Page 11 - bon-dia-aruba-20200925
P. 11
A11
opinion Diabierna 25 September 2020
Armand Hessels:
Rreferendum of panel di ciudadano?
Den e aspiracion di gobierno pa mehora e sistema politi-
di varios pais na mundo pa co. Na Canada y Australia a
pidi ‘ayudo’ di ‘pueblo’ pa instala panel di ciudadano
decision dificil di interes na- tambe pa profundisa nan mes
cional, (s)a haci uzo di e in- tocante e fayonan den consti-
strumento di referendum. tucion y pa propone cambio.
Pero experencia recien a E ‘experimento’ mas recien a
mina e confiansa pa cu esaki. tuma luga na Francia, na unda
Manera critico sa trece di- e gobierno a haci bon uzo di
lanti: den un referendum ta e ‘instituto’ aki pa ‘controla’ e
simplifica un problema com- ‘revolucion di e chaleconan
plica masha hopi mes cu un gel’. Tur e ‘experimentonan’
contesta simpel di ‘si’ of ‘no’. aki tawata enfoca na aumenta
Den esey, hopi votado no ta e envolvimento di ciudadano
realisa e consecuencianan den e proceso politico y pa
di nan contesta. E ora ey, un genera confiansa bek na ‘po-
decision ‘emocional’ por tin litica’. ¿Con tur esaki a tuma
consecuencia desastroso p’e luga?
pais.
Composicion
Cabes of curason Den liña grandi e seleccion
Hopi biaha sa resulta cu den di participante sa tuma luga
practica e informacion nec- den tres paso. Pa medio di
esario pa un decision bon un ‘random sample’ a sortia
pensa pa medio di un voto, ciudadano for di e registro
di ningun sentido ta yega tur di voto. Nan a ricibi un in- politico sa hunga un papel Envolvimento di ciudadano tuma di decision ta aumenta
lesnan cu derecho di vota. vitacion. Despues a sigui un negativo den e decision final. ‘neutral y interesa’ den e e aceptacion den comunidad.
Sea pasobra e informacion proceso di propio-selecshon:
ta mucho limita of mucho esunnan interesa por a bay un
compleho pa un bon enten- reunion informativo y por a
dimento, of pasobra e interes pone nan mes candidato pa e
p’e tema di parti di e votado siguiente parti. Na final a saca
simplemente no t’ey. Pero lot atrobe entre tur e candi-
asina mes ta vota al respecto. datonan pa forma e ekipo fi-
No tanto riba un base racio- nal. Den esey a percura pa un
nal, sino emocional. reparticion balansa di edad,
sexo, etc.
Alternativa
Di mes no por obliga tur Manera di opera
hende pa informa nan mes Un a bes forma, e participan-
debidamente tocante cierto tenan a haya e oportunidad
tema, ni con importante e ta. pa informa nan mes debida-
P’esey, pais a busca alternativa mente den e tema pa medio
cu ta cumpli cu e exigencia pa di documentacion y informa-
envolvi un parti mas grandi y cion di experto. Despues nan
representativo di pueblo na e a dialoga cu otro ciudadano
tuma di decision. Den esey y entre nan mes den grupo.
e participantenan mester ta Na final nan a formula un
asina interesa den e tema pa proposicion concreto pa un
envolvi nan mes hopi mas ai- ‘solucion’. Por ehempel, un
nda. E instrumento cu a re- constitucion of ley di vota-
sulta di esaki a haya e nomber cion nobo.
‘Panel/Foro di Ciudadano’ of
‘Citizen Counsil’. Experencia
Remarcabel tawata e grado
Motibo di nu ance cu cual a formula
E motibo directo pa e ‘inva- alternativa. Asina mes, no
sion democratico’ aki tawata semper a aproba e resultado.
e consecuencianan di e crisis Motibo: den algun caso mes-
di credito cu a percura na Is- ter a tuma e decision final
landa pa bancarota serio y na pa medio di un referendum.
Irlanda pa un recesion pisa. Den varios caso a resulta cu e
Pero na Merca tambe a en- opinion bon-informa a perde
volvi anteriormente ciudada- di e opinion no-informa.
no pa ‘delibera’ cu ‘politica’ Pero na Francia a ‘invadi’ e
problema aki cu e palabracion
cu gobierno y parlamento lo
acorda e resultado di e panel
di ciudadano mas tanto posi-
bel. Esey a pasa tambe cu mas
di 90% di e proposicionnan.
Bentaha
Generalmente, parlamento
no tin e tempo pa profundisa
su mes debidamente den un
tema. Ademas interes/motibo