Page 2 - bon-dia-aruba-20250127
P. 2
A2 LOCAL
Dialuna 27 Januari 2025
Investigacion bao tur mucha di scol bao 10 aña ta mustra
Calidad di bida di muchanan na Aruba ta bao presion enorme
Muchanan na Aruba ta presupuesta pa continua cu
confrontando hopi reto monitoreo di nos muchan-
y nan mes a indica cu tin an, pasobra si berdad kier un
presion riba nan salud fis- economia di conocemento,
ico y mental. Esey ta locu- pa un crecemento sostenibel
al ta sali afor di e estudio y inclusivo di Aruba unda ta
Calidad di bida di Huben- pensa riba bienestar di e co-
tud di Aruba, traha riba munidad, “mester sa con ta
peticion di Ministerionan cu e hobennan.” Enseñansa
di Asuntonan Social, Hus- ta e base di un sociedad y e
ticia y Enseñansa, como situacion di cas, den e con-
continuacion di un inves- texto social-economico di
tigacion piloto na 2019. Aruba ta vulnerable.
Un ekipo di investigadonan E monitor ta uno unico den
renombra consistiendo di sentido cu ta pa prome biaha
Profesor Jan Hendriks di estar). Tambe a entrevista a envolve e muchanan mes
Centro Contra Criminali- e dirigentenan di tur scol, den acumulacion di dato riba
dad di Universidad Liber di trahadonan social y tambe e calidad di bida. “E definicion
Amsterdam (VU), Professor asina yama IB’ers, esta e do- principal di un desaroyo sos-
Asocia Annemarie Slotboom cente specialisa pa asisti cu tenibel y balansa ta pa imple-
di e Departamento Penal y muchanan cu mester di aten- menta maneho cu ta cuadra
Criminologia di Universidad cion specifico. Di cada scol cu necesidadnan actual, sin
Liber di Amsterdam (VU) y basico, hasta di enseñansa cu e tin impacto negativo pa
Dr. Paula Kibbelaar cu a ehe- special, a entrevista por lo yiunan di nos muchanan. E
cuta e investigacion cualita- menos dos representante, cu ta nifica como tal, cu mester
tivo. Dr. Kibbelaar ta traha a haya pregunta riba e me- por garantisa un bida decente
na Instituto Pedagogico Aru- sun cuater tema cu a trata cu pa tur hende.”
bano, IPA, y tin un experien- e muchanan. Y adicional den
cia amplio den investigacion e investigacion aki, a inclui Ta den e luz aki cu investi-
na Hulanda, Merca, Corsou tambe mayornan di diferente gadonan kier a trece na cla
y Aruba. districto cu a duna nan par- e calidad di bida di hoben-
ticipacion. nan, den contexto di un scol
E prome investigacion, di sigur unda muchanan ta haya
2019, tabata uno piloto pero “Nos logra haya cuater pa seis e guia cu nan mester, pa asina
ya caba a duna un bista di e mayor di cada un di e seis dis- por sinti nan bon. Mesun
condicion di bienestar di trictonan di Aruba pa contesta cos ta conta pa e bario unda
muchanan na Aruba. Pero, nos preguntanan den sesion- e muchanan ta biba “cu nan
mirando cu rond mundo a nan di enfoke, pa sa kico nan ta sigur, cu tin ordo, higiena,
nota e impacto di e pandemia ta experiencia cu scolnan, na limpi, y cu tin condicionnan
di COVID, a sinti e necesi- cas, den bario y e bienestar di infrastructural pa necesario
dad pa un investigacion mas nan yiu (nan) y amigo di nan pa un bon calidad di bida.”
amplio riba bienestar y salud yiunan,” Dr. Kibbelaar a duna E ta nifica por ehempel cu
cu ta inclui e impacto di e di conoce. Kibbelaar a guia e polis tin un presencia contin-
lockdown, pues e isolacion y investigacion cualitativo cu uo den e bario, cu tin activi-
tambe inseguridad economi- a encera e combersacionnan dad saludable pa muchanan
co riba muchanan na Aruba. den e sesionnan di enfoke, despues di scol. Aki, organi-
mientras cu e parti cuantita- sacionnan no-gubernamen-
Tur mucha di scol bao 10 aña tivo bao encargo di Hendriks tal mester haya un papel pa
di edad, den tur districto a y Slotboom di VU cu asisten- hunga, manera centronan di
contesta preguntanan riba cia di IPA, tabata den forma bario. Mes importante ta sos-
cuater tema, esta scol, situa- un encuesta digital cu e 2600 ten na mayornan den educa-
cion na cas, nan bario y nan muchanan mester a contesta cion di nan yiunan.
salud fisico-mental (bien- entre 2021 y 2023.
“Mita di e famianan ta di
Balor estudio un solo mayor. Mayoria ta e
E ta importante pa por haya mama, pero tambe tin algun
un bista riba e bienestar di cu ta e tata cu ta su so. Tin
mucha na Aruba, pa asina por hopi famia inmigrante, cu
hiba un maneho mas efectivo no por guia nan yiunan de-
pa atende cu e necesidad. Pa bidamente na scol. Tin hopi
tal motibo mes e lo ta ideal problema social economico
pa ripiti e investigacion a base den hogarnan na Aruba, cu ta
regular pa por haya un miho confronta retonan financiero,
imagen riba e desaroyo di e cu a bira mas serio debi na e
generacion jong di nos isla. pandemia.” Tur e elementon-
“Esey ta esencia di moni- an aki tin impacto emocional
tor, esta cu por implementa riba mayornan, cu muchanan
maneho cu ta basa riba da- tambe ta experiencia. “Den
tonan corecto,” e investigado otro palabra, pa por traha riba
a señala. “Pasobra ta a base di bienestar di mucha, mester
datonan por defini miho kico bin un colaboracion di ca-
mester ta e maneho di ense- dena entre departamentonan
ñansa mes, cua curso mester social, di husticia y tambe
pa docente por ehempel.” enseñansa,” Dr. Kibbelaar a
bisa Bon Dia Aruba.
E lo ta bon pa Aruba por