Page 10 - AM210626
P. 10
10 AWEMainta Diasabra, 26 Juni 2021
Astronomonan a calcula ora c’e prome
streyanan a forma y briya den nos universo
RESULTADONAN ta indica po (relativamente) despues di e Big streyanan a cuminsa forma, mas
c’e lus di e prome galaxianan lo Bang! o menos 250 pa 350 miyon aña
ta suficientemente briyante y den Dor di calcula e galaxianan su despues di e Big Bang.
nos rango pa por wordo observa edad, e team por calcula mas o me-
cu e James Webb Space Telescope nos e start di e ‘cosmic dawn’. Cu e “E ta fantastico pa pensa cu partic-
(JWST) di NASA, cu lo wordo lansa midinan aki e team por a confirma ularnan di lus a biaha un trayecto-
mas lat e aña aki. Asina astrono- cu nan a observa e galaxianan aki ria di mas cu 13 biyon aña y despues
monan por ta lo por presencia un ora e Universo tabata 550 miyon drenta un telescopio.” -Dr. Nicolas
momento crucial den e evolucion di aña bieu so. Laporte, di e Kavli Institute of As-
nos Universo directamente. tronomy.
E JWST lo bira e sucesor di e Hub- “E meta semper tabata pa por wak Dr. Laporte tin tur su rason ora bo
ble Space Telescope, e telescopio bek patras suficientemente pa por pensa riba e hecho cu e mismo lus
principal di NASA desde cu el a mira e prome generacion di streya- ey cu nos a observa di un distan-
wordo lansa na aña 1990. E team y galaxianan, y awor nos tin e cia asina leu, ta eigenlijk un ben-
a analisa 6 di e galaxianan mas le- prome evidencia convencibel di ora tana di un pasado unda apenas e
hano, usando 4 di e ‘ground-based nos Universo a wordo ilumina pa prome streyanan a wordo forma y
telescopes’ pa haci un estimado di e prome biaha.” -Prof. Richard Ellis unda cu sigur bida no a forma ai-
distancia. Nan t’asina leu, cu hasta di University College London, UK. nda, pa despues e mesun particu-
c’e telescopionan mas poderoso nan E Universo a drenta den existencia lar di lus ey biaha dor di espacio cu
ta aparace como un par’i pixel riba mas o menos 13.8 biyon aña pasa den transcurso di dje planetanan a
pantaya di computer. den e Big Bang. Despues di e ‘flash’ wordo forma e.o, bida, y consecuent-
incicial, el a pasa den un periodo emente un civilisacion, cu despues
Ademas, nan ta un di e prome gal- conoci como e ‘cosmic dark ages’. a avansa te na un nivel apto pa por
axianan cu a forma, dus p’e tempo Den e periodo aki e Universo no ta- construi instrumentonan cu por a
cu e imagennan ta wordo capta batin lus at all. Un par’i shen mil capta esaki y wak bek den pasado -
pa telescopionan riba nos planeta, aña despues a bin e periodo conoci y esencialmente na nos mesun ori-
nan ta wordo observa no hopi tem- como e ‘cosmic dawn’, ora c’e prome gen.