Page 14 - bnd
P. 14

A14

    SALUDDiahuebs 23 Juli 2015

Pa prome biaha

Pashent cu AIDS for di nacemento tin e infeccion bou di control pa 12 aña

ORANJESTAD – Un ho-              sante,” pero no sa si suspen-    ey a keda riba e tratamento te   virus ki riba su mes prome       lo a sosode despues di tempo
ben Frances di 18 aña cu         sion aki lo dura, Francoise      ora cu e ta casi 6 aña, despues  cu el a cuminsa cu a haya e      riba su mes sin cu el a haya
virus di AIDS tin e virus        Barre- Sinoussi un cientifico    dokternan a perde contacto       combo di tratamento pisa.        tratamento.
bou di control y casi no ta      na “Pasteur Institute” y un      cun’e. Ora cu el a bay dok-      Esakinan ta cosnan cu ta sug-    Situacion Aruba
detecta esaki, a pesar cu el     co-descubrido di HIV.            ter bek despues di un aña, e     eri cu tratamento trempan ta     Na Aruba tin mas o menos
a stop di tuma cuido mas         “E caso aki ta claramente evi-   mama a bisa cu el a stop di      responsabel pa e suspension,     entre 400 pa 500 casonan.
cu 12 aña pasa, dokternan        dencia adicional di e benefi-    duna su yiu e medicina pa        el a bisa.                       70% di e esunnan infecta cu
ta raporta.                      cio poderoso di cuminsa cu       HIV. Asina mes dokternan         Otro ta bisa, e semper ta difi-  HIV riba nos isla, ta homber.
E caso aki ta lanta speransa cu  tratamento mas pronto cu ta      no por a haya HIV den su         cil pa haya sa kico ta andando   Alarmante ta cu 92% di e
tratamento agresivo trempan      posibel,” Sra. Barre-Sinoussi    sanger, pues nan a opta pa       realmente cu e virus ta sus-     hubentud aki entre 12 y 19
por limita con fuerte e virus    a bisa                           no resumi cu e tratamento.       pendi, como ta trata di un       aña no tin suficiente conoce-
ta podera, y kisas den algun     E caso                           Cu excepcion di un aumento       caso. Kisas tin algo particu-    mento di con por wordo in-
caso, te permiti hende con-      Mayoria mama infecta cu          di e virus ora cu e tabatin 11   larmente unico cerca e indi-     fecta pa y transmiti di e virus
trola esaki sin mester bebe      HIV na Merca ta haya me-         aña cual a resolve su mes, e     viduo cu ta unico, kisas esaki   HIV. Pues segun e instanci-
pildo henter nan bida.           dicina pa HIV durante nan        virus a mantene su mes bou
Algun aña pasa, dokternan a      embaraso, cual ta minimalisa     di limite cu ta wordo detec-
raporta un caso similar: un      e chens pa pasa e virus na nan   ta desde e tempo ey. Dok-
baby cu a controla HIV pa 27     baby. Mama di e hoben Fran-      ter por haya e virus na nivel
luna sin tratamento. Sinem-      ces no tabatin su HIV bou di     hopi abou den su sanger ora
bargo despues cu e virus a       control durante su embaraso,     cu mira cu haci testnan hopi
bin bek, kibrando e speransa     y dokternan ta kere cu e a       sensitivo.
cu tratamento trempan a cura     wordo infecta prome of du-       Reaccion di diferente special-
su persona.                      rante di nacemento.              ista
Por lo menos un dozijn di        Dokternan a duna e baby          “Ta importante pa men-
adulto a yega di tin control     un medicina pa HIV, zid-         ciona cu e hoben aki ta den
di e virus pa mas o menos 10     ovudine, of AZT pa seis si-      suspension di e virus pero e
aña despues cu a para medic-     man, cual tabata e standard      no ta cura,” Saez – Cirion a
ina di HIV, pero e caso aki ta   di cuido e tempo ey. E test      bisa. E hoben tampoco tin
e prome asina largo di un vi-    despues a mustra cu ainda e      ningun variante di gene entre
rus cu cuminsa desde nace-       tin nivel halto di HIV den su    cu ta conoci pa actua como
mento.                           sanger, pues nan a duna un       un control natural of protec-
“Esaki ta un storia intere-      combinacion di cuater droga      cion contra infeccion di HIV,
                                 mas fuerte. E baby e tempo       y tampoco e por a domina e

