Page 37 - AWEMAINTA

Diamars, 19 December 2017 AWEMainta 37
14 Antilliaans Dagblad Donderdag 14 december 2017 Antilliaans Dagblad Donderdag 14 december 2017 15
Literatuur Literatuur

Een ‘balans’ van Wim Rutgers (1)

In het door Charuba in 2016 uitgegeven boek van Wim Rutgers, ‘Balans: Arubaans Letterkundig Leven’, wordt een hoop informatie gegeven over
geschiedenis, cultuur, het toneelleven en uiteraard ook over de literatuur op Aruba. Balans is veelomvattend. Rutgers uitgangspunt is dat hij zich niet
alleen bezighoudt met romans en gedichten, maar ook met minder voor de hand liggende genres als brieven, dagboeken en memoires. In deze

tweedelige serie beschrijft Henry Habibe op kritische wijze de aanpak van Wim Rutgers. Het Antilliaans Dagblad heeft hem de gelegenheid gegeven
een weerwoord te geven.
Henry Habibe
FOTO ANTILLIAANS DAGBLAD Door Henry Habibe

at Balans veelom- leurstellend indien we beseffen perk me, gezien het tijdsbestek, lezing Cosecha Arubiano sa- geschreven zou hebben. Mosa werk?’(Amigoe, 21-12-1995). Op Aruba in 1824 verwelkomd
vattend is, ver- dat de auteur van Balans toch tot slechts enkele voorbeelden men met anderen in 1984 tot Lampe werd door Rutgers be- grond van wat in de jaren ne- werd. In zijn studie (aan het be-
klaart ook dat Rut- wel zo’n veertig jaar op Aruba aan het begin. Trouwens, met stand. Hoewel Rutgers na ver- schouwd als ‘de oudst bekende gentig van de vorige eeuw aan gin) neemt Rutgers het eerste
gers zoveel inter- bezig is geweest met literaire die voorbeelden zal men zich in loop van tijd het bestaan van Arubaanse dichteres’. literatuur verscheen verkeerde couplet van deze ‘lofzang’ over
D views uit het werkzaamheden. Voor deze voldoende mate een idee kun- een Arubaanse literatuur in Rutgers heeft aan verschil- Rutgers in mineurstemming. en formuleert zijn mening op
verleden weer heeft opgeno- omissies meent Rutgers zich in nen vormen van de benadering, twijfel begon te trekken, schreef lende uitgaven van gedichten- Er werd toen door hem gecon- een andere wijze dan hij vroe-
men. Zijn studie bestrijkt welis- zijn ‘Vooraf’ te mogen veront- de aanpak en werkwijze van de hij in 1996 over de geschiede- bundels, bloemlezingen, recen- stateerd dat de oogst nogal ma- ger altijd gewend was te doen:
waar een grote periode, maar schuldigen door zijn studie te auteur van Balans. nis van die literatuur, waarbij sies en voordrachten meege- gertjes was. De literatuurhisto- ,,Inhoudelijk stelt het gedicht
bepaalde periodes bleven onbe- willen beschouwen als een ver- hij meende van drie à vier ver- werkt. Op deze terreinen heeft ricus liet toen doorschemeren jammer genoeg niets voor.” In
sproken. Als gevolg daarvan volg op Aruba in literair per- Terugblikken schillende ‘generaties’ van de hij zijn verdiensten. Hoe kri- dat er nauwelijks sprake was 1996 had hij het anders gefor-
kwamen veel literaire teksten, spectief (2015) van Henry Habi- Begin jaren tachtig van de vori- familie Lampe te kunnen tisch heeft hij zich opgesteld? van een ‘Arubaanse’ literatuur. muleerd. In dat jaar, in het ka-
die ongetwijfeld tot de Arubaan- be. Hij voegt weliswaar toe: ‘in ge eeuw is Rutgers begonnen spreken. Het betreft H.E. Lam- In 1995 gaf hij een overzicht Nu, na ongeveer 35 jaar (uit- der van Arubadag, liet Rutgers
se literatuur behoren, niet aan zekere zin’, maar legt niet uit met zijn literaire publicaties. In pe, J.K. Zeppenveldt Lampe, van de in de voorgaande jaren gaande van 1982) verschijnt een de ‘familietraditie van de Lam- Het besproken boek is een publicatie van Habibe haalt er in deze kritische recensie vaak
bod. Men denke bijvoorbeeld, wat hij daarmee bedoelt. Verder 1982 was zijn standpunt dat W.F.M. (Wem) Lampe en Padú verschenen werken op Aruba. studie met een wat optimisti- pes’ nog altijd teruggaan tot Fundacion Editorial Charuba. zijn eigen boek bij.
