Page 249 - Risale-i Nur - Mesnevi-i Nuriye

252 MESNEVÎ-Î NURİYE

Âdeta ihbaratı binefsiha sabit umûrlardandır. Evet şu Bürhan-ı
Münevverenin altı ciheti de şeffaftır. Üstünde İ'caz; altında mantık ve
delil; sağında Aklı istintak; solunda Vicdanı istişhad; önünde hedefinde
hayır ve saadet; Nokta-i İstinadı Vahy-i Mahzdır. Vehmin ne haddi var
ki girebilsin.

Marifet-i Sâni' denilen Kemalât Arşına uzanan Mi'racların usûlü
dörttür.

Birincisi: Tasfiye ve işraka müesses olan Muhakkikîn-i
Sofiyenin minhacıdır.

İkincisi: İmkân ve hudûsa mebni Mütekellimînin tarîkıdır.
Bu iki asıl, çendan Kur'andan teşaub etmişlerdir. Lâkin fikr-i
beşer başka surete ifrağ ettiği için uzunlaşmış ve müşkilleşmiş,
evhamdan masun kalmamışlar.
Üçüncüsü: Şübehat-âlûd hükema mesleğidir.
Dördüncüsü ve en birincisi: Belâgat-ı Kur'aniyenin ulvî
mertebesini ilân etmekle beraber, Cezalet cihetiyle en parlağı ve
istikamet cihetiyle en kısası ve vuzuh cihetiyle beşerin umumuna en
eşmeli olan Mi'rac-ı Kur'anîdir. Hem o Arşa çıkmak için dört vesile
vardır: İlham, Talim, Tasfiye, Nazar-ı Fikrî.
Tarîk-ı Kur'anî iki nevidir:

Birincisi: Delil-i İnayet ve Gayettir ki, menafi'-i eşyayı ta'dad
eden bütün Âyât-ı Kur'aniye bu delili nesc ve şu bürhanı tanzim
ediyorlar. Bu delilin zübdesi, Kâinatın Nizam-ı Ekmelinde İttikan-ı
San'at ve Riayet-i Mesalih ve Hikemdir. Bu ise Sâniin Kasd ve
Hikmetini isbat ve tesadüf vehmini ortadan nefyediyor. Zira ittikan
ihtiyarsız olmaz. Evet Nizamın şahidleri olan bütün fünun-u ekvan,
mevcudatın silsilelerindeki halkalardan asılmış mesalih ve semeratı ve
inkılabat-ı ahvalin katmer ve düğümleri içinde saklanmaz hikem ve
fevaidi göstermekle, Sâniin Kasd ve Hikmetine kat'î şehadet ediyorlar.
Ezcümle:

Fenn-i hayvanat, fenn-i nebatat, ikiyüz bini mütecaviz enva'ın
büyük peder ve âdemleri hükmünde olan mebde'lerinin her birinin
hudûsuna