Page 162 - Dünya Hayatının Gerçeği

Ya nar dağ lar, Vol kan lar

Yer ka bu ğu nun sis mik ha re ke ti so nu cu mey da na ge len dep rem le rin ya -
nın da, vol ka nik dağ lar da olu şan pat la ma lar da önem li do ğal fe la ket ler ara -
sın da dır. Dün ya da 550'si yer üs tün de ve di ğer le ri de niz di bin de ol mak üze -
re 1500 do la yın da ak tif ya nar dağ bu lun mak ta dır. Bun lar dan her han gi bi ri -
nin, her han gi bir za man da ha re ke te geç me si son de re ce ko lay dır. Bir ya nar -
dağ ha re ke te geç ti ğin de ise kı sa bir sü re için de bu lun du ğu böl ge nin tü mü -
nü et ki si al tı na ala bi lir. Hiç bir tek no lo ji nin bu nu en gel le me ye güç ye tir me si
de müm kün ol maz.
Vol kan lar, ta rih te ve gü nü müz de ol duk ça bü yük iz ler bı rak mış lar dır.
Geç miş te var olan şe hir le ri ha ri ta dan sil miş, top lum la rı yok et miş ler dir. Ekin -
ler yok ol muş, tar la lar kül ler le ve gök yü zü de toz bu lut la rıy la kap lan mış tır.
Bü yük bir azap kay na ğı olan ya nar dağ pat la ma la rı, ta rih te Pom pei gi bi
bü yük şe hir le ri yok et miş tir. Ve züv ya nar da ğı nın ha re ket le ne rek hiç kim se -
ye kaç ma fır sa tı ver me miş ol ma sı kuş ku suz ib ret ve ri ci dir.
Gü nü müz de de et ki le ri ni sür dü ren ya nar dağ lar kim se nin bek le me di ği bir
an da fa ali ye te geç mek te ve oluş tur duk la rı lav lar, uzun me sa fe ler bo yun ca
iler le ye rek bü yük za ra ra yol aç mak ta dır. Pat la ma nın lav lar dı şın da bir di ğer
et ki si de önü ne çı kan her şe yi ya kıp yu tan, gaz ve kül den oluş muş bir rüz -
gar ın oluşmasıdır. Bu rüz ga rın hı zı ba zen sa at te 160 km'ye ka dar çık mak ta,
ya kı cı bir et ki si ol mak ta, gö rüş açısını ne re dey se yok et mek te dir.
200 ak tif vol ka na sa hip En do nez ya'da ki Ka ra ka tou ya nar da ğın da 1883 yı -
lın da gö rü len pat la ma, 160'dan faz la kö yün yok ol ma sı ve 36.000 ki şi nin bu
pat la ma so nu cun da olu şan tsu na mi de (dev dal ga lar da) bo ğul ma sıy la so nuç -
lan mış tır. Pat la ma nın toz la rı, 10 gün son ra 3000 mil uza ğa ka dar düş müş tür.
Vol kan la rın bir di ğer özel li ği de umul ma dık bir za man da ha re ke te geç -
me le ri dir. 1985 yı lın da, 150 yıl lık bir uy ku dan son ra, Ne va do del Ru iz ya nar -
da ğı nın pat la ma sı da bu na bir ör nek tir. Bin ler ce in sa nın ölü mü ne ne den
olan bu pat la ma, as lın da ol duk ça kü çük bir pat la ma dır. Bir kı yas yap mak
ge re kir se, 1980'de mey da na ge len St. He lens Da ğı'nın pat la ma sı nın an cak %
3'ü şid de tin de dir. Ne va do Del Ru iz'in pat la ma sı, o böl ge de bu lu nan buz ve
ka rı erit me ye ye te cek ka dar ısı yay dı ğı için, ça mur ve su se li, da ğın etek le -
rin den ge le rek Ar me ro şeh ri ni si lip sü pür müş tür. Bu pat la ma, 1902'de Ka ra -
yip ada sın da 30.000 ki şi nin ölü müy le so nuç la nan Pe lee Da ğı pat la ma sın dan

160 DÜNYA HAYATININ GERÇEĞİ