Page 11 - bon-dia-aruba-20200925
P. 11

A11
                                                                                                      opinion Diabierna 25 September 2020
            Armand Hessels:

                                                Rreferendum of panel di ciudadano?



            Den e aspiracion di gobierno  pa  mehora  e  sistema  politi-
            di  varios  pais  na  mundo  pa  co. Na Canada y Australia a
            pidi  ‘ayudo’  di  ‘pueblo’  pa  instala  panel  di  ciudadano
            decision dificil di interes na-  tambe pa profundisa nan mes
            cional, (s)a haci uzo di e in-  tocante e fayonan den consti-
            strumento  di  referendum.  tucion y pa propone cambio.
            Pero  experencia  recien  a  E ‘experimento’ mas recien a
            mina e confiansa pa cu esaki.  tuma luga na Francia, na unda
            Manera  critico  sa  trece  di-  e gobierno a haci bon uzo di
            lanti:  den  un  referendum  ta  e ‘instituto’ aki pa ‘controla’ e
            simplifica un problema com-  ‘revolucion  di  e  chaleconan
            plica masha hopi mes cu un  gel’.  Tur  e  ‘experimentonan’
            contesta simpel di ‘si’ of ‘no’.  aki tawata enfoca na aumenta
            Den esey, hopi votado no ta  e envolvimento di ciudadano
            realisa  e  consecuencianan  den  e  proceso  politico  y  pa
            di nan contesta. E ora ey, un  genera confiansa bek na ‘po-
            decision  ‘emocional’  por  tin  litica’. ¿Con tur esaki a tuma
            consecuencia  desastroso  p’e  luga?
            pais.
                                         Composicion
            Cabes of curason             Den  liña  grandi  e  seleccion
            Hopi biaha sa resulta cu den  di  participante  sa  tuma  luga
            practica  e  informacion  nec-  den  tres  paso.  Pa  medio  di
            esario  pa  un  decision  bon  un  ‘random  sample’  a  sortia
            pensa  pa  medio  di  un  voto,  ciudadano  for  di  e  registro
            di ningun sentido ta yega tur  di  voto.  Nan  a  ricibi  un  in-  politico  sa  hunga  un  papel  Envolvimento  di  ciudadano  tuma di decision ta aumenta
            lesnan  cu  derecho  di  vota.  vitacion. Despues a sigui un   negativo den e decision final.  ‘neutral  y  interesa’  den  e  e aceptacion den comunidad.
            Sea  pasobra  e  informacion  proceso di propio-selecshon:
            ta  mucho  limita  of  mucho  esunnan interesa por a bay un
            compleho pa un bon enten-    reunion informativo y por a
            dimento, of pasobra e interes  pone nan mes candidato pa e
            p’e tema di parti di e votado  siguiente parti. Na final a saca
            simplemente  no  t’ey.  Pero  lot atrobe entre tur e candi-
            asina mes ta vota al respecto.  datonan pa forma e ekipo fi-
            No tanto riba un base racio-  nal. Den esey a percura pa un
            nal, sino emocional.         reparticion  balansa  di  edad,
                                         sexo, etc.
            Alternativa
            Di  mes  no  por  obliga  tur  Manera di opera
            hende  pa  informa  nan  mes  Un a bes forma, e participan-
            debidamente  tocante  cierto  tenan  a  haya  e  oportunidad
            tema, ni con importante e ta.  pa informa nan mes debida-
            P’esey, pais a busca alternativa  mente den e tema pa medio
            cu ta cumpli cu e exigencia pa  di documentacion y informa-
            envolvi un parti mas grandi y  cion di experto. Despues nan
            representativo di pueblo na e  a  dialoga  cu  otro  ciudadano
            tuma  di  decision.  Den  esey  y  entre  nan  mes  den  grupo.
            e  participantenan  mester  ta  Na  final  nan  a  formula  un
            asina interesa den e tema pa  proposicion  concreto  pa  un
            envolvi nan mes hopi mas ai-  ‘solucion’.  Por  ehempel,  un
            nda. E instrumento cu a re-  constitucion  of  ley  di  vota-
            sulta di esaki a haya e nomber  cion nobo.
            ‘Panel/Foro di Ciudadano’ of
            ‘Citizen Counsil’.           Experencia
                                         Remarcabel  tawata  e  grado
            Motibo                       di nu ance cu cual a formula
            E motibo directo pa e ‘inva-  alternativa.  Asina  mes,  no
            sion  democratico’  aki  tawata  semper a aproba e resultado.
            e consecuencianan di e crisis  Motibo: den algun caso mes-
            di credito cu a percura na Is-  ter  a  tuma  e  decision  final
            landa pa bancarota serio y na  pa medio di un referendum.
            Irlanda  pa  un  recesion  pisa.  Den varios caso a resulta cu e
            Pero  na  Merca  tambe  a  en-  opinion bon-informa a perde
            volvi anteriormente ciudada-  di  e  opinion  no-informa.
            no  pa  ‘delibera’  cu  ‘politica’  Pero  na  Francia  a  ‘invadi’  e
                                         problema aki cu e palabracion
                                         cu gobierno y parlamento lo
                                         acorda e resultado di e panel
                                         di ciudadano mas tanto posi-
                                         bel. Esey a pasa tambe cu mas
                                         di 90% di e proposicionnan.

                                         Bentaha
                                         Generalmente,  parlamento
                                         no tin e tempo pa profundisa
                                         su mes debidamente den un
                                         tema. Ademas interes/motibo
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16