Page 19 - isgaldebursa
P. 19

(Dersim), Ahmet Hamdi (Ertuğrul), Mü-  meydan vermemekti. Jandarma Komutanı   9. Baskı, Atlas Kitapevi, İstanbul 1987, s.
           fid ve Sadık (Kırşehir), Neşet (Üsküdar),   Hasan Bey, o zaman silahla dağa çıkmış   251’de, “Bursa’yı Tırnaksız adında bir çete
           Numan (İstanbul), Tahsin (İzmir), Şeyh   olan Püskülsüz İsmail Abdürrezzak Çetesi-  reisi kurtarmıştı. Yunanlılar şehri yakmaya
           Servet (Bursa), Şemsettin (Ankara), Zamir   ni bu kuruluşa katmıştı.” Milli Mücadele’de   başladıkları zaman hücum etmiş, onları
           ve Eşref (Adana), Osman Nuri (Bursa),   Bursa, s. 108.              korkutmuştu.”  diye yazmaktadır.
           Mustafa (Kozan), Süleyman Sudi (Baye-
                                             18 B. Şimşir, age, s. 389-390.    30 Vakit, 30 Mart 1954, B. Şimşir, age, s.
           zıd), Mazhar (Üsküdar), Memduh (Karahi-                             391.
                                             19 Age, göst. yer.
           sarı Şarkî), İsmail Suphi Soysallı (Burdur).
           Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceri-  20 Age, göst. yer.        31 Milli Mücadele’de Bursa, s. 150-151.
                                                                               32 S. Ataman, 11 Eylül 1922-1938 Bur-
           desi, C. 22, Ankara Türkiye Büyük Millet   21 G. Jeashke, age,  s. 29’da yer verilen
                                                                               sa’nın Kurtuluşu’nun 16ncı Yıl Dönümü
           Meclisi Matbaası, 1959, s. 553.   Howell’in 15 Eylül tarihli raporunda,
           11 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt   gerek 3ncü Kolordu Komutanı Şükrü Naili   Hatırası, Yeni Basımevi, Bursa 1938,
                                                                               s. 15-16.  Bu konuda Hayrettin Âbidin
           Ceridesi, C. 22, s. 553.          Paşa’nın gerekse 1nci Tümen Komutanı   şunları kaydeder: “... Yunanlıların Irgandı
           12 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt   Nafiz Bey’in Hıristiyan Halkın korunaca-  Köprüsünü bomba ile havaya uçurmaları
                                             ğına dair her türlü yardımı yapacaklarını
           Ceridesi, C. 22, s. 553-554. (Metin sadeleş-                        ve Setbaşı Köprüsünü de aynı surette kıs-
                                             söylediklerini belirttikten sonra, “...paşa
           tirilmiştir).                                                       men tahrip ederek ve şehrin üst kısmında
                                             orada bulunuşumuz sayesinde Bursa yağ-
           13 Şükrü Naili Paşa’nın Hatıratının   madan kurtulduğu için bize çok müteşek-  Gökdere Ahşap Köprüsü’nü de ateşleyerek...
           başlangıç kısmında Bursa’daki mevcut   kirdi...” demektedir. Biz Paşa’nın bu tavrını   bir gece evvel ateşe verdikleri Umurbey
           durum şöyle dile getirilmektedir: “… İki   bir nezaket göstergesi olarak algılıyoruz.   Mahallesi henüz yanmakta iken Balıkpa-
           seneden beri gördükleri mezalim onları   Hatıralarında Müttefik Heyetin Bursa’nın   zarı Mahallesini yakmaya başladıkları
           hasta etmişti. Hiçbir şeye güvenemiyor-  yağmalanmaması ve yakılmaması ko-  sırada Uludağ’ın şehre hakim tepelerinde
           lardı… Solgun çehrelerin ortasında gözler   nusunda oynadığı rolü ifade eden hiçbir   mevzii almış bulunan Püskülsüz İsmail ve
           birbirine beşaret (müjde) gönderiyorlar-  kayda rastlayamadık.      Kabakçı çetelerinin tepelerden, Yunanların
           dı… Düşman zabitanı sık sık öteye beriye                            Işıklar’daki batarya müfrezesi üzerine ve
           koşuşarak… ‘Sizin hepinizi keseceğiz…   22 Vakit, 30 Mart 1954.     Gökdere Köprüsüne ateş açarak tepelerden
           Bütün Bursa’yı yakacağız.’ Cümlelerini   23 B. Şimşir, age, s. 384. Bursa’nın yakıl-  inmeye başlaması, halkın bunlara katılma-
           hiddetle ve yeisle memlu (dolu) bir sarhoş-  ması Fransızların ekonomik çıkarlarına   sı ve muzaffer kurtuluş ordumuzun şiddetli
           lukla bilâsebep (sebepsiz) Türklerin yüzü-  da ters düşmekteydi. Şükrü Naili Paşa,   ve genel tazyîki üzerine esasen büyük kısmı
           ne savuruyorlardı.” Bursa’nın İstirdadına   “Fransız, İtalyan, İngiliz mümessilleri Bur-  mağlûben geri çekilmekte olan Yunan
           Ait Hatırat, (Şükrü Naili Paşa Hazretleri   sa’da nezdime geldiler. Mumaileyhin dün   ordusunun şehirdeki dümdar ve topçu
           tarafından lütfen tahrir ve irsâl buyrul-  Mudanya’dan gelmiştir. Mudanya İstas-  müfrezeleri panik halinde perişan ve mec-
           muştur.) 1927 Bursa Vilâyet Salnamesi,   yonu’nu yaktırmamak için General Şarpı   nunane firara başlamış...şehir...hürriyetine
                                             tarafından gönderilen iki Fransız bölüğü
           Bursa Vilâyet Matbaası, 1927, s. 53.                                kavuşmuştu.” H. Âbidin, age, s. 79-81.
