Page 281 - Hayatın Gerçek Kökeni

‹ndirgenemez Komplekslik

ni birleflim, hücrenin içinde önceden beri var olan "fosfodiesteraz" adl› bir
baflka proteinle ba¤lanmaya uygun bir yap›dad›r. Bu ba¤lanma zaman ge-
çirilmeden hemen yap›l›r. Bu ba¤lanman›n sonucunda ise fosfodiesteraz
proteini, yine daha önceden hücre içinde var olan cGMP isimli bir mole-
külü parçalama özelli¤i kazan›r. Bu ifllem birkaç tane de¤il, milyonlarca
protein taraf›ndan gerçeklefltirildi¤i için, hücrenin içindeki cGMP oran›
h›zla düfler.
Peki tüm bunlar›n görmeyle ilgisi nedir? Bu sorunun cevab›n› bul-
mak için, bu ilginç kimyasal reaksiyon zincirinin son aflamas›na bakal›m.
Hücrenin içindeki cGMP yo¤unlu¤unun düflmesi, hücrenin içindeki "iyon
kanallar›"n› etkileyecektir. ‹yon kanallar› dedi¤imiz fley, hücre içindeki
sodyum iyonlar›n›n say›s›n› düzenleyen proteinlerdir. Normalde cGMP
molekülleri, hücreye d›flar›dan sodyum iyonlar› tafl›makta, bir baflka mo-
lekül de fazla iyonlar› d›flar› atmakta ve böylece denge sa¤lanmaktad›r.
Ancak cGMP moleküllerinin say›s› azal›nca, hücredeki sodyum iyonlar›-
n›n da say›s› azal›r. Bu say› azalmas›, hücre içinde elektriksel bir dengesiz-
lik meydana getirir. Bu elektriksel dengesizlik, hücreye ba¤l› olan sinir
hücrelerini etkiler ve bizim "elektrik uyar›s›" dedi¤imiz fley oluflur. Sinir-
ler bunlar› beyne aktar›r ve orada da "görme" dedi¤imiz ifllem yaflan›r. 353
K›sacas› tek bir foton, retinadaki hücrelerin tek birisine çarpm›fl ve
birbirini izleyen zincirleme reaksiyonlar sayesinde hücrenin bir elektrik
uyar›s› üretmesini sa¤lam›flt›r. Bu uyar›, fotonun enerjisine göre de¤iflir,
böylece bizim "güçlü ›fl›k", "zay›f ›fl›k" dedi¤imiz kavramlar oluflur. ‹flin en
ilginç yanlar›ndan birisi, üstte anlatt›¤›m›z tüm bu karmafl›k reaksiyonla-
r›n, saniyenin en fazla binde biri kadarl›k k›sa bir sürede olup bitmesidir.
Daha da ilginç olan bir nokta, bu zincirleme reaksiyon tamamland›¤› an-
da, hücre içindeki özel baz› proteinlerin, 11-cis-retinal, rodopsin, transdu-
sin gibi unsurlar› tekrar eski hallerine döndürmüfl olmas›d›r. Çünkü göze
her an yeni fotonlar çarpmaktad›r ve hücredeki zincirleme sistem, bu fo-
tonlar›n her birini yeniden alg›lamal›d›r.
Burada k›saca özetledi¤imiz bu görme iflleminin asl›nda çok daha
kompleks detaylar› vard›r. Ancak bu özet bile, ne kadar muhteflem bir sis-
temle karfl› karfl›ya oldu¤umuzu göstermeye yeter. Gözün içinde öylesine
kompleks, öylesine iyi hesaplanm›fl bir sistem vard›r ki, bu sistemin rast-
lant›larla ortaya ç›kabilece¤ini iddia etmek, aç›kça ak›l d›fl›d›r. Sistem, tü-
müyle indirgenemez kompleks bir yap›ya sahiptir. E¤er birbirleri ile zincir-

279