aan de groep Arubaanse dich- beweert hij dat ik in mijn boek behalve een inventarisatie ook Lampe. Hij zag in hun werken Hij liet niet na daarbij ‘kriti- scher doch tevens vrij preten- Mosa Lampe. Opvallend is dat
ters, die in de jaren zestig/ze- ‘het historische deel van de Aru- een evaluatie van de Arubaanse de ontwikkeling van een ‘literai- sche’ opmerkingen te plaatsen. tieuze titel: Balans. die lofzang in Cosecha Arubia-
ventig in Nederland hun poëti- baanse literatuur beschreef’ en literatuur plaats diende te vin- re traditie’, echter zonder met In deze trant: ‘…onze auteurs no niet werd opgenomen. Anno
sche teksten voortbrachten, dat zijn Balans de moderne lite- den. Hij geraakte onder andere een woord te reppen over de li- zijn wel degelijk maatschap- Deel I 2017 (ongeveer twintig jaar la- van J.K. Zeppenfeldt Lampe Wat zijn boekje ‘Aruba voor- zich de politie van het lijf hiel-
doch ook aan de Spaanstalige ratuur omvat. In het hierna vol- aan Papiamentstalige teksten teraire kwaliteiten van die wer- pijgericht. In hoeverre is er Hoewel Rutgers zich voorgeno- ter) wordt Mosa Lampe nog al- (1891-1955) als ‘gelegenheidspo- heen en thans’ betreft, weet den, was de groote gevaarlijke,
dichters van de Sociedad Boliva- gende doe ik een poging om van Frederik (Fechi) Beaujon, ken. Erg romantisch werd het [echter] sprake van wisselwer- men heeft het ‘moderne’ ge- tijd door Rutgers als ‘de eerste ëzie’ gediskwalificeerd, want - Lampe natuurlijk veel over het twaalfpuntige schelp bekend
riana: onder andere José Ra- aan te tonen dat het werk van hoogstwaarschijnlijk door toe- wanneer hij daarbij ook nog king? Hoe groot is de aandacht deelte van de Arubaanse litera- Arubaanse dichteres’ be- verklaart Rutgers - voor moder- vroegere Aruba te vertellen. onder den naam van carco, af-
món Vicioso, Eduardo Curet en Rutgers geen vervolg is op Aru- doen van Jan Beaujon (vader Mosa Lampe betrok, die begin van de lezende bevolking voor tuur te behandelen, maakt hij schouwd, al plaatst hij - bij tijd ne tijden en naar moderne Hoe doet hij dat? Men kan ge- geleid van het Spaansche cara-
Nicolás Piña Lampe. Dit is te- ba in literair perspectief. Ik be- van Fechi). Zo kwam de bloem- 19e eeuw een ‘welkomstliedje’ de auteurs en hun literaire toch eerst een grote wandeling en wijle - het woord ‘dichteres’ maatstaven is de literaire rust zeggen op een min of meer col.” Dan gaat de ‘anekdote’
naar het verre verleden. Hij pro- tussen aanhalingstekens. Het waarde (…) niet wezenlijk. Dit zakelijke manier. Dit kan best plotseling over op de ‘vroegere
beert dit te verantwoorden met komt allemaal weinig overtui- staat helemaal haaks op het feit als ‘aangenaam’ ervaren wor- Raadzaal’ en de ‘gouverne-
wat hij noemt ‘een korte histori- gend over. Rutgers beweert wel dat van Zeppenfeldt Lampe den. Maar betekent dit dat het mentskantoren. Als Wernet-
sche terugblik’. Na wat histo- dat het gedicht niets voorstelt, zelfs vier vrij lange gedichten in werk ook meteen als een ‘lite- Paskel het over hetzelfde vis-
risch-literaire feitjes opgesomd maar toch blijft hij Mosa Lampe het Nederlands in Cosecha Aru- rair object’ beschouwd kan wor- sersdorp heeft, krijgt men een
te hebben, belandt hij bij de als een dichteres beschouwen. biano opgenomen werden (Rut- den? Ik heb dit als zodanig afge- andere beschrijving voorge-
wee jaar geleden stuur- Reactie en weerwoord Rutgers onder de tweede ondertitel: hierboven genoemde Mosa Het blijft zweverig, want Rut- gers behoorde tot de groep wezen (Aruba in literair per- schoteld: ,,De Rancho was wer-
de ik aan vrienden en De periode van Autonomie Lampe. Hij noemt daarbij en gers plaatst de ene keer de samenstellers). Hieruit blijkt spectief). kelijk een beruchte buurt: de
