Page 10 - IVA
P. 10
A11
opinion Diahuebs 19 OctOber 2017
Marisol M. Krosendijk
‘Salud Mental: un estado di bienestar’
ORANJESTAD - Salud cologico y social. E ta afecta E habilidad pa wanta y 4. Duna (di) bo mes:
Mental siman pasa tawata con nos ta pensa, sinti y ac- maneha cambio y incer-
den spotlight na Aruba. tua. Tambe e ta yuda nos de- tidumbre Hinca bo tempo y energia
Hunto cu mas coleganan termina con nos ta maneha den otro hende boluntari-
den e area nos a atende e stress, relaciona cu otro y haci Y awor kico ami por haci pa amente. Bo lo sinti bon di
conferencia riba e tema escogencianan. Salud mental yuda mi mesun salud mental? yuda un hende den necesidad
aki cu tawata habri pa ta importante den tur etapa di Purba e tip nan aki pa yuda bo y e ta un manera great pa con-
pueblo en general. Locual nos bida, di ora nos ta chikito, haya balansa den bo bida…. oce hendenan nobo. Coba
a toca mi mas e anochi aki hoben te adulto. 1. Balora bo mes: online pa asina bo por haya un minimo y evita otro dro-
tawata e testimonionan di ideanan di cosnan placentero ganan. Tin biaha hende ta
experiencianan personal Den e transcurso di bo bida, Trata bo mes cu amabilidad y barata pa haci. uza alcohol cu droga pa auto
di algun persona, esaki pa si bo ta experiencia problem- y respet, y evita auto critica. medica pero en realidad al-
mi tawata e punto clave y anan mental, bo pensamen- Haci tempo pa bo hobbynan 5. Siña con pa anda cu cohol y otro droganan sola-
mi kier a duna elogio na tonan, animo, comportacion y proyectonan faborito, of stress: mente ta haci problemanan
e personanan cu a com- por wordo afecta. Hopi factor amplia bo horizonte. Haci mas pio.
parti nan storia pasobra ta contribui na problemanan un puzzel di palabra tur dia, Si bo gusta of no, stress ta
mi ta kere nan ta algun di di salud mental, incluyendo: planta, tuma lesnan di baile, un parti di bida. Practica ha- 10. Busca ayudo ora bo
e pioneronan den kibra Factornan Biologico, mane- siña toca un instrumento of bilidadnan di maneho dre- mester:
e barera, e stigma cu tin ra bo material genetico of e bira bon den un otro len- chi. Purba strategianan di un Busca yuda ta un señal di for-
rond di e tereno di salud kimica di bo cerebro guahe. minuut stress, haci Tai Chi, taleza no un debilidad. Y ta
mental den nos comuni- Experiencianan Di Bida, 2. Zorg pa bo curpa: ehercicio, cana den natura- importante pa corda cu trata-
dad. manera trauma y abuso lesa, hunga cu bo mascota, mento ta efectivo. Hendenan
Historia Familiar di prob- Maneranan di zorg pa bo cur- of purba skirbi den diario cu haya e cuido necesario por
No kere cu paso ainda abo lemanan di salud mental pa fisicamente bo salud men- como un reduccion di stress. recupera di un malesa mental
no a haya bo mes ta deal cu Tambe, corda hari y wak e y adicion y por biba bidanan
problemanan di salud men- humor den bida. Investiga- yen y satisfactorio.
tal, esaki nunca lo pasa bo. cion ta mustra cu harimento
No ta solamente abo t’ey cu por boost bo sistema inmu- Unda mi ta haya ayudo
por hay’e directamente cu nologico, calma dolor, relaha pa problemanan psikico/
e problema aki. Kisas bo tin bo curpa y reduci stress. mental?
