Page 10 - IVA
P. 10

A11
                                                                                                      opinion Diahuebs 19 OctOber 2017

            Marisol M. Krosendijk

                ‘Salud Mental: un estado di bienestar’




            ORANJESTAD  -  Salud  cologico y social. E ta afecta  E  habilidad  pa  wanta  y  4. Duna (di) bo mes:
            Mental siman pasa tawata  con nos ta pensa, sinti y ac-   maneha  cambio  y  incer-
            den  spotlight  na  Aruba.  tua. Tambe e ta yuda nos de-  tidumbre                     Hinca  bo  tempo  y  energia
            Hunto  cu  mas  coleganan  termina  con  nos  ta  maneha                               den  otro  hende  boluntari-
            den e area nos a atende e  stress, relaciona cu otro y haci  Y awor kico ami por haci pa  amente.  Bo  lo  sinti  bon  di
            conferencia  riba  e  tema  escogencianan. Salud mental  yuda mi mesun salud mental?  yuda un hende den necesidad
            aki  cu  tawata  habri  pa  ta importante den tur etapa di  Purba e tip nan aki pa yuda bo  y e ta un manera great pa con-
            pueblo en general. Locual  nos bida, di ora nos ta chikito,  haya balansa den bo bida….   oce  hendenan  nobo.  Coba
            a toca mi mas e anochi aki  hoben te adulto.              1. Balora bo mes:            online  pa  asina  bo  por  haya   un minimo y evita otro dro-
            tawata e testimonionan di                                                              ideanan di cosnan placentero   ganan.  Tin  biaha  hende  ta
            experiencianan  personal  Den e transcurso di bo bida,  Trata  bo  mes  cu  amabilidad  y barata pa haci.           uza alcohol cu droga pa auto
            di algun persona, esaki pa  si bo ta experiencia problem-  y respet, y evita auto critica.                          medica  pero  en  realidad  al-
            mi tawata e punto clave y  anan  mental,  bo  pensamen-   Haci tempo pa bo hobbynan  5.  Siña  con  pa  anda  cu    cohol  y  otro  droganan  sola-
            mi  kier  a  duna  elogio  na  tonan,  animo,  comportacion  y  proyectonan  faborito,  of  stress:                 mente  ta  haci  problemanan
            e  personanan  cu  a  com-   por wordo afecta. Hopi factor  amplia  bo  horizonte.  Haci                            mas pio.
            parti  nan  storia  pasobra  ta contribui na problemanan  un puzzel di palabra tur dia,  Si  bo  gusta  of  no,  stress  ta
            mi ta kere nan ta algun di  di salud mental, incluyendo:   planta,  tuma  lesnan  di  baile,  un parti di bida. Practica ha-  10.  Busca  ayudo  ora  bo
            e  pioneronan  den  kibra  Factornan  Biologico,  mane-   siña  toca  un  instrumento  of  bilidadnan  di  maneho  dre-  mester:
            e  barera,  e  stigma  cu  tin  ra  bo  material  genetico  of  e  bira  bon  den  un  otro  len-  chi. Purba strategianan di un   Busca yuda ta un señal di for-
            rond  di  e  tereno  di  salud  kimica di bo cerebro      guahe.                       minuut stress, haci Tai Chi,   taleza  no  un  debilidad.  Y  ta
            mental  den  nos  comuni-    Experiencianan   Di   Bida,  2. Zorg pa bo curpa:         ehercicio,  cana  den  natura-  importante pa corda cu trata-
            dad.                         manera trauma y abuso                                     lesa,  hunga  cu  bo  mascota,   mento ta efectivo. Hendenan
                                         Historia  Familiar  di  prob-  Maneranan di zorg pa bo cur-  of  purba  skirbi  den  diario   cu haya e cuido necesario por
            No  kere  cu  paso  ainda  abo  lemanan di salud mental   pa fisicamente bo salud men-  como un reduccion di stress.   recupera di un malesa mental
            no a haya bo mes ta deal cu                                                            Tambe,  corda  hari  y  wak  e   y adicion y por biba bidanan
            problemanan  di  salud  men-                                                           humor  den  bida.  Investiga-  yen y satisfactorio.
            tal,  esaki  nunca  lo  pasa  bo.                                                      cion ta mustra cu harimento
            No ta solamente abo t’ey cu                                                            por  boost  bo  sistema  inmu-  Unda  mi  ta  haya  ayudo
            por  hay’e  directamente  cu                                                           nologico, calma dolor, relaha   pa  problemanan  psikico/
            e problema aki. Kisas bo tin                                                           bo curpa y reduci stress.    mental?
            yiu(nan),  pareha/casa,  amis-                                                                                      Cu  problemanan  psikico/
            tadnan  entre  otro  pa  cual                                                          6. Silencia bo Mente:        mental  bo  por  busca  ayudo,
            motibo  ta  importante  pa  bo                                                         Purba medita. haci Mindfull-  informa  bo  mes  online  por
            educa y informa bo mes riba                                                            ness  y/of  resa.  Ehercicionan   ehempel.  Aruba  no  tin  su-
            e topico aki y su posibilidad-                                                         di relahacion y resa por me-  ficiente  informacion  habri
            nan  na  Aruba.  Sea  prepara                                                          hora e estado di bo mente y   rondonando e tema aki pero
            paso  nunca  bo  por  sa  ki  dia                                                      bo bista riba bida. De hecho,   esey no kiermen cu abo mes
            bo por haya bo ta deal cu es-                                                          investigacion  ta  mustra  cu   no por ta activo si bo mester
