Page 26 - DESPA 7 APRIL 2016
P. 26

Dia 7 di april ta dia internacional di Salud. E anja aki a pidi accion mundial pa e malesa diabetis. Segun
Mervin Wyatt-Ras diabetis ta un malesa cu ta afecta nos salud enorme. E ta un malesa chronico y
noncommunicabel (NCD) cu ta conoci pa e nivel eleva di glucose den sanger.

E malesa ta ser ocasiona ora e pancreas no ta produci suficiente insulina cu ta regula suku den sanger of
ora nos curpa no por uza e insulina na un manera efectivo. E malesa aki dia pa dia ta creciendo
mundialmente y tambe na Aruba. Na 2014 tabatin 422 miyon adulto (8.5%) di e poblacion compara cu
108 miyon na anja 1980. Alavez sobrepeso y obesidad a crece. Come y biba saludabel y movecion ta di
importancia pa preveni e malesa aki. Tin tres tipo di diabetes: type 1, type 2 y e tipo temporal. E causa di
typo 1 di diabetes no ta conoci y esnan cu tin cu biba cune tin cu uza insulina diariamente. Type 2 ta
conta pa mayoria diabetico mundial y ta resultado di sobrepeso y falta di actividad fysico. Tipo 3 ta un
tipo temporario. Esaki sa tuma lugar ora di embarazo y despues e por desaroya den tipo 2. Esaki ta ora e
glucose den sanger ta halto pero tog bao di e nivel normal. Complicacionnan di diabetis entre otro por
conduci na atake di curazon, stroke, ciegedad, problema cu rayon y amputacion di pianan. E cantidad di
mortonan mundialmente na 2012 tabata 1.5 miyon. Un bon maneho di e malesa ta inclui medicina,
promocion di estilo di bida saludable, edcacion di e patient pa facilita ‘selfcare’, screening regular pa
detecta for di tempran y tratamento di complicacionnan.

Segun WHO cambio ta depende grandemente di mas accion di gobierno incluyendo compromiso y
implementacion di acuerdonan mundial pa anda cu diabetis. Na Aruba tin diferente atencion pa e
patient. Tin wondenpoli na tanto na HOH, na IMSAN. Alavez tin centro diabetico na IMSAN y tambe na
Camacuri. Na Aruba nos conoce alavez un centro di prevencion, IBISA, cu hunto cu IDEFRE ta
stimulando movecion y comemento saludabel den nos pueblo. Alavez nos por conta cu un bus di Salud cu
ta pasa den diferente bario y puntonan central y haci possibel cu nos comunidad por haci chekeo. Pa
hobennan ta stimulando gezonde scholen cu na parecer di Mervin Wyatt- Ras mester haya mas skolnan
cu kier bira gezonde school. Tin 5 skol caba sinembargo e otro skolnan no ta sigui. Siguramente di
tempran lo mester stimula nos muchanan y e parlamentario ta spera cu mas skol lo por uni na e trajecto
importante di comberti nan mes den gezonde scholen. Wyatt-Ras ta di opinion cu comerciantenan hunto
cu gobierno lo mester por yega na acuerdonan pa baha prijsnan di sikiera cierto fruta y berdura dor di
cual nan lo por bira mas atractivo pa cumpra y come. Segun Wyatt-Ras e dia internacional di salud aki
nos tin cu refleha con pa sigui combati y preveni diabetis.
   21   22   23   24   25   26   27   28   29   30   31