Page 38 - AWE120522
P. 38

Djárason 11 mei 2022                                                                                                  13
         Ta parse ku porfin sientífikonan a





           kuminsá komprondé `post-covid






          DEN HAAG/KRALEN- doló  di  kabes  straño.  E  ta  tabata bira mas severo. Wak  método den kual ta uza un  medinan  dirigí  kompliká.
       DIJK—Despues di 2 aña  manera e sensashon di ora  riba  telefòn  òf  kòmpiuter  tipo  di  gas  (no  peligroso)  Sientífikonan  i  dòkternan
       por bisa ku poko poko co- bo ta fuma i ta lanta ku un  tabata bai ku hopi esfuerso  ku parse oksígeno. A duna  ta hasiendo tèst riba reme-
       vid ta pasando pa historia,  doló  di  kabes. Algu  den  e  komo mi no por a soportá  pashèntnan  di  long  covid  dinan  eksistente  pa  wak
       ounke te ainda no por bisa  direkshon  ei,”  Schopman  e  klaridat.”  E  internista  ta  di  kua  riba  skèn  no  a  de- kiko  por  forma  base  pa

       ku el a bai kompletamente.  ta  splika.  Loke  a  straña  e  sigui  splika  ku  su  propio  tektá nada na nan pulmon,  desaroyá  kisas  otro  reme-
       Hopi ta kere tambe ku mi- onkólogo  ta  ku  direpente  koleganan  a  kuminsá  des- inhalá e gas aki i laga pasa  dinan. Pero esaki tambe ta

       rando e periodo tras di lom- e tabatin difikultat pa sinta  konsehá pa sinta tantu ora  den MRI skèn. Durante ku  tuma su tempu, i atrobe no
       ba, por bisa ku gran parti di  règt.  Na  momentu  ku  e  buska informashon. Pero e  e  pashènt  ta  den  e  skèn  a  ta tur pashènt su kehonan ta
       mundu di un òf otro mane- hasi esaki e tabata  sinti un  ta  bisa  ku  tabata  un  frus- saka potrèt di e pulmonnan  meskos.
       ra a haña e vírus. Un mas  sensashon no dushi den su  trashon enorme mirando ku  pa mira e ruta ku e gas ta-          Mester bisa ku no sola-
       fuerte ku otro, pero echo ta  kabes i mester a bai drumi  e mes ta spesialista i ke sa  bata pasa den e pulmon. “  mente pa e mundu medis-
       ku despues di algun siman,  plat. Den promé instante Jo- kiko  tabata  pasando  kuné  Ora pone potrètnan di hen- inal post covid ta un doló di
       esnan ku a hañ’e prinsipal- sephine tabata konvensí ku  pero no por a disponé di e  denan  ku  un  pulmon  salú  kabes. Mas i mas ta sali na
       mente leve por reanudá nan  `mañan ta otro dia` i ku e lo  informashon.               i  e  pashènt  di  post-covid,  kla  ku  entre  otro  doñonan
       bida.  Pero  esaki  no  ta  tur  bin sinti su mes mihó. Pero   Ellen de Visser, kende ta  bo  ta  mira  un  diferensia  di  kompania  i  negoshi  no
       bes ta bai asina fásil mane- esaki lamentablemente no a  laborá na de Volkskrant i ku  enorme,”  Visser  ta  splika.  sa  muchu  bon  ki  hasi  ku
       ra ta parse.                 resultá di ta asina         ta skirbi e rúbrika di kuido,  E  ta  referí  ku  bo  ta  mira  un trahadó ku ta pashènt di
          Poko  poko  pero  sigur                               tambe ta duna su míra riba  un potrèt hel i e otro pretu.  post covid. No ta solamente
       ta  mustra  ku  porfin  sientí-       Post Covid         henter e situashon di  post  Den un hende su pulmon ta  e impakto riba e persona su
       fikonan a kuminsá kompro-      Dianan  a  sigui  pasa  i  covid.  Riba  pregunta  di  e  tuma lugá e interkambio di  salú, pero tambe e parti fi-
       ndé  kiko  realmente  `post  Josephine  a  kuminsá  pre- presentadó kuantu hende e  oksígeno ku dado momento  nansiero i e parti di labor.
       covid`  ta  enserá.  Mester  okupá  ku  kisas  e  vírus  a  ta  kalkulá  ta  sufri  di  post  ta bai den e sanger. I ta aki- Por  bisa  ku  gran  parti  di
       bisa ku ta basta kos ta bai  afektá  su  selebre.  Pero  ta- covid,  Ellen  a  bisa  ku  e  nan segun Visser, hopi kos  esnan ku ta sufri di post co-
       kompletamente  robes  den  bata  keda  konsolá  su  mes  kantidat ta hopi mas grandi  ta  bai  robes  ku  ta  aklará  vid, praktikamente su bida
       kurpa  humano  despues  ku  ku  siguiente  dia  e  lo  ta  ku  hopi  ta  kere.  “Tur  kos  entre  otro  e  sensashon di  ta  kambia.  Hopi  no  por
       un persona a haña covid      mihó.”  Den  e  periodo  ku  ta sinta na definishon ku ta  hanshá/sofoká.             funshoná mas manera pro-
          Durante di un `podcast`  ami a haña covid no taba- duna  na  `long/post  covid`.        E  pulmon  ta  djis  un  mé.  Loke  mas  ta  indigná

