Page 2 - bon-dia-aruba-20250127
P. 2

A2   LOCAL
                    Dialuna 27 Januari 2025
            Investigacion bao tur mucha di scol bao 10 aña ta mustra

                        Calidad di bida di muchanan na Aruba ta bao presion enorme


            Muchanan  na  Aruba  ta                                                                                             presupuesta pa continua cu
            confrontando  hopi  reto                                                                                            monitoreo di nos muchan-
            y nan mes a indica cu tin                                                                                           an, pasobra si berdad kier un
            presion riba nan salud fis-                                                                                         economia di conocemento,
            ico y mental. Esey ta locu-                                                                                         pa un crecemento sostenibel
            al ta sali afor di e estudio                                                                                        y inclusivo di Aruba unda ta
            Calidad di bida di Huben-                                                                                           pensa riba bienestar di e co-
            tud di Aruba, traha riba                                                                                            munidad, “mester sa con ta
            peticion di Ministerionan                                                                                           cu e hobennan.” Enseñansa
            di Asuntonan Social, Hus-                                                                                           ta e base di un sociedad y e
            ticia y Enseñansa, como                                                                                             situacion di cas, den e con-
            continuacion di un inves-                                                                                           texto  social-economico  di
            tigacion piloto na 2019.                                                                                            Aruba ta vulnerable.

            Un ekipo di investigadonan                                                                                          E monitor ta uno unico den
            renombra  consistiendo  di                                                                                          sentido cu ta pa prome biaha
            Profesor  Jan  Hendriks  di                                                            estar).  Tambe  a  entrevista   a envolve e muchanan mes
            Centro  Contra  Criminali-                                                             e  dirigentenan  di  tur  scol,   den acumulacion di dato riba
            dad di Universidad Liber di                                                            trahadonan social y tambe e   calidad di bida. “E definicion
            Amsterdam (VU), Professor                                                              asina yama IB’ers, esta e do-  principal di un desaroyo sos-
            Asocia Annemarie Slotboom                                                              cente specialisa pa asisti cu   tenibel y balansa ta pa imple-
            di e Departamento Penal y                                                              muchanan cu mester di aten-  menta maneho cu ta cuadra
            Criminologia di Universidad                                                            cion specifico. Di cada scol   cu necesidadnan actual, sin
            Liber di Amsterdam (VU) y                                                              basico,  hasta  di  enseñansa   cu e tin impacto negativo pa
            Dr. Paula Kibbelaar cu a ehe-                                                          special,  a  entrevista  por  lo   yiunan di nos muchanan. E
            cuta e investigacion cualita-                                                          menos dos representante, cu   ta nifica como tal, cu mester
            tivo. Dr. Kibbelaar ta traha                                                           a haya pregunta riba e me-   por garantisa un bida decente
            na Instituto Pedagogico Aru-                                                           sun cuater tema cu a trata cu   pa tur hende.”
            bano, IPA, y tin un experien-                                                          e muchanan. Y adicional den
            cia amplio den investigacion                                                           e investigacion aki, a inclui   Ta den e luz aki cu investi-
            na Hulanda, Merca, Corsou                                                              tambe mayornan di diferente   gadonan kier a trece na cla
            y Aruba.                                                                               districto cu a duna nan par-  e calidad di bida di hoben-
                                                                                                   ticipacion.                  nan, den contexto di un scol
            E  prome  investigacion,  di                                                                                        sigur unda muchanan ta haya
            2019, tabata uno piloto pero                                                           “Nos logra haya cuater pa seis   e guia cu nan mester, pa asina
            ya caba a duna un bista di e                                                           mayor di cada un di e seis dis-  por  sinti  nan  bon.  Mesun
            condicion  di  bienestar  di                                                           trictonan di Aruba pa contesta   cos ta conta pa e bario unda
            muchanan na Aruba. Pero,                                                               nos preguntanan den sesion-  e muchanan ta biba “cu nan
            mirando cu rond mundo a                                                                nan di enfoke, pa sa kico nan   ta sigur, cu tin ordo, higiena,
            nota e impacto di e pandemia                                                           ta experiencia cu scolnan, na   limpi, y cu tin condicionnan
            di COVID, a sinti e necesi-                                                            cas, den bario y e bienestar di   infrastructural pa necesario
            dad pa un investigacion mas                                                            nan yiu (nan) y amigo di nan   pa un bon calidad di bida.”
            amplio riba bienestar y salud                                                          yiunan,” Dr. Kibbelaar a duna   E ta nifica por ehempel cu
            cu ta inclui e impacto di e                                                            di conoce. Kibbelaar a guia e   polis tin un presencia contin-
            lockdown, pues e isolacion y                                                           investigacion cualitativo cu   uo den e bario, cu tin activi-
            tambe inseguridad economi-                                                             a encera e combersacionnan   dad saludable pa muchanan
            co riba muchanan na Aruba.                                                             den e sesionnan di enfoke,   despues di scol. Aki, organi-
                                                                                                   mientras cu e parti cuantita-  sacionnan no-gubernamen-
            Tur mucha di scol bao 10 aña                                                           tivo bao encargo di Hendriks   tal mester haya un papel pa
            di edad, den tur districto a                                                           y Slotboom di VU cu asisten-  hunga, manera centronan di
            contesta  preguntanan  riba                                                            cia di IPA, tabata den forma   bario. Mes importante ta sos-
            cuater tema, esta scol, situa-                                                         un encuesta digital cu e 2600   ten na mayornan den educa-
            cion na cas, nan bario y nan                                                           muchanan mester a contesta   cion di nan yiunan.
            salud  fisico-mental  (bien-                                                           entre 2021 y 2023.
                                                                                                                                “Mita  di  e  famianan  ta  di
                                                                                                   Balor estudio                un solo mayor. Mayoria ta e
                                                                                                   E ta importante pa por haya   mama, pero tambe tin algun
                                                                                                   un bista riba e bienestar di   cu ta e tata cu ta su so. Tin
                                                                                                   mucha na Aruba, pa asina por   hopi  famia  inmigrante,  cu
                                                                                                   hiba un maneho mas efectivo   no por guia nan yiunan de-
                                                                                                   pa atende cu e necesidad. Pa   bidamente na scol. Tin hopi
                                                                                                   tal motibo mes e lo ta ideal   problema social economico
                                                                                                   pa ripiti e investigacion a base   den hogarnan na Aruba, cu ta
                                                                                                   regular pa por haya un miho   confronta retonan financiero,
                                                                                                   imagen riba e desaroyo di e   cu a bira mas serio debi na e
                                                                                                   generacion jong di nos isla.   pandemia.” Tur e elementon-
                                                                                                   “Esey  ta  esencia  di  moni-  an aki tin impacto emocional
                                                                                                   tor, esta cu por implementa   riba mayornan, cu muchanan
                                                                                                   maneho cu ta basa riba da-   tambe ta experiencia. “Den
                                                                                                   tonan corecto,” e investigado   otro palabra, pa por traha riba
                                                                                                   a señala. “Pasobra ta a base di   bienestar di mucha, mester
                                                                                                   datonan por defini miho kico   bin un colaboracion di ca-
                                                                                                   mester ta e maneho di ense-  dena entre departamentonan
                                                                                                   ñansa mes, cua curso mester   social,  di  husticia  y  tambe
                                                                                                   pa docente por ehempel.”     enseñansa,” Dr. Kibbelaar a
                                                                                                                                bisa Bon Dia Aruba.
                                                                                                   E  lo  ta  bon  pa  Aruba  por
   1   2   3   4   5   6   7