T geïnteresseerde lezers en Status Aparte 1954-2015. passant dominee G.B. Bosch, woorden ‘gedicht’ en ‘dichteres’ dat de auteur tot andere inzich- Jordaan van de overigens keuri-
een digitale ‘nieuwjaarskaart’ Gelet op het voorgaande is die in 1823 Aruba bezocht. Dat tussen aanhalingstekens en ver- ten is gekomen. Door de niet Ter vergelijking ge hoofdstad. De bewoners wa-
in de vorm van een aantal me dan ook niet duidelijk komt omdat Bosch in zijn Rei- volgens weer niet. duidelijke (of niet scherpe) cri- Een vergelijking met ‘Ons ei- ren anders gezellige mensen,
verzamelde artikelen en bij- waar het onevenwichtige van zen in West-Indië en door een teria van weleer, werd Zeppen- landje Aruba’ (ook een egodo- die het leven niet al te ernstig
dragen die ik op diverse plaat- mijn balans schuilt. gedeelte van Zuid- en Noord- Fechi Beaujon feldt Lampe dus rond 1982 als cument) van Laura Wernet-Pas- opnamen. Ze werkten en
sen eerder gepubliceerd had. In mijn woord vooraf en Amerika (1836) onder andere Ook in verband met Frederik dichter beschouwd en kreeg hij kel zou kunnen dienen om dit dansten en kibbelden en zon-
Dat had ik al eens eerder nawoord heb ik benadrukt schreef dat Mosa Lampe (Fechi) Beaujon (1880-1920) toen een ereplaats in de ‘Aru- duidelijk te maken. Als ik hier- gen en scholden op de maat
gedaan met Literair leven dat elke literatuurstudie nooit ‘Nederduitsche brieven schreef wordt naar het verleden afge- baanse Oogst’. Men ziet hoe voor het woord ‘zakelijk’ ge- van de tamboer…” Door het po-
rond de eeuwwisseling over definitief is, ook niet kán zijn, en zelf verzen maakte’. Men let- reisd. Rutgers hield ooit een le- hier de ‘literaire waarde’ van de bruikte voor de wijze waarop lysyndeton, de opsomming van
de literatuur van Curaçao. Ik maar steeds ‘werk in uitvoe- te op het feit dat Bosch van ‘ver- zing over een vertaling die Fe- teksten aan het schommelen ‘Aruba thans en voorheen’ ge- de werkwoorden (gecursiveerd)
maakte dus de balans op van ring’ is, omdat literatuurstu- zen’ sprak. Later ging Joh. Har- chi Beaujon van een werk van gaat. Rutgers geeft de lezer hier- schreven is, dan bedoel ik daar- wordt de scène plastisch weer-
mijn bijdragen aan het ‘lite- die dynamisch is, zich ont- tog ertoe over de opmerking Lord Byron maakte. Die lezing voor geen verklaring. mee een stijl zoals we die nor- gegeven en de beschrijving
raire leven’ van Aruba, waar- wikkelt en nooit af is in de van Bosch als volgt weer te ge- wordt nu opgenomen. Maar Be- Vervolgens houdt de auteur maal en vaak tegenkomen bij gedramatiseerd. Maar daar
bij ik met mijn keuze reke- bestudering van ‘teksten die ven: ‘Zeker is Mosa Lampe de aujon schreef ook poëzie in het een groots pleidooi voor het ‘na- een gewone journalist. Zo krij- blijft het niet bij, want over de
ning hield met de uitgave die in het geheel van een literair eerste inheemse dichteres der Papiaments, echte poëzie. Er tionalisme’ van Harry E. Lam- gen we in het boekje van H.E. ‘rancheras’ schrijft Wernet-Pas-
Henry Habibe in 2014 al had landschap door auteurs in de Antillen geweest’. Dit kan men wordt van deze Arubaanse dich- pe. Alsof diens verdiensten voor Lampe een opsomming van in- kel: ,,De halfnaakt geklede vrou-
gepubliceerd over het histori- loop van de tijd en onder zeer natuurlijk als een ‘historisch’ ter geen enkel gedicht behan- zijn eiland nog niet bekend wa- formatie: ‘Handel’, ’Scheep- wen wasten en kookten vóór
sche deel van deze literatuur. verschillende omstandighe- gegeven interpreteren. Daar deld, ondanks het feit dat de li- ren. Zo’n uitvoerige biografi- vaart’, ‘Landbouw’, ‘Nijverheid’, hun woning, onderwijl kake-
Wel nam ik enkele voorbeel- den zijn voortgebracht.’ hoeft men niet aan te twijfelen. teratuurhistoricus zelf ver- sche beschrijving van deze ‘Visscherij’ en de verdere eco- lend en spektakelend dat horen
