Page 146 - Doğadaki Mühendislik

144 DO⁄ADA ALLAH'IN YARATMASI

Eritrositler ‹çin Tasarlanm›fl ‹deal fiekil
Kan›n oksijen tafl›ma görevi alyuvarlara (eritro-
sitler) verilmifltir. Oksijen, bu hücrelerde bulunan
hemoglobin adl› maddeye tutunarak tafl›n›r. Bu hüc-
renin yüzeyi ne kadar büyükse o kadar büyük miktar-
da oksijen tafl›nabilir. Ancak alyuvarlar k›lcal damarlardan da geçecektir. Bu
da hücrenin en az hacimde olmas›n› gerektirir. Yani minimum hacimde mak-
simum yüzey gereklidir.
Nitekim alyuvarlar tam bu ihtiyac› karfl›layacak özel bir tasar›mla yara-
t›lm›fllard›r: Yass›, yuvarlak ve her iki yandan bas›k yap›dad›rlar. Bu halle-
riyle yandan iyice bast›r›lm›fl kaflar peyniri tekerine benzerler. Bu, mümkün
olan en küçük hacimde en büyük yüzeyi içeren flekildir. Nitekim bir tane al-
yuvar, bu flekli sayesinde, 300 milyon hemoglobin molekülünü tafl›yabilir.
Bunun yan›nda alyuvarlar esneklikleri sayesinde de en dar k›lcal damarlar-
dan ya da en küçük gözeneklerden geçebilirler. 49

BALON BALI⁄ININ KOLORMAT‹K GÖZLER‹
Balon bal›¤› Güneydo¤u Asya’n›n s›cak denizlerinde yaflar. Bu bal›k
gözlerine çok fazla ›fl›k gelince bir tür "kimyasal günefl gözlü¤ü" takmakta-
d›r. 2.5 cm. uzunlu¤undaki bu bal›¤›n gözlerinde
fotokromik merceklere benzer bir özellik
vard›r. Bu merceklerin rengi ›fl›¤a göre
aç›l›r veya koyulafl›r.
Sistem flöyle çal›fl›r: Balon bal›-
¤› fazla ›fl›kla karfl›lafl›nca, gözü-
nün saydam tabakas›n›n (korne-
an›n) kenarlar›nda yer alan "kro-
matofor" adl› boya hücreleri, sar›
renkli bir boya (pigment) yapma-
ya bafllar. Bu boya gözün üzerine
yay›larak bir filtre rolü oynar ve
gelen ›fl›¤›n fliddetini azalt›r, böyle-
ce bal›¤›n daha net görmesi sa¤lan›r.