Page 159 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 159
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ИНВЕСТИЦИОН МУҲИТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ: ҲУДУДЛАР САЛО- 3 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ҲИЯТИНИ БАҲОЛАШНИНГ ИЛМИЙ-УСЛУБИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
шунингдек, Хитой халқаро капитал айирбошлашда, хусусан, порт- этаётганди. 2019 йили европада 6412 та тўғридан-тўғри инвестицион
фел ва бошқа инвестициялар бўйича иштирокини йилдан-йилга ошириб лойиҳалар эълон қилинганини ҳисобга олсак, бу 2018 йилга нисбатан
бормоқда. Қуйидаги жадвалда аҚш билан Хитой давлатининг жаҳон 0,9% га ўсганини кўрсатади.
капитал бозоридаги иштироки ва кўлами бўйича статистик маълумот- агар минтақавий даражада таҳлил қиладиган бўлсак, ТТХи ҳисобига
лар келтирилган. кўриб турганимиздек, Хитой жаҳон капитал бозори- ташкил этилган лойиҳаларнинг катта қисми Ғарбий европага тўғри кела-
да донор мамлакат сифатида иштирок этмоқда. Соф халқаро активлар ди. шуларнинг ичида Буюк Британия, Германия ва Франциянинг улуши
(аквтивлар – мажбуриятлар = соф активлар) бўйича Хитой япониядан 50.8 фоизни ташкил этади. шунингдек, Марказий ва шарқий европада
кейинги иккинчи ўринда туради. Жаҳон иқтисодиётида халқаро капитал ТТХи ҳисобига амалга оширилган лойиҳаларнинг ўсиши Ғарбий евро-
айирбошлашда йирик қарздор мамлакат сифатида аҚш эътироф этила- пага қараганда тўрт баробарга кўп ҳажмда қўшимча ўсганини ва ярати-
ди. 2015 йилнинг охирида унинг мажбуриятлари 7 трл. долларни, 2020 лган иш ўринларининг 44 фоизи ҳам шу давлатларга тўғри келганини
йилнинг март ойида 23,4 трлн. долларни, яъни яиМнинг 111 фоизини кўриш мумкин.
ташкил этган. 2020 йилда ўтган йилда режалаштирилган тарзда давом этаётган
Ушбу ўринда инвестицион лойиҳалар, уларнинг сони ва яратилган лойиҳаларда бир мунча узилишлар юзага келди. инвестиция ва бандлик
иш ўринларига бағишланган маълумотлар таҳлилига ўтсак. кўрсаткичлари ҳам 2019 йилга нисбатан анча яхши кўринишга эга бўл-
2020 йилда тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар 2019 йилдаги ку- са-да, амалда ўз барқарорлигини йўқотди. Лойиҳани амалга оширишда
затилган 1,5 триллион доллардан 42 фоизга пастлаб 859 миллиард дол- CоVID-19 нинг таъсири айрим мамлакатларда унчалик кучли бўлма-
ларни ташкил етган. Бу даражадаги паст кўрсаткичлар сўнгги марта 1990 ди. Масалан, хорижий инвестицияларнинг катта қисми умумий хизмат
йилларда кузатилган ва энг қизиқ томони бу ҳолат 2008-2009 йиллардаги кўрсатиш марказлари, дастурий таъминотни ишлаб чиқиш ёки илмий-
глобал молиявий инқироздан кейинги сармоявий маблағлар миқдоридан тадқиқот ишланмаларини ўз ичига олган ирландия, Польша ва Порту-
ҳам 30 фоизга пастдир. галия каби юқори рақобатбардош, хизмат кўрсатишга йўналтирилган
Молиялаштирилган лойиҳалар сони 2016 йилдан бери ҳар йили де- мамлакатларда, тўғридан-тўғри инвестициялар лойиҳаларининг 80 фои-
ярли 50 фоизга ўсиб келган. Ушбу ўсишга асосан қайта тикланадиган 3.3.2 - ж а д в а л
энергия манбалари ва ривожланган мамлакатларда лойиҳаларнинг кў- ТТХИ ҳисобига яратилган инвестицион лойиҳалар сони ва ўтган йилга нисбатан
пайиши таъсир кўрсатган. Ҳисоботларга кўра, тўғридан тўғри инвести- ўзгариши (20 та энг юқори рейтингга эга бўлган мамлакатлар мисолида). 1
цияларнинг кескин пасайиши кўпроқ ривожланган мамлакатларда содир Инвестицион лойиҳалар сони Инвестицион лойиҳалар сони
бўлган, бу ерда инвестиция оқимлари 69 фоизга кескин пасайиб, 229 Мамлакатлар 2018 2019 Ўзгариши, % Мамлакатлар 2018 2019 Ўзгариши,%
миллиард долларни ташкил етган. Франция 1019 1197 17,5 Португалия 74 158 -32,6
Жумладан, шимолий Aмерикага оқимлар 46 фоизга камайиб, 166
миллиард долларни, Қўшма штатлар ташқи инвестициялари 49 фоиз- Буюк Британия 1054 1109 5,2 Италия 103 108 113,5
га пасайиб, 134 миллиард долларни, Aвстралияга 46 фоизга камайиб, 22 Германия 973 971 -0,2 Венгрия 101 105 4,9
миллиардни ташкил этган. Испания 314 486 54,8 Сербия 119 103 4,0
Aммо европада ташқи инвестицияларнинг умумий кўрсаткичлари баъ- Бельгия 278 267 -4,0 Румыния 109 78 -13,4
зи мамлакатларда кузатилган ўсиш ҳисобига унча пастламади. Масалан, Нидерландия 229 255 11,4 Финляндия 194 75 -28,4
швецияда оқимлар икки баравар 12 миллиарддан 29 миллиард долларгача Польша 272 200 -26,5 Швейцария 115 73 -61,3
ошди. испанияга тўғридан-тўғри инвестициялар ҳам 52 фоизга ўсди. Россия 211 191 -9,5 Австрия 110 69 -36,5
2020 йил европада пандемиядан олдин ташқи инвестицияларни жалб
қилиш бўйича енг яхши йиллардан бири бўлаётганди. Хусусан, евро- Ирландия 205 191 -6,8 Словакия 83 65 -37,3
панинг 47 та мамлакатида 2019 йилда эълон қилинган 6412 та лойиҳа Туркия 261 176 -32,6 Швеция 73 63 -21,7
аллақачон ишга туширилган ёки режалаштирилган тартибда давом 1 EY Global Investment Monitor, 2020
1 1

