Page 5 - MIN VOS 17 DEC 2015
P. 5
4 DONDERDAG AMIGOE
17 DECEMBER 2015
Aruba, toen en nu...
Industrieën van weleer: Fosfaat
Fosfaattrein.
door Evert Bongers Fosfaat. Fosphaat locomotief. Door de ex- bleven dalen en de kosten konden uit-
In de 19e eeuw bleek er, naast goud, nog een ploitatie van eindelijk niet meer gedekt worden.
ander natuurlijk product te bestaan dat de de haven gebracht. In 1881 kwam er nieuw man in de fosfaatindustrie en de lonen het fosfaat Met het uitbreken van de Eerste We-
mogelijkheid tot ontginning had. Op Se- materiaal uit Engeland en New York. De in- waren niet slecht. De zaken gingen waren de reldoorlog in 1914 kwam de exploita-
roe Colorado, op de uiterste zuid-oostelijke stallaties die toen werden aangelegd, waren goed en er werd al snel winst gemaakt inkomsten tie van fosfaat helemaal in het nauw.
punt van het eiland, kwam guano voor. Deze voor die tijd hypermodern. In de Sint Nico- zodat de leningen voor de investerin- van het ei- Dynamiet was niet meer te krijgen en
fosforzure kalk vindt zijn oorsprong in de laasbaai werd een ijzeren stijger gebouwd gen konden worden afgelost. Er kon land enorm de uitvoermogelijkheden werden slech-
uitwerpselen door vogels, in casu zeemeeu- en dat was toen de modernste havenoutil- ook dividend worden uitbetaald. toegenomen ter door de oorlog in Europa. De Aruba
wen. Er bleek een behoorlijke wereldmarkt lage van het hele Caribische gebied. Voor Het fosfaat werd aanvankelijk ont- en konden Phosphaat Maatschappij stopte in au-
te bestaan voor fosfaat dat voor bemesting het transport van het fosfaat naar de ha- gonnen op Seroe Colorado en Seroe ook de an- gustus 1914 haar werkzaamheden en
werd gebruikt. ven werd een smalle veldspoorbaan van zes Culebra. Toen na zo’n vijftien jaar de dere eilan- een jaar later werd de maatschappij
De ontdekking van guano op Aruba wordt kilometer aangelegd en het fosfaat werd in voorraad aan de oppervlakte van de den van de door haar aandeelhouders ontbonden.
toegeschreven aan J. H. Waters Graven- treinen van ongeveer twintig kiepwagens heuvels was uitgeput, werd er dieper kolonie Cu- Arbeiders trokken weer weg en zoch-
horst in 1874. In 1871 was er ook al guano en een stoomlocomotief naar de laadsteiger in de grond naar fosfaat gezocht. Op raçao (de ten werk in de omliggende landen, Ve-
ontdekt op Klein Curaçao door de Engels- gebracht. Daar werd het ingeladen in zeil- een diepte van 15 à 18 meter werden Nederland- nezuela en Colombia.
man John Godden. Zijn ontdekking veroor- schepen die het naar landen als Engeland, er bij Banki Jerome, iets noordelijker, se Antillen De ondergrondse gangen van de fos-
zaakte een enorme hype op de Antilliaanse Frankrijk, Duitsland en Amerika brachten fosfaatbeddingen ontdekt van gemid- bestonden faatmijnen liggen nog steeds onder
eilanden, een soort ‘guanomania’. Ook op om te worden verwerkt tot superfosfaat dat deld 1,8 meter dik. Er werden mijnen nog niet) de huizen van de voormalige Lago
Curaçao zelf werd guano gevonden en door als kunstmeststof werd gebruikt. De fos- aangelegd om het materiaal naar boven daardoor Colony bij Seroe Colorado en aan de
Godden ontgonnen. Het fosfaat was heel op- faatmaatschappij had een eigen loods en te halen. Die leverden voor de volgende onderhouden worden. In de jaren van noordkust. Met lange en stevige lad-
vallend door zijn kleur: geel tot roodbruin of een eigen sleepboot (de ‘S.S. Phosphaat’) om 15 jaar weer genoeg fosfaat. Het werd exploitatie (die duurden tot 1914) werd ders, goede zaklampen en de nodige
leverkleurig, soms groen of paars. Zo heeft de schepen veilig in en uit de Sint Nicolaas- met dynamiet losgewerkt, nadat er met er 530.060 ton geëxporteerd met een voorzichtigheid kan er in worden af-
Seroe Colorado haar naam gekregen. baai te krijgen. De tijd die nodig was om een handboren gaten in gemaakt waren. totale marktwaarde van bijna 17 mil- gedaald. Her en der is er nog achterge-
Na de ontdekking van Gravenhorst van gu- schip te laden werd van 15 naar 5 dagen joen gulden. Aruba wist aan uitvoer- laten materiaal van de fosfaatwinning
ano op Aruba werd tot ontginning overge- teruggebracht. Drie- tot vijfhonderd ton fos- rechten ongeveer 4 miljoen gulden te te vinden.
gaan door de Aruba Phosphaat Maatschap- faat per dag kon er door de pier verwerkt genereren.
pij (APM), opgericht in december 1879. Het worden. Er werkten in 1882 ongeveer 250 Maar in de loop van de jaren werd de In de 18e en 19e eeuw leefde de
centrum van export werd Sint Nicolaas, dat fosfaatwinning toch minder winstge- bevolking van Aruba in diepe ar-
daarvoor alleen uit enkele vissershutten vend: naarmate het fosfaat dieper uit moede. De mensen leefden van vis-
bestond. Door de bedrijvigheid rond de ont- de grond gehaald moest worden, werd serij en landbouw (voornamelijk
ginning en export van fosfaat werden daar de kwaliteit minder. Bovendien kwam maïs), maar er werden ook andere
steeds meer hutten gebouwd. Het begon al er sterke concurrentie van fosfaat van pogingen gedaan om middelen van
een echt dorpje te worden, waar de zeelie- goede kwaliteit uit Canada. Ook kwam bestaan te creëren. Een soort pri-
den van de schepen die het fosfaat kwamen er goede en relatief goedkope fosfaat mitieve industrieën, zoals hoeden
halen aan de wal vertier zochten. Lokale uit Florida en daardoor daalde de we- vlechten, zoutwinning, aloëcultuur
arbeiders werden aanvankelijk maar met reldprijs. De APM merkte dat de kos- en gouddelving. Maar er zat ook nog
moeite gevonden. Dat kwam door de con- ten om fosfaat te winnen te hoog lagen iets anders in de bodem...
currerende industrietak, de goudwinning. om nog te kunnen concurreren. Ook al
Daarom werden er veertig man uit Bonaire werden de belastingtarieven versoe-
gehaald en zo’n twintig metselaars en tim- peld door de overheid, de winsten
merlieden uit Curaçao. Eerst werd er een
houten pier in de haven van Sint Nicolaas
gebouwd en het fosfaat werd per ezel naar
Fundacion pa Hende Muhe STOP
den Dificultad
Huiselijk geweld!
Bel: 583 5400 – Primavera 1-B
Ma –Vr 8 am – 5 pm