den van oudere literatuur op Daarnaar ben ik op zoek als Doch Hartog sprak, met betrek- klaarde dat Beaujon ‘school- schrijver is helemaal niet nodig nomische toestand. Het zijn en zien je verging.” Door het
omdat ik aan die bijdragen ik de literatuur bestudeer, king tot andere, vroegere tek- schriften volschreef met gedich- om zijn ‘Aruba voorheen en dus slechts mededelingen over over en weer toepassen van dit
gehecht was en omdat ze wat Het boek van Rutgers werd officieel gepresenteerd op 4 april 2017 in de Biblioteca Nacional dat was ik ook in de in mijn sten, van ‘versjes’ en ‘gelegen- ten in het Papiaments’. Met an- thans’ (1934) te kunnen evalue- bepaalde feiten en toestanden. soort stijlelementen (woord-
dieper groeven dan alleen de Aruba. Vlnr.: Luc Alofs, Alice van Romondt, Belinda de Veer, Wim Rutgers, Joost Horward en Balans bijeengebrachte arti- heidsgedichtjes’. Hij ‘waar- dere woorden de reis naar het ren. Al die informatie over het Het verslag kan soms een anek- kunst) besloot ik het egodocu-
waan van de dag. Vervolgens Des Croes. FOTO BNA kelen. schuwde’ er zelfs voor dat men verleden was bedoeld om de leven van de schrijver doet niet dotisch karakter krijgen, maar ment van de Arubaanse schrijf-
nam Caraïbisch Uitzicht Nu Henry Habibe’s kritiek in niet te snel moest zijn met het aandacht slechts te vestigen op ter zake als het gaat om het vast- wordt daarna snel afgebroken ster te beschouwen als een
begin 2016 het initiatief deze den en met een prachtig Balans al eerder waren gepu- Het eerste deel van mijn twee delen gepubliceerd wordt, beschouwen van vroegere ‘vers- een vertaling die onze dichter stellen van het literaire gehalte om over te gaan tot een ander kunstwerk met een groot lite-
bijdragen in afleveringen op voorkaft van Belinda de Veer. bliceerd begrijp ik dan ook balans beslaat nog geen kwart valt ook mijn reactie en weer- jes’ als zijnde literatuur. Rut- van het werk van Lord Byron van zijn werk. De vraag die men onderwerp. Zo zegt Lampe, als rair gehalte. Aan dit criterium,
zijn website te plaatsen. Kennelijk werd mijn balans niet: alle stukken die in dat van het boek. Habibe be- woord in twee delen uiteen. Na gers nam dit historisch gegeven maakte. in dit geval zou moeten stellen hij de naam ‘Rancho’ noemt: uitgewerkt in ‘Aruba in literair
Groot was mijn verrassing dus gewaardeerd. Ik had ze boek staan, werden al eerder steedt in zijn reactie er vier deze eerste korte reactie komt in kritiekloos over, zonder als let- is: Hoe is het werk geschreven? ,,…het destijds zoo gevreesde perspectief’, voldoet het egodo-
toen ik met mijn 75e ver- verzameld in mijn vrije tijd gepubliceerd. Het is dus geen van zijn vijf en een halve het tweede deel een inhoudelijk terkundige zelf na te gaan of er H.E. Lampe Op welke wijze, qua taal, werd visschersdorp (..) waar de vis- cument van Harry Lampe niet.
jaardag van mijn vrienden en zonder enige cent subsi- complete literatuurgeschiede- pagina aan. Kennelijk heeft weerwoord op Habibe’s artikel wel sprake is van echte poëzie. Ook reist de auteur naar het ver- het in elkaar gezet? Werd er een schers, de rancheros, in den re- Rutgers komt, door zijn perso-
een papieren versie van deze die. Habibe’s opmerkingen nis zoals Habibe kennelijk hij over het hoofd gezien dat en zijn benadering van litera- De tekst van Mosa Lampe was leden in verband met H.E. Lam- bepaalde kunstzinnige vorm gel zoo’n fuifje beëindigden nalistisch gerichte oriëntatie,
stukken ontving, mooi gebon- over het feit dat stukken in veronderstelt. drie kwart van het boek valt tuur aan de orde. immers bedoeld als een ‘liedje’, pe (1884-1953). Maar eerst wor- aan gegeven? Anders gezegd, met groote scheld- en vechtpar- uiteraard tot heel andere inzich-
waarmee een gouverneur op den, zijdelings, de gedichten wat zijn de stijlelementen? tijen. Hun wapen waarmee zij ten.