Page 4 - ความเป็นมาของ ขันโอ
P. 4
็
ความเปนมา
ี
ี
เครื่องเขิน คือหนึ่งในงานหัตถกรรมที่แพร่หลายในเอเชยตะวันออกเฉยงใต้ หรือเอเชยอาคเนย์ ในอดีตเครื่อง
ี
ี
็
เขินมีสถานภาพเปนทั้งของใช้ในครัวเรือน เครื่องใช้ในพิธกรรม ตลอดจนรปเคารพและงานศิลปกรรม เครื่องเขินมี
ู
ิ
โครงสร้างจากไม้และที่นยมมากที่สุดคือ โครงสร้างจากไม้ไผ่ ซึ่งช่วยให้ของใช้นั้นมีน ้าหนักเบา หลักการของเครื่องเขิน
คือน าเครื่องจักสานมาเคลือบด้วยยางไม้ชนิดหนึ่งที่มีสีด า ซึ่งเรียกกันว่า ยางรัก ภาชนะใช้สอยเมื่อเคลือบยางรักและ
ี
ตกแต่งผิวให้สวยงามด้วยวิธการต่างๆ เสร็จแล้วจึงเรียกว่า เครื่องเขิน
ี
็
ี
ความเปนมาของ “เครื่องเขิน” สืบจากหลักฐานในประเทศจนที่พบว่ามีภาชนะเครื่องรักมากว่า 4,000 ปแล้ว
ิ
ั
โดยมีการพบหลักฐานจากช้นส่วนและตัวภาชนะเครื่องรักในหลุมฝงศพของบุคคลส าคัญในหลายๆแห่ง และวัฒนธรรม
่
ี
ี
การใช้เครื่องรักคงได้แพร่หลายไปสูทั้งเกาหลี ญปุน จนตอนใต้ เวียดนาม และเอเชยตะวันออกเฉยงใต้ หรือเอเชีย
ี
่
ี่
อาคเนย์
เหตุที่กล่าวถึงภาชนะเครื่องรัก เนื่องจากเครื่องเขิน มีส่วนประกอบของรัก กล่าวคือ ภาชนะเครื่องเขิน ท ามา
่
จากไม้หรือไม้จักสานแล้วท าการลงรักเพื่อเพิ่มความทนทานของภาชนะ นันเอง
ื่
เครื่องเขิน ในประเทศไทย พบมากทางล้านนา หรือทางภาคเหนือของไทย ซึ่งเชอว่าเครื่องเขินไม่ได้เริ่มมีใน
็
็
สังคมล้านนาช่วงฟนฟูเชยงใหม่ “ยุคเกบผักใส่ซ้า เกบข้าใส่เมือง” ที่ท าการกวาดตอนไทเขินจากลุมน ้าแม่ขึน เมือง
ื
ี
่
้
็
ี
่
เชยงตุง แต่เปนสิ่งของเครื่องใช้ที่มีอยูอย่างแพร่หลายในล้านนาก่อนหน้าที่พม่าจะเข้ามายึดล้านนา ดังปรากฏ
ี
หลักฐานในพงศาวดารพม่าว่า เมื่อพม่ายึดครองเมืองเชยงใหม่ได้กวาดต้อนชาวเชียงใหม่และช่างฝมือไปไว้ที่เมืองพม่า
ี
ี
หลายครั้ง โดยช่างฝมือหรือชาวเชยงใหม่ที่ถูกกวาดต้อนได้ท าอุปกรณ์เครื่องใช้ด้วยรัก เรียกว่า “โยนเถ่”แปลว่าเครื่อง
ี
ั
์
ยวน หรือเครื่องที่ประดิษฐโดยชาวยวน หรือล้านนา ปจจุบันที่พุกามยังมีการท าโยนเถ่ ที่มีการตกแต่งลายขูดขีดแล้วถม
ลายเส้นด้วยสีต่างๆอยู ่
ิ
ู
เหตุที่เรียกภาชนะที่ท าจากไม้ หรือเครื่องจักสาน แล้วท าการลงรักว่า เครื่องเขิน เพราะได้รับอิทธพลทั้งรปทรง
็
ี
็
ลวดลาย และกรรมวิธการผลิต หน้าที่การใช้งาน ตลอดจนผู้ผลิตที่สืบทอดความเปนชาวไทเขิน เปนส าคัญ