       di `Ondertussen in de kos- tin  muchu  informashon  di  Ki  ora  por  bisa  eksakta- ehèmpel.E  presentadó,  ta  e  grupo  aki  ta  espektativa
       mos`,  onkólogo/internista  kiko post/long covid ta. Mi  mente ku un hende ta sufri  puntra Visser si esnan full  di  nan  alrededor.  “  Ki  dia
       na Leiden University Med- tabata tende si ku hendenan  di e malesa. Kuantu tempu  bakuna ta protehá kontra di  bo ta kere bo por kuminsá
       ical  Center  (LUMC)  Jose- tabata keha kansá, doló di  mester pasa pa por bisa ku  post covid. Visser ta indiká  traha atrobe.
       phine  Schopman,  ta  konta  múskulo, sinti hanshá pero  e persona tin `long covid`.”  ku nan no ta protehá, pero     Kaminda ku ainda mi ta
       di  su  eksperensia  komo  mi no tabata tende di hen- Si mira ku entretantu nos ta  e chèns pa hañ’e `fifty fifty.  malu i mester kueda mustra
       pashènt di covid i despues  de  ku  tabatin  síntomanan  2 aña mas leu, ta bini e pre- Esaki ta bini for di resultado  mi alrededor, doño di tra-
       post covid. Un kos ta sigur,  manera ami di  tin manera  gunta si kisas awor sientí- di 15 investigashon ku a bai  bou etc. ku no ta ke mi no

       hopi ta balotá i kere ku bida  un`  neblina  den  selebre``.  fikonan  tin  un  mihó  bista  analisá esaki den profundi- ke,  mi  kurpa  simplemente
       por sigui despues manera  Esaki  tabata  hasi    e  situ- di  kiko  long/post  covid  ta  dat. Otro keho ku mas i mas  no  por,”un  pashènt  ta  in-
       nada no a pasa. Esaki no ta  ashon hopi difísil pa mi  enserá  i  kiko  realmente  ta  ta bini dilanti di hendenan  diká. Aktualmente Univer-
       e kaso.                      pasombra mi síntomanan ta  pasa den e kurpa humano.      ku direpente no tin akseso  sidat Erasmus na Hulanda
                                    real, nan a bira parti di mi   De  Visser  ta  splika  ku  na  nan  telefòn  pasombra  ta  hasiendo  investigashon
              Promé ku covid        bida diario pero mi no por  hasiendo  su  investigashon  nan imprenta di dede a des- kuantu  ta  e  pèrdida  finan-
          Josephine ta deskribí su  a haña muchu informashon  algun punto hopi impor- formá  i  konsekuentemente  siero ku un pashènt di post
       salú  komo  unu  hopi  bon  kiko eksaktamente nan orí- tante a kuminsá haña klari- no por kita esaki for di lòk.  covid  tin.  Un  komersiante
       promé ku el a haña covid.  gen ta”. Josephine ta sigui  dat.  “ A  kuminsá  mira  ku  “ Si bo para ketu i realisá  ta  paga    pa  un  aña  largu
       E tabata traha 40 ora pa si- splika  ku  un  di  e  promé  den entre otro sanger, se- kuantu daño covid por hasi  salario di su trahadó. Den e
       man, hasi ehersisio i prák- konsehonan  ku  e  tabata  lebre,  pulmon,  i  sistema  na  bo  kurpa  kompletu,  lo  di dos aña esaki ta dependé

       tika diferente hòbi. Den un  haña tabata pa sosegá i pa  imunológiko     tin   algun  no  straña  mi  ku  esaki  ta  di e CAO i esaki por varia
       palabra un hende hopi ak- wak si kisas no ta strès ta  kos  ta  bira  visibel  serka  konta tambe pa bo DNA,”  entre 70 i 80%. Pa un em-
       tivo. Pa ta mas eksakto den  kousa di e síntomanan ku e  pashèntnan di `post covid`.  Jospehine ta agregá.         presario  chikí  esaki  sigur
       luna di novèmber el a haña  tabatin.                     Entretantu por bisa ku a re-                              ta kai pisá Un enkuesta di
       covid i tabata nèt promé ku    “Debí  ku  poko  tabata  gistrá  un  kantidat  di  200          Konklushon          sindikato FNV ta mustra ku
       a kuminsá ku distribushon  konosí  riba  e  materia,  Jo- tipo di keho ku ta mará na     Simplemente no tin  ya  a  pidi  retiro  di  40%  di
       di  vakuna.  Su  síntomanan  sephine tabata pasa oranan  post covid.                  un  remedi  spesífiko  ku  trahadónan den kuido ku ta
       tabata  bastante  leve.  “  Mi  buskando  den  e  `google   Un  splikashon  breve  ta  por  duna  pashèntnan  di  pashènt di post covid.
       a  kuminsá  sinti  mi  gar- di  medisina,  pubmed`    ku  mustra ku por ehèmpel den  post  covid.  Loke  ta  fun-     Entretantu  UWV  a  ku-
       ganta.  Despues  tabatin  un  dòkter  i  spesialistanan  ta  pulmon den promé instante  shoná serka un pashènt no  minsá  ku  kùrmentu  di
       dia  ku  mi  tabatin  keintura  uza.  Pero  esaki  tabatin  no ta mira nada i konsekue- nesesariamente ta aplikabel  pashèntnan  di  post  covid.
       i  mi  kurpa  tabata  morde  efekto negativo riba su re- ntemente dòkter ta manda e  pa un otro. Esaki ta un di e  Kuantu ta bini na remarke
       straño. Den di dos pa tres  kuperashon.  “  Mi  energia  pashènt kas. Radiólogonan  kosnan ku ta hasi e trayekto  pa haña `onderstand` ainda
       dia  mi  a  kuminsá  sinti  un  tabata limitá i mi kehonan  britániko  a  hasi  uzo  di  un  pa  identifiká  i  buska  re- no ta konosí.
   33   34   35   36   37   38   39   40   41   42   43