Page 3 - 24.5x35cm Citgo bini
P. 3

Cien aña di refineria na Aruba
              Oro Preto a bin pa keda

Compila y skirbi pa Tamara Beaujon

   1. Introduccion: Petroleo – Oro Preto

Mientras cu e bonansanan di oro, fosfaat y aloe tabata yegando na su fin na comiensonan di añanan
1900, treciendo cune decadanan di pobresa y hamber pa Aruba, mundialmente petroleo – oro preto –
tabata birando un di e industrianan cu lo marca e pauta di economia global.
E era prome cu petroleo na Aruba, tabata uno unico riba su mes, cu elementonan cu tabata necesario pa
sobrevivencia economico den e tempo. Mayoria di e actividadnan aki a bin y bay sin laga mucho
rasgonan atras manera cu e era di oro preto lo haci.
E uzo di petroleo ta data mas di 5000 mil aña pasa. E Babyloneanan a uza petroleo evapora den nan
edificionan como tambe pa seya nan barconan y pa caminda. E Chines- cu Egipcionan, y hopi mas
despues, e Indianan Mericano, a uza petroleo como medicina. E petroleo uza den e tempo ey tabata bin
for di leknan butominoso y pa e Arabenan como tambe na Persia e interes den petroleo tabata
destilacion pa iluminacion. E idea aki a wordo treci na Europa casi sigur como resultado di e invasion di
Arabenan na Spaña.
Abastecimentonan di petroleo a wordo descubri pa e conkistadornan Spaño na Cuba, Mexico, Bolivia,
Ecuador y Peru. E Inglesnan a haya abastecimentonan similar na Trinidad mientras cu e Hulandesnan a
descubri nan na Java y Sumatra ( Indonesia).
Na comiensonan di añanan 1800, iluminacion tabata bin di bela of lampinan uzando azeta di bayena,
pero un declinacion den e cantidad di bayena a haci cu mester a busca otro formanan pa crea
iluminacion. Un di esakinan tabata azeta di kool (saca for di kool) y despues kerosene saca for di
petroleo (petroleum).

                           Nota Special:

   E palabra peroleum ta bin di e palabra Griego ‘petra’, cu nifica piedra of baranca, y e palabra Latin
  ‘oleum’, nificando azeta. Petroleum a wordo forma di organismonan cu a muri miyones di aña pasa. E
  retaso a keda den e fondo di oceanonan, lagonan y “swamps”, y a keda pega den sedimentonan
  hunto cu particulanan di lodo y otro materialnan. Esaki tabata un proceso continuo cu a conduci na
  laagnan di sedimento durante miyones di aña. E partinan mas abao di e sedimento tabata dera hopi
  abao y tabata suheto na temperaturanan hopi halto combina cu presion y asina formando
  barancanan sedimentario. Segun tempo a pasa, e barancanan a pasa door di procesonan cimico
  resultando den un sustancia yama kerogen. Ora esaki wordo keinta riba temperaturanan riba 100
  grado celsius, e kerogen ta separa y bira azeta likido y gas natural.
   1   2   3   4   5   6   7   8