                                 Mal uzo di alcohol ta aumentando                                                                   puro pa aña. Esaki ta 2.5 liter
E porcentahe di hende            Locual ta agrega na e prob-      cancer. Tambe ta haci hende      minimo pa cumpra, bende          menos cu na Europa pero 2.2
homber cu ta bebe hopi a         lema ta e hecho cu 10% di        tambe mas vulnerabel pa, y       y consumi bebidanan alco-        liter mas halto cu e averahe
bira casi dobel den trans-       bebedo ta responsabel pa         menos probabel pa adheri         holico, restriccion riba unda    mundial. E region tambe tin
curso di e ultimo 5 añanan       mas cu 40% di tur alcohol        na tratamento pa, malesanan      y ki ora bebida alcoholico por   e proporcion di mas halto
y bou di hende muhe esaki        consumi den e continente         contagioso manera HIV y          wordo bendi, y regulacion        di individuonan cu a yega
a bira casi tripel, segun        Americano, y e region tin un     TB. E tambe ta un di e fac-      comprensivo di mercadeo di       di consumi alcohol por lo
rapport di PAHO/WHO              averahe di e di dos mas halto    tor di riesgonan primordial di   alcohol. Sinembargo ningun       menos 1 biaha den nan bida
PAHO/WHO a lansa su              pa cabes di consumo di tur       morto di adolescente.            ciudad no a adopta tur e me-     (mas cu 81% di hende riba
prome “Regional Status Re-       WHO su regionnan, despues        E rapport di PAHO ta de-         didanan aki completo.            edad di 15). Cerbes ta e be-
port on Alcohol and Health       di Europa. Un calculacion di     scribi e nivelnan di consumo     7 ciudad den e continente        bida alcoholico mas popular
in the Americas”. E rapport ta   6% di e region su populacion     di bebida alcoholico y e daño    Americano no tin restric-        den e continente Americano,
adverti cu mal uzo di alcohol    ta sufri di un malestar a causa  cu e ta causa den e continente   cion riba benta di alcohol na    representando 55.3% di e
den continente Americano         di alcohol.                      Americano y recomenda-           menornan di 18 aña. Casi         consumo total di alcohol.
a aumenta e ultimo 5 aña          “E aumento di e problema        cionnan presente riba polisa     70% di e ciudadnan sea falta     Na 2010, e asamblea di salud
y ta recomenda pa medida         di bebemento por wordo           y intervencion pa reduci con-    regulacion riba advertencia      mundial a aproba un strategia
wordo tuma pa limita dis-        mara na e disponibilidad         sumo, pa uzo pa esunnan cu       di bebida alcoholico, of nan     global pa reduci e mal uzo di
ponibilidad, limita mercadeo     halto di bebida alcoholico       ta traha polisa.                 regulacion a wordo skirbi pa     alcohol, cual ta busca pa re-
y aumenta prijsnan di alcohol    den ciudadnan den e region,      “E region di e continente        e industria alcoholico mes.      duci e efectonan devastador
door di aumenta impuesto.        prijsnan abou, y demasiado       Americano ta un tradicion        Solamente 9 ciudad tin im-       di consumo di alcohol riba
E porcentahe di hende            promocion di bebida alco-        largo di produccion di al-       puesto riba alcohol cu ta re-    individuonan, nan famia y
homber cu ta “binge drink”       holico,” Maristela Monteiro      cohol y uzo. E region a bay      fleha e cantidad di alcohol      desaroyo di e ciudadnan. Un
den e continente Americano       consehero di PAHO/WHO            ta paga un costo halto den       cu ta den cada bebida y cu ta    aña despues, durante e di 51
( 5 of 6 bebida alcoholico na    riba abuso di alcohol a bisa. “  termino di salud, recurso fi-    wordo ahusta pa inflacion.       PAHO Directing Council, e
un ocasion por lo menos 1        Cualkier consumo di alcohol      nanciero y productividad, y e    E implementacion di e re-        ministernan di salud di e con-
biaha pa luna) a aumenta casi    ta envolve riesgo pa e salud,”   costo aki lo sigui aumenta si    striccion riba coremento di      tinente Americano a compro-
di 18% te na 30% entre 2005      el a adverti, agregando cu uzo   medidanan efectivo no wor-       auto bou di influencia di al-    mete nan mes pa implementa
cy 2010, mientras cu porcen-     frecuente por causa depen-       do adopta inmediatamente         cohol ta un otro mediacu por     e strategia door di aproba un
tahe bou di hende muhe a au-     dencia.                          pa yuda promove, protege,        reduci cantidad di accidente     plan di accion cu ta busca pa
menta for di 4.6% te na 13%.     Den e continente Americano,      y mehora e salud y bienestar     di trafico causa pa consumo      reduci pa persona e nivelnan
1 den 5 (22%) bebedo den e       alcohol tabata un factor cu a    di hende riba interes comer-     di alcohol. Sinembargo, sola-    di consumo y peliger asocia.
region ta consumi demasia-       contribui na e morto di mas      cial,” Anselm Hennis, direc-     mente 5 ciudad den e con-        E plan di accion ta yama pa
do alcohol, particularmente      o menos 300,000 hende na         tor di PAHO/WHO su de-           tinente Americano (Brazil,       medida cu ta varia for di au-
mas halto cu e averahe global    aña 2012, y mas di 80,000 di     partamento di malesanan no       Chile, Colombia, Ecuador y       mento di impuesto riba benta
(16%). E cifranan mas halto      e hendenan aki lo no a fayece    transferibel y salud mental a    Uruguay) tin un ley cu limite    di alcohol y restriccion riba
di consumo di alcohol den e      si alcohol no a hunga un rol.    bisa.                            di 0.04 g/dl pa concentracion    mercadeo pa entrena esunnan
continente Americano ta na       Uzo di alcohol ta contribui      Medidanan recomenda              di alcohol den sanger.           cu ta traha cu cuido medico
Paraguay, St. Kitts y Nevis,     na mas cu 200 malesa y le-       Medidanan recomenda ta           Den e continente Ameri-          riba e deteccion di tratamento
Dominica, Venezuela y Trin-      sion, incluyendo problema        inclui aumenta impuesto          cano, hende ta consumi un        di esunnan cu ta bebe cu ta na
idad y Tobago.                   cu higra y diferente sorto di    riba alcohol, rekisito di edad   averahe di 8.4 liter di alcohol  riesgo.q
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19