Page 159 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 159

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ  ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ   ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО-   3 - Б О Б
 НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ  ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
 шунингдек,  Хитой  халқаро  капитал  айирбошлашда,  хусусан,  порт-  этаётганди.  2019  йили  европада  6412  та  тўғридан-тўғри  инвестицион
 фел ва бошқа инвестициялар бўйича иштирокини йилдан-йилга ошириб   лойиҳалар  эълон  қилинганини  ҳисобга  олсак,  бу  2018  йилга  нисбатан
 бормоқда.  Қуйидаги  жадвалда  аҚш  билан  Хитой  давлатининг  жаҳон   0,9% га ўсганини кўрсатади.
 капитал  бозоридаги  иштироки  ва  кўлами  бўйича  статистик  маълумот-  агар минтақавий даражада таҳлил қиладиган бўлсак, ТТХи ҳисобига
 лар келтирилган. кўриб турганимиздек, Хитой жаҳон капитал бозори-  ташкил этилган лойиҳаларнинг катта қисми Ғарбий европага тўғри кела-
 да донор мамлакат сифатида иштирок этмоқда. Соф халқаро активлар   ди. шуларнинг ичида Буюк Британия, Германия ва Франциянинг улуши
 (аквтивлар – мажбуриятлар = соф активлар) бўйича Хитой япониядан   50.8 фоизни ташкил этади. шунингдек, Марказий ва шарқий европада
 кейинги иккинчи ўринда туради. Жаҳон иқтисодиётида халқаро капитал   ТТХи ҳисобига амалга оширилган лойиҳаларнинг ўсиши Ғарбий евро-
 айирбошлашда йирик қарздор мамлакат сифатида аҚш эътироф этила-  пага қараганда тўрт баробарга кўп ҳажмда қўшимча ўсганини ва ярати-
 ди. 2015 йилнинг охирида унинг мажбуриятлари 7 трл. долларни, 2020   лган иш ўринларининг 44 фоизи ҳам шу давлатларга тўғри келганини
 йилнинг март ойида 23,4 трлн. долларни, яъни яиМнинг 111 фоизини   кўриш мумкин.
 ташкил этган.  2020  йилда  ўтган  йилда  режалаштирилган  тарзда  давом  этаётган
 Ушбу  ўринда  инвестицион  лойиҳалар,  уларнинг  сони  ва  яратилган   лойиҳаларда бир мунча узилишлар юзага келди. инвестиция ва бандлик
 иш ўринларига бағишланган маълумотлар таҳлилига ўтсак.   кўрсаткичлари ҳам 2019 йилга нисбатан анча яхши кўринишга эга бўл-
 2020 йилда тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар 2019 йилдаги ку-  са-да, амалда ўз барқарорлигини йўқотди. Лойиҳани амалга оширишда
 затилган 1,5 триллион доллардан 42 фоизга пастлаб 859 миллиард дол-  CоVID-19  нинг  таъсири  айрим  мамлакатларда  унчалик  кучли  бўлма-
 ларни ташкил етган. Бу даражадаги паст кўрсаткичлар сўнгги марта 1990   ди. Масалан, хорижий инвестицияларнинг катта қисми умумий хизмат
 йилларда кузатилган ва энг қизиқ томони бу ҳолат 2008-2009 йиллардаги   кўрсатиш марказлари, дастурий таъминотни ишлаб чиқиш ёки илмий-
 глобал молиявий инқироздан кейинги сармоявий маблағлар миқдоридан   тадқиқот ишланмаларини ўз ичига олган ирландия, Польша ва Порту-
 ҳам 30 фоизга пастдир.   галия  каби  юқори  рақобатбардош,  хизмат  кўрсатишга  йўналтирилган
 Молиялаштирилган лойиҳалар сони 2016 йилдан бери ҳар йили де-  мамлакатларда, тўғридан-тўғри инвестициялар лойиҳаларининг 80 фои-
 ярли  50  фоизга  ўсиб  келган.  Ушбу  ўсишга  асосан  қайта  тикланадиган   3.3.2 - ж а д в а л
 энергия  манбалари  ва  ривожланган  мамлакатларда  лойиҳаларнинг  кў-  ТТХИ ҳисобига яратилган инвестицион лойиҳалар сони ва ўтган йилга нисбатан
 пайиши таъсир кўрсатган. Ҳисоботларга кўра, тўғридан тўғри инвести-  ўзгариши (20 та энг юқори рейтингга эга бўлган мамлакатлар мисолида). 1
 цияларнинг кескин пасайиши кўпроқ ривожланган мамлакатларда содир      Инвестицион лойиҳалар сони                    Инвестицион лойиҳалар сони
 бўлган,  бу  ерда  инвестиция  оқимлари  69  фоизга  кескин  пасайиб,  229        Мамлакатлар   2018   2019   Ўзгариши, %     Мамлакатлар   2018   2019   Ўзгариши,%
 миллиард долларни ташкил етган.     Франция   1019   1197   17,5     Португалия   74   158   -32,6
 Жумладан,  шимолий  Aмерикага  оқимлар  46  фоизга  камайиб,  166
 миллиард  долларни,  Қўшма  штатлар  ташқи  инвестициялари  49  фоиз-    Буюк Британия   1054   1109   5,2     Италия   103   108   113,5
 га пасайиб, 134 миллиард долларни, Aвстралияга 46 фоизга камайиб, 22     Германия   973   971   -0,2     Венгрия   101   105   4,9
 миллиардни ташкил этган.     Испания   314   486   54,8     Сербия   119   103   4,0
 Aммо европада ташқи инвестицияларнинг умумий кўрсаткичлари баъ-    Бельгия   278   267   -4,0     Румыния   109   78   -13,4
 зи мамлакатларда кузатилган ўсиш ҳисобига унча пастламади. Масалан,     Нидерландия   229   255   11,4     Финляндия   194   75   -28,4
 швецияда оқимлар икки баравар 12 миллиарддан 29 миллиард долларгача     Польша   272   200   -26,5     Швейцария   115   73   -61,3
 ошди. испанияга тўғридан-тўғри инвестициялар ҳам 52 фоизга ўсди.    Россия   211   191   -9,5     Австрия   110   69   -36,5
 2020 йил европада пандемиядан олдин ташқи инвестицияларни жалб
 қилиш  бўйича  енг  яхши  йиллардан  бири  бўлаётганди.  Хусусан,  евро-    Ирландия   205   191   -6,8     Словакия   83   65   -37,3
 панинг 47 та мамлакатида 2019 йилда эълон қилинган 6412 та лойиҳа     Туркия   261   176   -32,6     Швеция   73   63   -21,7
 аллақачон  ишга  туширилган  ёки  режалаштирилган  тартибда  давом   1  EY Global Investment Monitor, 2020


 1                                             1
   154   155   156   157   158   159   160   161   162   163   164