Page 35 - 10_LiryDram_2016

dońskim „ние, вие”. Różnice w tak podsta- wowej kwestii, jak zaimki osobowe, są więc widoczne gołym okiem i stanowią pierwszą wyraźną granicę pomiędzy wschodnią czę- ścią języków południowosłowiańskich oraz resztą Słowiańszczyzny.
Następna niespodzianka to brak przypad- ków. Język słowiański bez przypadków??? Okazuje się, że jak najbardziej tak! W ma- cedońskim po prostu ich nie ma. Pozosta- łością po nich są krótkie formy zaimków osobowych pełniące podobną funkcję jak dopełnienie bliższe i dalsze w języku fran- cuskim. Formy te są stosowane, gdy mó- wimy o przedmiocie określonym, nawet gdy pojawia się wcześniej, więc zdania wy- glądają często z naszego punktu widzenia dość dziwacznie.
Mamy też w macedońskim inny system czasowy, który jest zbieżny z tym, co mo- gliśmy obserwować w XIX-wiecznym ję- zyku serbskim. Mamy tam kilka czasów przeszłych, które faktycznie są używane, co trudno przyjąć komuś kto zna np. polski czy rosyjski.
Kolejną rzeczą, na którą warto zwrócić uwa- gę są rodzajniki. Wielu nie wie, że podobne zjawisko, jak np. w niemieckim, może mieć miejsce w językach słowiańskich. Rodzaj- ników nie ma żaden z języków wschodnich i zachodnich Słowian. Serbski i chorwacki też są ich pozbawione, ale w macedońskim i bułgarskim rodzajniki o dziwo istnieją. W dodatku są inne niż w niemieckim czy francuskim. Rodzajnik macedoński wystę- puje tylko w formie określonej i jest postpo- zycyjny, czyli znajduje się na końcu wyrazu, który określa. Mamy więc универзитетот, мајката, писмото. W zależności od stopnia
określenia przedmiotu w przestrzeni i cza- sie rodzajnik może mieć trzy formy („list” – писмово, писмото, писмоно). Tego nie ma w języku polskim.
Literatura macedońska jest jednocześnie i stara, i młoda. Uwzględniając tradycję starożytną, to historycznie rozumiana Ma- cedonia dała wiele Bałkanom i Europie. Ale obecnie istniejące państwo: Była Ju- gosłowiańska Republika Macedonii, to tyl- ko część dawnej Macedonii. Literatura tak rozumianej Macedonii czerpie z kilku źró- deł. Po pierwsze potężnie czerpie z gwary i dialektów lokalnych, to charakterystycz- ne dla języków małych narodów. Po drugie nakłada się to na czerpanie z awangardy, uwspółcześnianie języka w oparciu o po- mysły wypracowane na Zachodzie, choćby we Francji. Po trzecie mamy skłonność do małych form, czyli mamy poezję i opowia- dania. Warto wiedzieć, że pierwszą powieść po macedońsku napisano dopiero w latach 50. XX wieku.
Tak więc czytajmy literaturę macedońską i doceniajmy tłumaczy, którzy mają nie lada orzech do zgryzienia. Macedończycy szczy- cą się tym, że ich język jest bezpośrednim spadkobiercą dialektów sołuńskich, na pod- stawie których sami Cyryl i Metody stwo- rzyli najstarszy znany słowiański język lite- racki. W tekście korzystałem z przemyśleń Karola Cyprowskiego, które zamieszczał na swoim blogu.
styczeń–marzec 2016
LiryDram 35