Page 6 - AB
P. 6

Dialuna, 1 September 2025                                      AWEMainta                                                  LOCAL             8




                                                E kimica scondi den azeta di hasa:
        con azeta por haci nos malo








       DESPUES  di  e  conmocion  di  siman  pasa  tocante  substancianan         di vetnan insatura, e variantenan industrial por contene vetnan trans.

       kimico den hariña, e atencion awor ta bay na un otro producto cu ta        Azeta di palma, conoci pa su impacto ecologico, tin un stabilidad mas
       wordo  uza  diariamente  den  restaurantnan  y  snackbarnan  na  Aruba:    halto  ora  cayente  pa  motibo  di  su  contenido  di  vet  satura.  Azeta  di
       azeta.                                                                     olijfi ta saludabel y rico den antioxidante, pero menos adecua pa hasa
                                                                                  pa tempo largo. Azeta di coco ta wanta cayente halto bon, pero e ta

       E  por  parce  inofensivo  –  un  likido  neutral  cu  ta  wordo  uza  simple-  extremadamente satura. Cada azeta tin su propio riesgonan y perfil di
       mente pa hasa cuminda – pero tras di e huma di e weya tin un mundo         salud.
       compleho di reaccionnan kimico scondi. Y e reaccionnan ey tin conse-
       cuencia directo pa nos salud.                                              Kico Ta Pasa na Temperatura Halto

                                                                                  Azeta  no  ta  un  substancia  statico.  Una  bes  cu  e  temperatura  subi,
       E Tiponan di Azeta cu Nos Ta Uza                                           un  serie  di  procesonan  kimico  ta  cuminsa.  Oxidacion  ta  causa  cu  e
       Restaurant y snackbarnan na Aruba ta depende di un variedad amplio         acidonan vet ta reacciona cu oxigeno, creando compuestonan instabil
       di  azeta.  Azeta  di  girasol  ta  popular  pasobra  e  ta  barata,  pero  e  ta   y dañino manera aldehydonan. Polymerisacion ta haci cu e molecu-

       contene hopi vet poli-insatura y p’esey e no ta stabil ora keint’e. Azeta   lanan  ta  pega  na  otro,  haciendo  e  azeta  scur  y  ‘pegapega’.  Agrega
       di soya hopi biaha ta wordo importa den cantidad grandi, pero banda        cuminda cu tin zetmeel (manera batata) den e mescla, y acrilamida ta
                                                                                               forma – un compuesto cu cientificonan ta conecta cu un
                                                                                               riesgo mas halto di cancer. Ademas, vetnan insatura por

                                                                                               bira vetnan trans ora nan wordo keinta pa mucho tempo
                                                                                               – e culpablenan famoso tras di malesanan cardiovascular.


                                                                                               Kico Esaki Ta Nifica pa Nos Salud

                                                                                               E vapor cu ta sali for di un weya di hasa no ta simple-
                                                                                               mente vet; e ta carga cu kimico. Aldehydonan, manera
                                                                                               acroleina, ta irita wowo y pulmon y ta wordo considera
                                                                                               como posibelmente carcinogenico. Radicalnan liber crea

                                                                                               pa e cayente ta contribui na stress oxidativo den curpa,
                                                                                               un  proceso  conecta  cu  malesanan  cronico  y  enveheci-
                                                                                               mento acelera. Y despues tin e compuestonan polar cu ta
                                                                                               acumula den azeta re-uza y ta pone un peso extra riba e

                                                                                               higra y niernan. Pa consumidornan esaki ta preocupante
                                                                                               caba, pero pa empleadonan cu ta traha diariamente riba
                                                                                               weyanan cu azeta cayente, e exposicion por ta ainda mas
                                                                                               peligroso.



                                                                                               Alternativanan Industrial pa Azeta
                                                                                               Aunke azetanan vegetal y vet di hasa ta keda e standard,

                      Feliz Dia di Prensa!                                                     mas y mas alternativa industrial ta surgi cu ta priminti di ta
                                                                                               mas saludabel y sostenibel. Azetanan cu contenido halto
                                                                                               di acido oleico, manera variantenan special di girasol y
                        Danki pa mantene nos comunidad bon                                     canola, ta mucho mas stabil na temperatura halto y ta

                           informa. Pabien na tur periodista.                                  produci menos compuesto dañino.



                                                                                               Azeta  di  alga  ta  un  otro  opcion  prometedor:  resistente
                                                                                               na  cayente,  rico  den  acidonan  vet  saludabel,  y  poten-
                                                                                               cialmente  producibel  localmente  den  bioreactornan.

              Aruba                                                                            Mientrastanto, tecnologianan di cushina cu aire cayente
                                                                                               (air frying) y hasa cu vapor ta aumentando den popular-
                                                                                               idad, reduciendo drasticamente e necesidad pa liternan
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11