Page 54 - Ky yeu Hoi thao khoa hoc Con duong... (21x29)

54. THAØNH UÛY MOÙNG CAÙI

Đào Duy Kỳ - Chủ tịch Hội đồng khoa học Bảo tàng Cách mạng Việt Nam (nay là Bảo tàng
Lịch sử quốc gia) từ năm 1959 - 1970, Trưởng đoàn “Khảo sát con đường xuất dương
của đồng chí Trần Phú hồi tháng 7/1926”, do Viện Bảo tàng Cách mạng Việt Nam
tổ chức từ ngày 26/11 đến 06/12/1963 (có sự góp ý của đồng chí Phan Trọng Bình - một
trong những người cùng xuất dương 7/1926 với đồng chí Trần Phú). Báo cáo đã làm sống
lại hành trình xuất dương của đồng chí Trần Phú tháng 7/1926 từ Vinh (Nghệ An) đến

Quảng Châu (Trung Quốc) để gặp Nguyễn Ái Quốc đề nghị hợp nhất các tổ chức cách
mạng trong nước với các tổ chức cách mạng ở nước ngoài. Báo cáo này được xem là tư
liệu gốc hết sức quan trọng, có giá trị khoa học cao về con đường xuất dương của đồng chí
Trần Phú năm 1926 qua địa bàn thành phố Móng Cái nói riêng, về cuộc đời hoạt động
cách mạng của Trần Phú nói chung.

Chúng tôi xin trích giới thiệu về tư liệu quan trọng này:
Từ mùa hè năm 1961, Bảo tàng Cách mạng Việt Nam bắt đầu có ý định tổ chức một
cuộc khảo sát để tìm lại con đường xuất dương của đoàn Trần Phú hồi tháng 7/1926.

Sau một thời gian chuẩn bị, Hội đồng khoa học Bảo tàng Cách mạng Việt Nam đã tổ
chức Đoàn khảo sát con đường xuất dương của nhóm thanh niên Việt Nam yêu nước
trong đó có Trần Phú hồi tháng 7/1926. Đoàn gồm có 2 thành viên của Hội đồng khoa
học, 3 vị lão thành cách mạng đã cùng Trần Phú xuất dương tháng 7/1926, 1 cán bộ sưu
tầm, 1 cán bộ nhiếp ảnh. Đoàn khảo sát rời Hà Nội lên đường ngày 26/11/1963, ghé qua
Hải Phòng và thẳng đường bộ đi qua Hòn Gay, Cửa Ông, Tiên Yên đến Móng Cái.

Sau mấy buổi tiếp xúc với các đồng chí lãnh đạo Đảng và chính quyền ở Hải Ninh,
Đoàn đã cùng cán bộ phụ trách các ngành ở địa phương tổ chức cuộc tọa đàm về con
đường xuất dương của đoàn Trần Phú. Trong cuộc tọa đàm này, ba vị lão thành cách
mạng cùng trong đoàn xuất dương với Trần Phú, tháng 7/1926 là Phan Trọng Bình,
Phan Trọng Quảng và Nguyễn Ngọc Ba đã lần lượt kể lại toàn bộ cuộc hành trình từ
Nghệ An, Thanh Hóa ra đến Quảng Châu (Trung Quốc), những ngày dự lớp huấn luyện
chính trị do Nguyễn Ái Quốc giảng dạy, nội dung các bài giảng của Bác, sinh hoạt của
các học viên ở Quảng Châu...

Ngày 30 và 31/11/1963, Đoàn khảo sát cùng một số cán bộ phụ trách Ban Nghiên
cứu lịch sử Đảng Hải Ninh, Ty Văn hóa Hải Ninh đi lại quãng đường từ bến tàu Mũi
Ngọc đến bến đò Nà Sáo Tù bên bờ sông Bắc Luân nơi phân chia biên giới giữa hai nước
Việt - Trung. Ngày 01 và 02/12/1963, Đoàn được Tỉnh ủy Hải Ninh giới thiệu sang Đông
Hưng (Trung Quốc). Đồng chí Triệu Vinh, Bí thư Huyện ủy kiêm Chủ tịch huyện Đông
Hưng đã đón tiếp và hướng dẫn đoàn đi tìm lại một số di tích lịch sử có liên quan đến

cuộc hành trình của đoàn xuất dương năm 1926 như: trại lính cũ ở Tiêu Lâu Lĩnh,
khách sạn mà đoàn xuất dương đã ở để chờ đi Quảng Châu, bến thuyền đi Bắc Hải.
Trại lính cũ và bến thuyền đã tìm thấy ngay, còn khách sạn thì tìm suốt hai buổi vẫn
không thấy. Khách sạn này tên là Thuận Hưng Lâu chứ không phải là Hồng Sinh như
có đồng chí đã nhớ lầm. Sau đó, Đoàn khảo sát đã tìm đến bến đò Nà Sáo Tù bên phía
Trung Quốc, thăm mảnh đất cũ của gia đình họ Đỗ nơi đặt trạm liên lạc đón đoàn xuất
dương năm 1926.