           14 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt   çıkartılmıştır...” demekteydi. Genkur. ATA-  33 Milli Mücadele’de Bursa,  Milli Mücade-
                                             SE Arş., Kls. 2151, Dos. H-14, Fih. 2-26.
           Ceridesi, C. 22, s. 554.                                            le’de Bursa, s. 171-172.
           15 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt   24 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2151, Dos.   34 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2199, Dos.
                                             H-14, Fih. 2-26.
           Ceridesi, C. 22, s. 553-554.                                        127-117, Fih.12-27.
                                             25 B. Şimşir, age, s. 384. Bu konuda
           16 Artık Bursa’nın kurtuluşunun yak-                                35 Ama Yunan kuvvetleri Bursa’ya kadar
                                             Rüknettin Akbulut şunları kaydeder: “...
           laştığı günlerde Rum, Ermeni ve Çerkez                              olan bütün köyleri ve telgraf hatlarını
                                             Setbaşı Köprüsü altına yerleştirilmiş olan
           çeteleri bazı mahallelerdeki evleri yağma-                          tahrip etmiş ve Bursa’da bazı binaları ve
                                             dinamitlerden biri patlıyor, fakat Fransız
           ya başlamıştı. Halkın başvurusu üzerine   Konsolosluğu’nda vazifeli bir topçu suba-  Bursa kuzeybatısındaki birçok köyü yak-
           bu durumun önlenmesi için Belediye                                  mıştır: İstiklal Harbi ile İlgili Telgraflar,
                                             yının yardımıyla yerinden çıkarıldığından
           Başkanı Ziya Bey ve Hayrettin Âbidin Bey,                           Cumhuriyet Arşivi Daire Başkanlığı Yayın
                                             köprü yıkılmaktan kurtarılıyor. Yunanlı-
           Yunan komutanının yanına giderler. Olay-  lar...bahçeler arasından kaçarken şehir   No: 23, Ankara 1994, s. 185. Yunanlılar
           ların önene geçilmesini rica ederler. Bunu   alev alev yanıyor. Şimdiki Zafer Meydanı’n-  Bursa’ya azımsanamayacak ölçüde zarar
           üzerine komutan şunları söyler: “Keşişte                            vermiştir. Bursa Vilâyetinde Yunan Fecayi
           çeteler aleyhimize hareket ederse ve mem-  daki kilise de Yunanlıların son günahları   adlı eserde durum şöyle tespit edilmiş-
           lekette tek bir silah atılırsa memleketi   uğruna kül haline geliyordu.” R. Akbulut,   tir: “Bursa merkezinde esir ve sürgün
                                             Herşeyi ile Bursa, Sulhi Garan Matbaası,
           yakacağım.”, H.  Âbidin,  age, s. 78.                               edilenler: 313, hapsedilenler: 369, Irzına
                                             İstanbul 1957, s. 38.
           17 G. Jeaschke, Kurtuluş Savaşı ile İlgili                          geçilen kadınlar: 105, İşkence görenler:
                                             26 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2199, Dos.   3123, Yaralananlar: 175, Şehit edilenler:
           İngiliz Belgeleri, Çev. Cemal Köprülü,
                                             127-117, Fih.12-27. (10 Eylül tarihli ra-  445. Vilâyet dâhilinde şehit edilenler: 822,
           2. Baskı, TTK Basımevi, Ankara, 1991,
                                             por).                             yaralananlar: 383, işkence edilenler: 5617,
           s. 239. Bu günlerde Bursa halkı da boş
           durmamakta, bir takım önlemler almak-  27 Genkur. ATASE Arş., Kls. 2199, Dos.   ırzına geçilen kadınlar: 128, hapsedilenler:
           taydı. Bu konuda Mümtaz Şükrü Bey  127-117, Fih.12-27.              5617, esir ve sürgüne gönderilenler: 455,
           şunları kaydeder: “Bu günlerde eski Bursa   28 İşgal günlerinde Yunanlılar Püskülsüz   Vilâyet dâhilinde mezalime uğrayanların
           Milletvekili Senih Bey bana gizli bir milli   İsmail Çetesiyle ilişkisi olduğu gerekçesiyle   toplamı: 7974’tür. Bursa ve kazalarında
           kuruluştan söz ederek katılmamı söyledi...   birçok köyü yakmış, soymuş ve halkını   Yunanlıların yaptığı hasarın toplamı:
           Bu kuruluşun amacı, Yunanlılar buradan   katletmişlerdir. H. Âbidin, age, s. 56.  60.156.547 TL’dir.” Bursa Vilâyetinde Yu-
           giderken Bursa’yı korumak, çapulculara                              nan Fecayi, Matbaa-i Vilâyet, 1920- 1922,
                                             29 H. E. Adıvar, Türk’ün Ateşle İmtihanı,
                                                                               Bursa Vilayet Matbaası, 1925, s. 302.
                                                                                                            15
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24