Page 6 - AB
P. 6
Dialuna, 1 September 2025 AWEMainta LOCAL 8
E kimica scondi den azeta di hasa:
con azeta por haci nos malo
DESPUES di e conmocion di siman pasa tocante substancianan di vetnan insatura, e variantenan industrial por contene vetnan trans.
kimico den hariña, e atencion awor ta bay na un otro producto cu ta Azeta di palma, conoci pa su impacto ecologico, tin un stabilidad mas
wordo uza diariamente den restaurantnan y snackbarnan na Aruba: halto ora cayente pa motibo di su contenido di vet satura. Azeta di
azeta. olijfi ta saludabel y rico den antioxidante, pero menos adecua pa hasa
pa tempo largo. Azeta di coco ta wanta cayente halto bon, pero e ta
E por parce inofensivo – un likido neutral cu ta wordo uza simple- extremadamente satura. Cada azeta tin su propio riesgonan y perfil di
mente pa hasa cuminda – pero tras di e huma di e weya tin un mundo salud.
compleho di reaccionnan kimico scondi. Y e reaccionnan ey tin conse-
cuencia directo pa nos salud. Kico Ta Pasa na Temperatura Halto
Azeta no ta un substancia statico. Una bes cu e temperatura subi,
E Tiponan di Azeta cu Nos Ta Uza un serie di procesonan kimico ta cuminsa. Oxidacion ta causa cu e
Restaurant y snackbarnan na Aruba ta depende di un variedad amplio acidonan vet ta reacciona cu oxigeno, creando compuestonan instabil
di azeta. Azeta di girasol ta popular pasobra e ta barata, pero e ta y dañino manera aldehydonan. Polymerisacion ta haci cu e molecu-
contene hopi vet poli-insatura y p’esey e no ta stabil ora keint’e. Azeta lanan ta pega na otro, haciendo e azeta scur y ‘pegapega’. Agrega
di soya hopi biaha ta wordo importa den cantidad grandi, pero banda cuminda cu tin zetmeel (manera batata) den e mescla, y acrilamida ta
forma – un compuesto cu cientificonan ta conecta cu un
riesgo mas halto di cancer. Ademas, vetnan insatura por
bira vetnan trans ora nan wordo keinta pa mucho tempo
– e culpablenan famoso tras di malesanan cardiovascular.
Kico Esaki Ta Nifica pa Nos Salud
E vapor cu ta sali for di un weya di hasa no ta simple-
mente vet; e ta carga cu kimico. Aldehydonan, manera
acroleina, ta irita wowo y pulmon y ta wordo considera
como posibelmente carcinogenico. Radicalnan liber crea
pa e cayente ta contribui na stress oxidativo den curpa,
un proceso conecta cu malesanan cronico y enveheci-
mento acelera. Y despues tin e compuestonan polar cu ta
acumula den azeta re-uza y ta pone un peso extra riba e
higra y niernan. Pa consumidornan esaki ta preocupante
caba, pero pa empleadonan cu ta traha diariamente riba
weyanan cu azeta cayente, e exposicion por ta ainda mas
peligroso.
Alternativanan Industrial pa Azeta
Aunke azetanan vegetal y vet di hasa ta keda e standard,
Feliz Dia di Prensa! mas y mas alternativa industrial ta surgi cu ta priminti di ta
mas saludabel y sostenibel. Azetanan cu contenido halto
di acido oleico, manera variantenan special di girasol y
Danki pa mantene nos comunidad bon canola, ta mucho mas stabil na temperatura halto y ta
informa. Pabien na tur periodista. produci menos compuesto dañino.
Azeta di alga ta un otro opcion prometedor: resistente
na cayente, rico den acidonan vet saludabel, y poten-
cialmente producibel localmente den bioreactornan.
Aruba Mientrastanto, tecnologianan di cushina cu aire cayente
(air frying) y hasa cu vapor ta aumentando den popular-
idad, reduciendo drasticamente e necesidad pa liternan

