Page 431 - Di san van hoa An Duong
P. 431
MỘT SỐ DI TÍCH VÀ DẤU TÍCH VĂN TỪ, VĂN CHỈ (1)
ùng với sự phát triển hưng thịnh của Nho giáo, Nho học, một hệ thống
Cvăn miếu, văn từ, văn chỉ được thiết lập từ Trung ương đến các địa
phương. Vào thời kỳ cuối triều Lê đầu triều Nguyễn, khắp các tỉnh, trấn đều có văn
miếu, các huyện, tổng, làng xã đều xây dựng văn từ, văn chỉ.
- Văn miếu (文廟) là công trình di tích tôn thờ những nhân vật sáng lập, phát
triển đạo Nho, những người đỗ đạt theo nghiệp văn khoa, như thờ Chí Thánh Tiên
sư (Khổng Tử), Tứ phối (Nhan Tử, Tăng Tử, Tử Tư, Mạnh Tử), Thập triết (Mẫn Tổn,
Nhiễm Ung, Đoan Mộc Tử, Trọng Do, Bốc Thương, Nhiễm Canh, Tể Dư, Nhiễm
Cầu, Ngôn Yển và Chuyên Tôn Sư), thất thập nhị hiền người Trung Hoa và các vị
danh Nho người Việt (Chu Văn An...). Cùng với văn miếu, một số địa phương có lập
võ miếu (từ vũ) để tôn vinh những người đỗ đạt theo nghiệp võ.
- Văn từ (文祠); Văn chỉ (Từ chỉ) - (文址,祠址) là những công trình di tích tôn
thờ Khổng Tử, các bậc tiên hiền, tiên nho và các nhà khoa bảng, vinh hiển của địa
phương tại các huyện, tổng, làng xã. Với những địa phương hiếm văn học (người đỗ
đạt theo nghiệp văn) thì trong văn từ, văn chỉ dân làng thờ Khổng Tử hoặc có khi
thờ vọng Tiến sĩ người địa phương khác, để khuyến khích việc học của dân làng.
Về kiến trúc, các công trình này được chia làm 2 loại: Loại thứ nhất, gồm từ 1
đến 3 tòa nhà, mỗi tòa từ 3 đến 7 gian; Loại thứ 2, chỉ là bệ thờ lộ thiên ngoài trời,
có mái che hoặc không có mái che.
Với triết lý “Hiền tài là nguyên khí quốc gia”, ông cha ta đã có những hình thức
sinh hoạt tôn vinh đạo học, khuyến khích học hành tại các văn miếu, văn từ, văn
chỉ khá trang trọng. Nơi đây không chỉ giành cho việc thờ tự mà còn là trường học,
diễn ra các sinh hoạt nghi lễ tôn vinh đạo học, khuyến học, khuyến tài:
+ Khảo hạch sĩ tử, khai bút đầu Xuân, rước chữ, xin văn của các bậc thánh
hiền, giỏi chữ.
+ Đón rước tiến sĩ vinh qui bái tổ, tôn vinh các bậc đỗ đạt cao.
+ Dựng bia ghi danh những người đỗ đạt, tài năng.
+ Tổ chức tế lễ, tưởng nhớ các bậc tiên thánh, tiên nho, các tiến sĩ, những
người con của quê hương đỗ đạt cao.
Theo khảo sát ban đầu, trước đây, thành phố Hải Phòng có 66 văn miếu, văn
từ, văn chỉ, trong đó huyện An Dương xưa (gồm cả các quận Hồng Bàng, Lê Chân,
(1) Theo Đề tài nghiên cứu khoa học cấp thành phố, Tiến sĩ Đoàn Trường Sơn làm Chủ nhiệm.
431 DI SẢN VĂN HÓA TIÊU BIỂU HUYỆN AN DƯƠNG
