Page 45 - Makaleler 2. Cilt

Canl›lardaki Düflündürücü Özellikler 43

kasının altındaki fok balı¤ının kokusunu bile rahatça algılayabilirler.
Bazı canlılarsa so¤uk havalara kıfl uykusuna yatarak dayanıklılık göste-
rirler. Peki bu canlılar donmamayı nasıl baflar›rlar? Bazı kurba¤aların kıfl uy-
kusu sırasında vücutlarında buz kristalleri olufltu¤u keflfedilmifltir. Bu kurba-
¤alardan gri a¤aç kurba¤ası ve ilkbahar kurba¤ası gibi türlerin hepsi, kıflları
don olaylarının görüldü¤ü co¤rafi bölgelerde yaflarlar. Kıfl uykusuna yattık-
larında bu canlılarda hiçbir hayat belirtisi görülmez. Kalp atıflları, nefes alıfl-
veriflleri ve kan dolaflımları tamamen durur. Buz, kurba¤anın derisini, karnı-
nı ve kas liflerini tamamen kaplar. Öyle ki aort damarı kesildi¤inde dahi kur-
ba¤alarda herhangi bir kanama olmaz, kalp ve di¤er hayati organlar soluk bir
renk al›r. Kol ve bacaklar sert, gözler ise pusludur. Buzlar çözüldükten sonra
görülen ilk hayat iflareti kalbin tekrar atmaya bafllamasıdır. Hayvan ilk önce
seri halde nefes alıp verir. A¤aç kurba¤ası ve di¤er canlılardaki en önemli
özellik bol miktarda glikoz üretebilmeleridir. Glikoz, donmufl kurba¤anın
vücudunda oldukça önemli bir göreve sahiptir. Örne¤in hücrelerden su çekil-
mesini önler, bu sayede büzülme olayı da engellenmifl olur. Böylece kurba-
¤anın hücreleri bu donma olayından hiçbir zarar görmezler.
Zorlu koflullara dayan›kl›l›klar› ile tan›nan bir di¤er canl› türü de deve-
lerdir. Kuran'da "Bakm›yorlar m› o deveye nas›l yarat›ld›." (Gafliye Suresi,
17) ayetiyle dikkat çekilen develer en a¤›r flartlardan bile etkilenmeyen vü-
cut yap›lar›na sahiplerdir. Örne¤in "hecin develeri" çöllerde hiç susuzluk
çekmeden çok uzun süre kalabilirler. Bunun nedeni, devenin hörgücünde su
depolayabilmesi de¤il, hörgücünde biriktirdi¤i ya¤lardır. Bu ya¤lar susuz-
luk zamanında parçalanırlar ve bu sayede hidrojen açı¤a çıkar. Hidrojen,
hayvanın soluma sonucu aldı¤ı oksijenle birleflir ve bu sayede devenin ya-
flayabilmesi için gerekli su vücut içinde oluflur. Ya¤›n suya dönüfltürülmesi
ancak özel mekanizmalarla laboratuvar flartlar›nda elde edilebilir. Ya¤ın
kendi kendine parçalanarak hidrojen açı¤a çıkarması ve bunun oksijenle yi-
ne kendi kendine birleflerek suya dönüflmesi imkansızdır. Bu ifllemlerin hep-
sinin gerçekleflmesi için özel mekanizmalar gerekmektedir ve deve bu me-
kanizma ile yarat›lm›flt›r.
Çöllerde hayatta kalmanın en önemli flartı suyu idareli kullanmaktır. Su-
yu idareli kullanmanın bir yolu da, ço¤u vaktini yerin altında geçiren canlı-
larda oldu¤u gibi, nefesi iyi kullanmaktır. Yerin altında yaflayan canlıların