            aki directamente of indirecta-                                                         meditacion por yuda bo sinti   informacion.  Tambe  bo  por
            mente. Aruba no warda pa ta                                                            calmo  y  por  engrandece  e   bay  na  dokternan  di  cas  of
            laat pa despues bo no mester,                                                          efectonan  di  terapia.  Mi  lo   dokter  di  trabou  si  abo  mes
            por ehempel, ansha. Mi kier                                                            conseha  busca  recursonan   no  sa  unda  pa  bay.  E  dok-
            motiva  tur  hende  pa  bishita                                                        spiritual riba bienestar gener-  ternan aki mes por referi bo
            e conferencianan aki ora nan                                                           al por ehempel online of den   na  instancianan  of  luganan/
            wordo organisa.                                           tal por mehora. Zorg pa bo:   bukinan.                    personanan priva cu ta duna
            Tin  evidencia  creciente  riba  Problemanan di salud mental                                                        ayudo. E sorto y gravedad di
            e balor a largo plaso di pro-  ta  comun  pero  yuda,  maske  Come  cumindanan  salu-  7.  Pone  metanan  realis-   bo problema ta determina na
            move salud mental primordi-  limita,  aki  na  Aruba,  ta  dis-  dabel                 tico:                        unda bo dokter lo manda bo.
            almente di muchanan y hen-   ponibel. Hendenan cu prob-   Purba evita sigaria          Dicidi kico bo kier logra aca-
            denan hoben. Esaki ta wordo  lemanan di salud mental por  Bebe hopi awa                demicamente,   profesional-  Finalmente:
            haci via di simplemente for-  mehora  y  algun  ta  recupera  Haci  ehercicio  pasobra  esaki  mente,  y  personalmente,  y   Si  bo  tin  problemanan  di
            ma  experiencianan  di  infan-  completamente.            ta yuda reduci depresion, an-  skirbi e stapnan cu bo tin cu   salud mental, bo no ta boso.
            cia,  comprondemento  di  e                               siedad y mehora animo        haci pa logra bo metanan. A   Bo  no  ta  abnormal.  Prob-
            cerebro, criansa positivo, in-  Kico ta un bon Salud Men-  Drumi  suficiente.  Investiga-  punta halto, pero ta realistico   lemanan  di  salud  mental  ta
            tervencion trempan, servicio-  tal?                       donan  ta  pensa  cu  e  falta  di  y no planea di mas. Bo lo sinti   afecta muchanan, hobennan,
            nan y programanan educativo  Un  bon  salud  mental  no  ta  soño ta contribui na un nivel  tremendo satisfaccion y balor   nan  amistadnan  y  famianan.
            efectivo.                    simplemente  e  ausencia  di  halto di depresion den studi-  propio ora bo ta progresa pa   Por  fabor  no  tin  berguensa
                                         problemanan di salud mental  antenan di scol secundario.   bo meta.                    cual  por  stroba  bo  di  busca
            Duna atencion na salud men-  cu bo por diagnostica, maske                                                           ayudo. Un di cada cuatro di
            tal y malesanan/trastornonan  un bon salud mental por yuda  3. Rondona bo mes cu bon  8. Kibra e monotonia:         nos  por  haya  problemanan
            mental tur dia por contribui  proteha contra e desaroyo di  hendenan.                  Maske nos rutinanan ta haci   mental algun tempo den nos
            pa  logra  metanan  mas  am-  hopi  di  e  sorto  di  problem-                         nos mas eficiente y ta engran-  bida.  Corda  cu  opinionnan,
            plio  manera  empleamento,  anan aki.                     Hendenan     cu   famianan  dece  nos  sentimentonan  di   di otro, no ta defini bo reali-
            mehoracion  di  salud  fisico  Un bon salud mental ta car-  fuerte of conexionnan social  siguridad  un  cambio  chikito   dad.  Tur  hende  su  caminda
            den transcurso di bida, yuda  acterisa pa un persona su ha-  fuerte  ta  generalmente  mas  di  ritmo  por  beneficia  un   den bida ta diferente.
            hende haci miho na scol/tra-  bilidad  pa  cumpli  cu  varios  salud cu esunnan cu falta un  programa  pisa.  Cambia  bo   Cosnan lo bira miho cu tem-
            bou  y  reduci  criminalidad.  funcionnan  y  actividadnan  netwerk di sosten. Haci plan-  rutina di core, planea un trip   po. No pensa dimas pasobra
            Pa  logra  esaki,  mester  traha  cardinal, incluyendo:   nan  cu  familiarnan  y  amis-  cu  auto,  cana  na  diferente   esaki por conduci na tristeza.
            paden y pafo di ekiponan di  E habilidad pa siña          tadnan  cu  ta  sostene  bo,  of  luganan,  colga  algun  potret   Bo  solamente  lo  faya  si  bo
            salubridad  y  instancianan  di  E habilidad pa sinti, expresa y  busca  actividadnan  unda  bo  nobo of purba un restaurant   rindi. Nos tur ta pasa den cos-
            salud mental.                maneha un cobertura di sen-  por  conoce  hendenan  nobo,  nobo.                       nan dificil pero corda semper
                                         timentonan  positivo  y  nega-  manera un club, klas of gru-                           cu tin speransa y cu sanacion
            Kico ta Salud Mental?        tivo                         po di sosten si encaso bo por  9. Evita alcohol y otro dro-  no ta liniar. Bo lo por gatia,
            Salud  Mental  ta  inclui  nos  E habilidad pa forma y man-  haya esaki.               ganan.                       cay na caminda pero eventu-
            bienestar  emocional,  psi-  tene bon relacion cu otronan                              Mantene  uzo  di  alcohol  na   almente bo lo sigui cana.
   5   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15