otud su osmanskom periodu, ali i kasnije u au-
ca, Jezera i Šipova detaljno činjenicama ukrali 600 automatskih pušaka i 300.000 strougarskom vremenu oglašavao iftar
opisuju pripreme za Agresiju i ratne zlo- metaka i kamionima ih razvezli po selima u vrijeme mjeseca ramazana ukraden je
čine nad Bošnjacima tog kraja pa tako i Šipova i podijelili srpskom stanovništvu, iz džamije u Pljevi 1941. prilikom nje-
rušenje Đerzelezovog turbeta. nazvavši to “petrovdanski dar”, 12. jula nog spaljivanja.
Godine 1989. iz Šipova su organizi- 1991. Tako su Srbi Šipova naoružavani i
rani autobusi koji su prevozili Srbe na pripremani za događaje koji su uslijedili LIČNOST ALIJE ĐERZELEZA
proslavu 600 godina od Kosovske bit- aprila 1992. godine. Oružje i naoružava- Turbe u Gerzovu podignuto je Aliji
ke. Osnivački skupovi SDS i Srpskog nje srpskog stanovništva Šipova imalo Đerzelezu, najpopularnijem junaku mu-
pokreta obnove Šipova bili su skupovi je dvojaki cilj: stvoriti atmosferu straha slimanske epske narodne pjesme u Bosni
na kojima se također pozivalo na osve- među Bošnjacima Šipova, golorukim i i Hercegovini. Junaštvo i drugi različiti
tu, uz obavezno pozivanje na mitomani- malobrojnim stanovnicima, kao i podići aspekti njegove osobnosti opjevani su u
ju. Koliko je Šipovo bilo pogodno tlo za Srbe Šipova na noge u pripremi za poku- više od četrdeset epskih pjesama, piše
srpsko nacionalističko djelovanje, govori šaj iscrtavanja granica “Velike Srbije”. Elvir Duranović s Instituta za islamsku
činjenica da je pročetnički SPO iz Srbije U ljeto 1991. u Šipovu se oružje di- tradiciju Bošnjaka u svom radu Turbeta
izabrao ovo mjesto kao sjedište za cijelu jelilo samo Srbima. Istovremeno je op- Alije Đerzeleza i Torlak Evli-dede – kultna
BiH, odakle je širio ideje fašizma i za- ćinsko i stranačko rukovodstvo SDS-a mjesta muslimana Šipova i okolice. Veliki
tiranja bošnjačkog naroda. Na osnivač- Šipovo sredinom 1991. nakon puča na broj epskih pjesama o Aliji Đerzelezu
koj skupštini SDS Šipovo novoizabrani legalne organe TO-a i provale u magacine ponukao je Aleksija Olesnickog, čuve-
predsjednik Dragan Đukić nije zabora- s oružjem i municijom podijelilo oružje nog istraživača orijentalne zaostavštine
vio u svom govoru obratiti se i Bošnja- i municiju samo Srbima. Srpski zločin- na našim prostorima, da pokuša, prema
cima, poručivši im “da se dobro pripaze ci ispalili su do 23. marta 1992. hiljade njemu dostupnim izvorima, pronaći
da ponovo ne postanu nečije cvijeće, jer i hiljade metaka, proizvodeći atmosferu historijskog Aliju Đerzeleza. O tome je
cvijeće u čvrstoj ruci brzo uvene”. straha kod mirnog stanovništva i ubija- napisao dva rada. U prvom tekstu naslova
Nakon tih događaja uslijedila su pri- jući pojedine Bošnjake. Šenlučili su no- Tko je zapravo Alija Đerzelez? poistovje-
jeteća pisma pojedinim bošnjačkim akti- ćima, tromblonskim projektilima gađali tio je našeg junaka s čuvenim Ali-begom
vistima, članovima džamijskih odbora, bošnjačke kuće po Šipovu i gađali turbe Mihalogluom.
stranke SDA i inače svima koji imaju Alije Đerzeleza u Gerzovu, dižući bari- Pošto je nedugo poslije ovog teksta
muslimansko ime. Na teret im se stav- kade na okolnim putevima. Turbe je bilo Olesnicki došao do dokumenta koji baca
ljaju sva zlodjela iz perioda od 1941. do stalna meta od oktobra 1991. godine, a sasvim drugačije svjetlo na ličnost Alije
1945. koja Bošnjaci nisu počinili, dok ih u nakani da ga sruše uspjeli su u martu Đerzeleza, on je godinu kasnije napisao
Srbi smatraju glavnim krivcima. Poči- 1992. godine. Izvršioci su bili takozvani novi tekst Još o ličnosti Đerzelez Alije, u
nje se prijetiti likvidacijama uglednijim martićevci, na čelu s Damjanom Vujko- kojem nagovještava da je Alija Đerzelez,
Bošnjacima, pismima ispisanim pisanim vićem iz sela Pljeva. ustvari, Gerz Ilijas, junak s kraja 15. sto-
staroslavenskim crkvenim ćiriličnim pi- Kada je Vujković u pitanju, pravo- ljeća, učesnik čuvene bitke na Krbav-
smom, poput Dervišu Ćoriću, Samiru slavni Božić i Nova godina, 14. januara skom polju. Dva desetljeća kasnije Ha-
Ćuku, Mehemedu Ganibegoviću, Sadi 1992, dočekani su u Šipovu uz pucnjavu zim Šabanović pronalazi Gerza Ilijasa u
Jašareviću, Sakibu Ribiću, Vejsilu Šabiću iz svih vrsta oružja. Danima se pucalo, a defteru iz 1485. godine u nahiji Dobrun
i drugima. Vrlo brzo nakon toga uslije- božićna misa i darodajnice prenosile su te oprezno tvrdi: U toj nahiji nalazio se
dila su i prva ubistva i pljačke. se na razglas, kako bi se čule cijelom ši- 1485. godine timar Gerz Eljasa, koji je,
Progon Bošnjaka Šipova pripreman povačkom kotlinom. Slavlje je na kraju mislim, historijska ličnost Đerzelez Ali-
je sistemski i planski. Skupština opštine začinjeno obaveznim pucanjem iz topa je. Nakon toga, Đenana Buturović ned-
Šipovo koja je konstituirana 1990. radi- koji je za tu priliku na prikolici svog vojbeno je ustvrdila da je Alija Đerzelez,
la je bez Bošnjaka jer im nije dozvolje-
no učešće u vlasti proporcionalno prema
popisu stanovništva iz 1991. godine. Pri-
vremenim penzioniranjem uklonjeno je
i ono malo Bošnjaka koji su se zatekli do
tada u vlasti. U periodu početka agresije
od strane JNA na području Republike
Hrvatske SDS je formirala privremeni
specijalni odred milicije za teroriziranje
Bošnjaka sastavljenog od pedesetak mla-
dića. Kao prebivalište im dodjeljuju pro-
stor osnovne škole i prave improviziranu
kasarnu u selu Kozina iznad sela Pljeve.
Otud ih šalju na obuku na kninsko rati-
šte i po tome osnovu ih zovu martićevci.
Ovi martićevci pljačkaju imovinu u Hr-
vatskoj i dovoze je u Šipovo.
Njihove idejne vođe ne gube vrijeme,
po instrukcijama Karadžića i Miloševića,
uz pomoć oficira JNA, organizirali su u

STAV 5/3/2021 53