Page 15 - bon-dia-aruba-20220517
P. 15

a15
                                                                                                          salud Diamars 17 mei 2022

                                                                    “Sa bo number”

                                                              Dia Mundial di Hipertension


            Cu  e  meta  pa  conscientisa  co-  (BMI bou di 25)
            munidad riba e topico di presion  Mantene un midi di cintura saluda-
            halto,  Departamento  di  Salud  bel (hende muher menos cu 88 cm,
            Publico su seccion Promocion di  hende homber menos cu 102 cm)
            Salud conhuntamente cu IBiSA a  Come alimentacion saludabel cu am-
            organisa pa empleadonan di dife-    plio berdura, fruta, grano completo y
            rente hotel entre otro Hyatt Re-    awa
            gency, Amsterdam Manor Beach  Baha  man  na  salo  (salo,  condimen-
            Resort, Bucuti & Tara Beach Re-     to, sauce, cuminda di restaurant/fast
            sort y Hilton Aruba Resort un si-   food /truck), cuminda vet y/of hasa
            man di checkeo di presion.          Haci  actividad  fisico  regularmente
                                                (5x pa siman por lo menos 30 min-
            Pa comunidad DVG hunto cu Prakti-   uut)
            jk Ondersteuners Huisartsen y IBiSA  Canalisa tension (stress) na un forma
            lo ta organisando tambe un chekeo di  positivo
            presion riba dia 21 di mei na Centro  Limita alcohol
            Kibrahacha y dia 4 di juni na IBiSA  Stop di huma
            San-Nicolas for di 8or di mainta pa
            12or di merdia.                     Con pa reduci presion halto?
                                                Come saludabel y pone atencion riba
            Presion Halto ta conosi pa ocaciona  salo
            malesanan di curason y ader, stroke,  Baha peso si bo tin peso di mas
            problema cu riñon y otro probleman-  Haci  actividad  fisico  diario,  por  lo
            an di salud. E condicion riba su mes  menos 30 minuut pa dia
            no  ta  duna  señal  of  sintoma  p’esey  Preferiblemente no bebe alcohol y no
            un  persona  por  tin  presion  halto  pa  huma
            añanan largo sin cu e sa. Durante di e  Bebe bo medicamentonan fiel segun
            periodo aki, e presion halto por causa  instruccion di bo dokter
            daño  na  curason,  ader,  riñon  y  otro
            partinan di e curpa. Pa e motibo aki
            ta  hopi  importante  pa  midi  bo  pre-  Cifra  di  presion  halto  na  Aruba
            sion, aunke bo no ta sinti nada. Si bo  (GOA 2016/2017, National Multi-
            presion ta bon, mantene un estilo di  Sectoral  Action  Plan  for  Non-
            bida saludabel. Si bo presion ta halto  Communicable  Diseases,  2020-
            ta bon pa haci e cambionan necesario  2030)
            pa asina baha e presion y evita daño  Totaal  (20  aña  pariba):  63%  tin  un  cada 5 tin presion halto (58%)  Edad  60+:  9  di  cada  10  tin  presion
            na bo organonan.                    presion halto                       Edad entre 20 y 39 aña:1 di cada 4 tin  halto (87%)
                                                Hende Homber (20 aña pariba): 3 di  presion halto (28%)                 Mortalidad causa pa malesanan di cu-
            Con pa preveni presion halto?       cada 4 tin presion halto (71%)      Edad entre 40 y 59 aña:1 di cada 2 tin  rason y ader ta 31.3% (1999-2020).
            Mantene un peso di curpa saludabel  Hende  Muher  (20  aña  pariba):  3  di  presion halto (48%)

                                       Discriminacion den sector di cuido di salud ta

                                            causando mas malesa den cuidadanonan


            (NLTimes)  -  Discrimina-    salud, centro di experticio  ta sinti cu nan ta ser trata dife-  tigadornan  a  haya,  Pointer  a  malesa  cardiovascular  y  pre-
            cion no solamente ta tuma  nacional Pharos a conclui  rente y no ta ser tuma na se-    reporta.                     sion  di  sanger  eleva.”  Hen-
            luga den e mercado di vivi-  den un estudio.              rio pa causa di nan apariencia,                           denan tambe como resultado
            enda, educacion y na luga-                                religion  of  nomber.  Y  esaki  Un  di  e  personanan  cu  di esaki ta evita di bay dokter
            nan di trabao na Hulanda  Pashentnan  di  varios  dife-   por impaca ambos nan salud  Pharos a entrevista a na Hu-  pa nan no bira victima di dis-
            sino  tambe  den  cuido  di  rente antecedente hopi biaha  mental  y  salud  fisico,  inves-  landa,  pero  su  mayornan  ta  criminacion.
                                                                                                   di  descendencia  Surinames
                                                                                                   Hindu.  El  a  ser  trata  dife-  Rabin  Baldewsingh,  coor-
                                                                                                   rente  durante  su  tratamento  dinador  nacional  contra  dis-
                                                                                                   pa  cancer  di  pecho  pa  causa  criminacion  y  racismo  kier
                                                                                                   di su color di piel, el a conta e  un investigacion amplio den
                                                                                                   investigadornan. “Ora cu mi  e  extento  di  discriminacion
                                                                                                   pareha  y  mi  persona  a  yega  den  e  sistema  di  cuido  di
                                                                                                   cerca  e  oncologo,  el  a  cum-  salud. “Mi ta hopi impacta pa
                                                                                                   inda  mi  persona  y  dirigi  na  esaki.  E  ta  afectami  profun-
                                                                                                   mi pareha pa puntra tocante  damente,”  el  a  bisa  Pointer
                                                                                                   mi condicion,” el a bisa. “El  den respuesta na e estudio di
                                                                                                   a pone cu mi a sinti cu mi no  Pharos. “E señalnan cu mi ta
                                                                                                   por papia pa mi mes como un  haya tocante esaki ta cu hen-
                                                                                                   muhe di color, y el a pensa cu  denan cu un antecedente di-
                                                                                                   mi pareha ta mi interprete.”  verso  a  cuminsa  evita  cuido
                                                                                                                                di salud. Esaki ta hopi disgus-
                                                                                                   Discriminacion den cuido di  tante y peligroso pa nan salud.
                                                                                                   salud ta causa cu mas hende  Esaki  no  solamente  ta  nifica
                                                                                                   ta  bira  malo,  investigador  di  cu nan no ta ricibi e cuido cu
                                                                                                   Pharos  Tessa  van  Loenen  a  nan merece, sino tambe nan
                                                                                                   expresa na Pointer. “E stress  ta core e riesgo di malesa di
                                                                                                   cu discriminacion ta produci  termino largo y morto.”
                                                                                                   ta  causa  kehonan  adicio-
                                                                                                   nal  fisico  manera  diabetes,
   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20