Page 698 - Trinh bay Dia chi Quang Yen final

Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi  697

Sào bơi làm bằng tre vườn, thường là tre hóp dài 4,4 m được uốn thẳng, vót nhẵn. Khi
hạ thủy, thuyền chải các xã đều mổ lợn làm lễ khấn Thủy thần và Thổ thần bản xứ. Khi
lễ hội kết thúc, các vận động viên gác sào lên xà nhà để năm sau thi.

Bơi chải diễn ra trong 3 buổi, mỗi buổi bơi gồm 3 keo: keo bơi yết, bơi giải hà và bơi
chung cuộc (hay còn gọi là bơi giã hội), mỗi keo bơi thi đều có thi chạy chèo để xuất phát.
Người cầm trịch (điều khiển) thường là cụ ông cao tuổi, đức độ, có uy tín với làng xã, vợ
chồng song toàn, con cái phương trưởng (khôn lớn và trưởng thành), có nam có nữ, gia
đình không có tang trở và biết đánh trống. Người cầm trịch thắt đai lưng đỏ, đầu quấn
khăn rìu, hai tay đánh trống đại để ra lệnh xuất phát chạy chèo, hoặc dừng chạy chèo
nếu có đội sai luật. Các chải thi đỗ hàng ngang dưới bến sông, người cầm trịch gõ 3 tiếng

“tùng, tùng, tùng”, dứt tiếng tùng thứ 3 vận động viên cầm chèo chạy khoảng 100 m đưa
chèo cho người lái cài vào cọc chèo để lái chải. Chải nào nhận được chèo lái của người
chạy chèo thì được xuất phát.
Keo bơi thứ nhất diễn ra sau nghi lễ tế yết thần Nông, Thành hoàng. Buổi thi bơi yết
diễn ra như sau: sau khi nhận được chèo lái của vận động viên chạy chèo, người lái khẩn

trương thao tác nhanh và chính xác, cài chèo vào cọc chèo để lái chải, người cầm cờ hiệu
phất theo nhịp dầm hoặc nhịp sào để các vận động viên di chuyển chải bơi nhanh hơn,
người cầm thanh la vừa hô vừa gõ để động viên người bơi.

Sau keo buổi bơi yết, nhân dân kéo chải về rút kinh nghiệm, sửa sang lại chải, phơi
cho khô, bôi mỡ cho trơn, có nơi thấy chải mình bơi chậm còn phá chải ra đóng lại cho
chải bơi nhanh hơn để sáng hôm sau kịp bơi giải hà.
Bơi giải hà: Keo bơi dầm thì ngồi, bơi sào thì đứng, mỗi keo có thể thay người chạy
chèo, thay vận động viên bơi tùy ý miễn là đủ số lượng tay dầm, tay sào. Cuộc thi giải
hà này quyết định phần thưởng cho chải về nhất.

Buổi chiều tiếp tục keo bơi giã hội. Về giải thưởng: các keo bơi yết và bơi giã hội,
các đội thắng thường được thưởng tiền động viên. Keo bơi giải hà là quan trọng nhất
(giải hà - có nghĩa là đứng đầu sông nước - giải nhất hội bơi), chải nào thắng được lĩnh
đỉnh hương hoặc câu đối, đại tự của tứ xã ...
(1)
Ngoài việc tạo ra những ngày hội truyền thống có sức thu hút đông đảo nhân dân
cùng du khách thập phương về tham dự, bơi chải còn có ý nghĩa đoàn kết cộng đồng, là
điểm hẹn về dự hội hằng năm của người dân trên vùng đất Quảng Yên.
Tổ tôm điếm

Tổ tôm điếm là trò chơi bài lá dân gian, có tính giải trí, nghệ thuật và vận dụng trí
tuệ, mang đậm dấu ấn của vùng văn hóa đồng bằng Bắc Bộ. Trò này được phát triển từ
cách chơi tổ tôm truyền thống với bộ bài giấy 120 quân cùng những luật lệ thưởng phạt
chặt chẽ. Ở Quảng Yên, tổ tôm điếm cơ bản được tổ chức trong các dịp lễ hội như: lễ hội
Đại Kỳ Phúc, lễ hội Tiên Công...

(1) Xem Lê Đồng Sơn (Chủ biên): Văn hóa Yên Hưng - Lịch sử hình thành và phát triển, sđd,
tr.355-360.