Page 251 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ

Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ COVID-19 ПАНДЕМИЯСИ ШАРОИТИДА КАМБАҒАЛЛИК, ХАЛҚАРО 5 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ АЛОҚАЛАР ВА ОЗИҚ-ОВҚАТ ХАВФСИЗЛИГИ МАСАЛАЛАРИ
Минтақани ривожлантиришга қаратилган муҳим лойиҳаларни амалга 5.1.2 - ж а д в а л
ошириш мақсадида 2018 йилнинг ноябрь ойида Самарқандда «Марка- БМБЙ лойиҳаси натижасида Марказий Осиё давлатларида
зий Осиё: ягона тарих ва умумий келажак, барқарор ривожланиш ва транспорт харажатларининг қисқариши 1
тараққиёт йўлидаги ҳамкорлик» мавзусида халқаро конференция ўт- Хитой-3 Қозоғистон Қизғизистон Покистон Тожикистон Туркманистон Ўзбекистон
казилди. Ўзбекистон Республикаси Президенти шавкат Мирзиёев ушбу Хитой-3 0% 13% 46% 40% 0% 0% 8%
тадбирда ҳозирги кунда минтақавий ҳамкорликни барча муҳим соҳалар Қозоғистон 13% 17% 1% 0% 46% 63% 28%
бўйича ривожлантириш тенденциялари ҳақида сўзлади ва Марказий Қизғизистон 46% 1% 0% 0% 33% 41% 37%
осиё бўйича қатор ташаббусларни илгари сурди. Покистон 40% 0% 0% 32% 6% 7% 5%
Давлат раҳбарининг асосий ташаббусларидан бири – Марказий осиё Тожикистон 0% 46% 33% 6% 0% 4% 7%
бўйича БМТ резолюциясини қабул қилиш таклифи халқаро ҳамжамият Туркманистон 0% 63% 41% 7% 4% 0% 13%
томонидан кенг қўллаб-қувватланди, 2019 йилда БМТ Бош ассамблеяси Ўзбекистон 8% 28% 37% 5% 7% 13% 1%
«Марказий Осиё минтақасида тинчлик, хавфсизлик ва барқарор иж- Чонгқинг 0% 11% 41% 8% 0% 0% 8%
тимоий-иқтисодий тараққиётни таъминлаш бўйича минтақавий Гвадар 42% 0% 1% 28% 10% 11% 8%
ва халқаро ҳамкорлик» резолюциясини қабул қилди. Резолюцияда Истанбул 21% 15% 11% 10% 0% 0% 19%
транспорт инфратузилмаси ва транзит йўлакларини ривожлантириш, Москва 12% 2% 0% 14% 0% 0% 15%
янги автомобиль ва темир йўллар, авиақатновларни очиш орқали барча эришиш мумкин. Ўзбекистон мисолида олиб кўрадиган бўлсак, лойиҳа
транспорт турларининг ўзаро ҳамкорлигини кучайтиришга алоҳида эти- асосида инфраструктура объектлари яхшиланиши, янги йўллар барпо
бор қаратилган. қилиниши ҳисобига барча иштирокчилар билан транспорт харажатлари-
Марказий осиёда мавжуд транспорт йўлакларини такомиллаштириш да ижобий ўзгариш содир бўлади.
ва янгиларини шакллантириш долзарблигини эътироф этган ҳолда, дав- Хусусан, Қирғизистон билан ташиладиган транспорт харажатлари
латимиз раҳбари Самарқандда бўлиб ўтган тадбирда Тошкент шаҳрида 37 фоизгача, Қозоғистон билан эса 28 фоизгача қисқаришига эришиш
транспорт йўлаклари бўйича халқаро конференцияни ташкил этиш та- мумкин. Бошқа иштирокчи давлатлар билан ҳам транспорт ва юк та-
шаббуси билан чиқди. шиш борасида харажатларни минималлаштириш имкони мавжуд. Хитой
асосий мақсад – минтақанинг транзит салоҳиятини биргаликда ри- ҳукумати йўллар қурилиши ва янги инфраструктура иншоотларини бар-
вожлантириш, халқаро транспорт йўлакларидан фойдаланиш самара- по қилишда катта ташаббус кўрсатмоқда, молиявий маблағларни ўз зим-
дорлигини ошириш, халқаро ташувлар жараёнидаги турли тўсиқларни масига олишини таъкидлаб келмоқда.
бартараф этишга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш, меёрий- Марказий осиёда қўшимча юк ташиш оқимларини жалб этиш имко-
ҳуқуқий база ва тариф сиёсатини такомиллаштириш ҳисобланади. нини берадиган янги транспорт ва транзит йўлакларини шакллантириш,
айрим малумотларга кўра, Марказий осиё мамлакатлари темир йўл- транспорт ва логистика соҳасида кадрлар тайёрлаш бўйича хорижий
ларининг узунлиги 22 минг километрга тенг. Қозоғистон энг йирик ва тажрибани ўрганиб, халқаро логистика марказлари тармоғини яратиш,
энг кўп фойдаланиладиган темир йўллар тизимига эга, унинг ҳиссасига минтақа транспорт-логистика салоҳиятини ривожлантириш учун хори-
минтақадаги темир йўлларнинг 66 фоизи ва барча юк ташишларнинг 84 жий мамлакатларнинг портларидан самарали фойдаланиш услубларини
фоизи тўғри келади. Минтақадаги темир йўлларнинг қарийб 18 фоизи шакллантириш, Марказий осиёда Жанубий ва Жануби-шарқий осиё,
Ўзбекистон ҳудудидан ўтади ва барча ташишларнинг қарийб 11 фои- европа, яқин ва Ўрта шарқ мамлакатларини бирлаштирувчи муҳим
зи мамлакат ҳиссасига тўғри келади. Туркманистон тахминан 12 фоиз транзит йўл бўлиб хизмат қиладиган ягона интеграциялашган тизимни
минтақавий темир йўлларга эгалик қилади ва барча ташишларнинг 4 фо- яратиш масалалари минтақа учун долзарб аҳамият касб этади.
изини таъминлайди (5.1.2-жадвал).
Хитой ва қўшни мамлакатлар билан тарнспорт ташувлари осонлаши- 1 Мазкур ҳисоб китоблар Жаҳон Банкининг 2019 йилда ушбу лойиҳа бўйича тайёрлаган
ши ҳамда тезлашиши ҳисобига унга сарфланадиган харажат қисқаришига ҳисоботи ва таҳлиллари асосида ишлаб чиқилган.

2 0 2 1