yiu(nan), pareha/casa, amis- Cu problemanan psikico/
tadnan entre otro pa cual 6. Silencia bo Mente: mental bo por busca ayudo,
motibo ta importante pa bo Purba medita. haci Mindfull- informa bo mes online por
educa y informa bo mes riba ness y/of resa. Ehercicionan ehempel. Aruba no tin su-
e topico aki y su posibilidad- di relahacion y resa por me- ficiente informacion habri
nan na Aruba. Sea prepara hora e estado di bo mente y rondonando e tema aki pero
paso nunca bo por sa ki dia bo bista riba bida. De hecho, esey no kiermen cu abo mes
bo por haya bo ta deal cu es- investigacion ta mustra cu no por ta activo si bo mester
aki directamente of indirecta- meditacion por yuda bo sinti informacion. Tambe bo por
mente. Aruba no warda pa ta calmo y por engrandece e bay na dokternan di cas of
laat pa despues bo no mester, efectonan di terapia. Mi lo dokter di trabou si abo mes
por ehempel, ansha. Mi kier conseha busca recursonan no sa unda pa bay. E dok-
motiva tur hende pa bishita spiritual riba bienestar gener- ternan aki mes por referi bo
e conferencianan aki ora nan al por ehempel online of den na instancianan of luganan/
wordo organisa. tal por mehora. Zorg pa bo: bukinan. personanan priva cu ta duna
Tin evidencia creciente riba Problemanan di salud mental ayudo. E sorto y gravedad di
e balor a largo plaso di pro- ta comun pero yuda, maske Come cumindanan salu- 7. Pone metanan realis- bo problema ta determina na
move salud mental primordi- limita, aki na Aruba, ta dis- dabel tico: unda bo dokter lo manda bo.
almente di muchanan y hen- ponibel. Hendenan cu prob- Purba evita sigaria Dicidi kico bo kier logra aca-
denan hoben. Esaki ta wordo lemanan di salud mental por Bebe hopi awa demicamente, profesional- Finalmente:
haci via di simplemente for- mehora y algun ta recupera Haci ehercicio pasobra esaki mente, y personalmente, y Si bo tin problemanan di
ma experiencianan di infan- completamente. ta yuda reduci depresion, an- skirbi e stapnan cu bo tin cu salud mental, bo no ta boso.
cia, comprondemento di e siedad y mehora animo haci pa logra bo metanan. A Bo no ta abnormal. Prob-
cerebro, criansa positivo, in- Kico ta un bon Salud Men- Drumi suficiente. Investiga- punta halto, pero ta realistico lemanan di salud mental ta
tervencion trempan, servicio- tal? donan ta pensa cu e falta di y no planea di mas. Bo lo sinti afecta muchanan, hobennan,
nan y programanan educativo Un bon salud mental no ta soño ta contribui na un nivel tremendo satisfaccion y balor nan amistadnan y famianan.
efectivo. simplemente e ausencia di halto di depresion den studi- propio ora bo ta progresa pa Por fabor no tin berguensa
problemanan di salud mental antenan di scol secundario. bo meta. cual por stroba bo di busca
Duna atencion na salud men- cu bo por diagnostica, maske ayudo. Un di cada cuatro di
tal y malesanan/trastornonan un bon salud mental por yuda 3. Rondona bo mes cu bon 8. Kibra e monotonia: nos por haya problemanan
mental tur dia por contribui proteha contra e desaroyo di hendenan. Maske nos rutinanan ta haci mental algun tempo den nos
pa logra metanan mas am- hopi di e sorto di problem- nos mas eficiente y ta engran- bida. Corda cu opinionnan,
plio manera empleamento, anan aki. Hendenan cu famianan dece nos sentimentonan di di otro, no ta defini bo reali-
mehoracion di salud fisico Un bon salud mental ta car- fuerte of conexionnan social siguridad un cambio chikito dad. Tur hende su caminda
den transcurso di bida, yuda acterisa pa un persona su ha- fuerte ta generalmente mas di ritmo por beneficia un den bida ta diferente.
hende haci miho na scol/tra- bilidad pa cumpli cu varios salud cu esunnan cu falta un programa pisa. Cambia bo Cosnan lo bira miho cu tem-
bou y reduci criminalidad. funcionnan y actividadnan netwerk di sosten. Haci plan- rutina di core, planea un trip po. No pensa dimas pasobra
Pa logra esaki, mester traha cardinal, incluyendo: nan cu familiarnan y amis- cu auto, cana na diferente esaki por conduci na tristeza.
paden y pafo di ekiponan di E habilidad pa siña tadnan cu ta sostene bo, of luganan, colga algun potret Bo solamente lo faya si bo
salubridad y instancianan di E habilidad pa sinti, expresa y busca actividadnan unda bo nobo of purba un restaurant rindi. Nos tur ta pasa den cos-
salud mental. maneha un cobertura di sen- por conoce hendenan nobo, nobo. nan dificil pero corda semper
timentonan positivo y nega- manera un club, klas of gru- cu tin speransa y cu sanacion
Kico ta Salud Mental? tivo po di sosten si encaso bo por 9. Evita alcohol y otro dro- no ta liniar. Bo lo por gatia,
Salud Mental ta inclui nos E habilidad pa forma y man- haya esaki. ganan. cay na caminda pero eventu-
bienestar emocional, psi- tene bon relacion cu otronan Mantene uzo di alcohol na almente bo lo sigui cana.