Page 691 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)
P. 691
Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi 691
Trước đây, lễ hội Xuống đồng được tổ chức ở các xã khu đảo Hà Nam: Phong Cốc, Phong
Hải, Cẩm La, Yên Đông (Yên Đông nay thuộc phường Yên Hải), Trung Bản (nay thuộc
xã Liên Hòa) tại đình Cốc; xã Lưu Khê (nay thuộc xã Liên Hòa), Vị Dương (nay thuộc xã
Liên Vị), Hưng Học (nay thuộc phường Nam Hòa), Hải Yến (nay thuộc phường Yên Hải)
thì tổ chức tại các đình làng xã. Phần nghi lễ và nghi thức Xuống đồng ở các địa phương
cơ bản giống nhau, chỉ có phần hội bơi chải là khác. Các xã Vị Dương, Lưu Khê, Hải Yến,
Hưng Học bơi thuyền lẵng từ 12 đến 14 tay sào; xã Phong Lưu bơi thuyền trải từ 22 đến
24 tay sào . Trải qua thời gian cùng với sự thay đổi các địa danh, địa giới hành chính,
(1)
hiện nay lễ hội Xuống đồng được tổ chức lớn nhất tại đình Cốc (phường Phong Cốc).
Thi bơi chải trong lễ hội Xuống đồng của cư dân vùng Hà Nam (Ảnh: Dương Văn Toàn)
Tại phường Phong Cốc, lễ hội Xuống đồng diễn ra vào đầu tháng Sáu (âm lịch) hằng
năm tại đình Cốc và sông Cửa Đình, thuộc phường Phong Cốc, thị xã Quảng Yên. Mở đầu
lễ hội, các tiên thứ chỉ trong làng làm lễ yết Tiên Công, thần Nông và Thành hoàng làng
trong đình cầu mong các thần phù hộ cho vụ mùa tươi tốt, ấm no, hạnh phúc. Vị tiên thứ
chỉ được lựa chọn là cụ ông cao tuổi, đức độ, có uy tín với làng xã, vợ chồng song toàn, con
cái phương trưởng, có nếp có tẻ, gia đình không có tang trở. Sau lễ yết thần Nông là nghi
lễ cấy xứng đồng. Nơi diễn ra nghi lễ là một thửa ruộng ở cánh đồng trước cửa đình Cốc
đã được cày bừa sẵn. Vị tiên thứ chỉ được chọn cấy xứng đồng mặc áo the, khăn xếp cắm
cây nêu xuống giữa thửa ruộng để xua đuổi tà ma, quỷ dữ, sâu bệnh hại lúa với mong
muốn bảo vệ mùa màng, đồng thời cầu mong cho con người mạnh khỏe, gia súc, gia cầm
sinh sôi nảy nở. Sau đó, làng chuẩn bị một mâm lễ, người cấy xứng đồng làm lễ cáo thổ
thần xứ đồng rồi bắt đầu cấy những cây lúa đầu tiên của vụ mùa trước sự chứng kiến của
(1) Xem Lê Đồng Sơn (Chủ biên): Văn hóa Yên Hưng - Lịch sử hình thành và phát triển, sđd, tr.355.
