Page 3 - ATA

4 DONDERDAG
4 JUNI 2015
Aruba, toen en nu...
Stadscunucuhuizen
Casa Rosada nu, net gerestaureerd.
door Evert Bongers
Verspreid over ons eiland
zijn er honderden cunu-
cuhuizen die deel uitmaken
van het Arubaanse land-
schap. Het zijn zogenaamde
groeiwoningen: men begint
klein, alleen een woonkamer
(sala) met een slaapkamer
(camber pa drumi) onder
een zadeldak, dat oost-west
wordt neergezet met de
slaapkamer aan de oost-
kant, op de wind. Naarmate
het gezin groeit en er geld
is om bij te bouwen, wordt
dit huis aan beide zijden
onder een zgn. aangekapt
lessenaarsdak uitgebreid
met meer slaapkamers, een
keuken (cushina) met fogon
(een schouw om in te koken)
aan de westzijde, van de
wind af. Natuurlijk is er ook gebouwd rond 1860 en ge-
een badkamer met toilet,
evenals een regenbak. Deze
oer-Arubaanse huizen vind
je over het hele eiland, in
oorspronkelijke staat, dan
wel goed gerestaureerd; je
vindt ze ook zelfs terug vol- bankgebouw als het woon-
gens het traditionele model
als nieuwbouw.
In de stad vinden we tal-
rijke stadscunucuhuizen of
koopmanshuizen. Die zijn
ruimer, voorzien van een
aanbouw om handelswaar
op te slaan, meestal voor-
zien van een dak met dak-
kapellen, een enkele keer
met een bovenverdieping.
De meeste koopmanshuizen
waren natuurlijk te vinden
langs de twee voornaamste
S-chow Supermarket
Moko minimarket
Oranjestad
Shaba Pastry
The Market Alhambra Mall
straten van de stad, de Nas-
saustraat (nu Caya Betico
Croes), de Wilhelminastraat
en de koopmanswijk ertus-
sen. Aan de Wilhelmina-
straat zijn nog verschillende verplaatst naar een nieuwe
van die huizen te vinden, al
dan niet mooi opgeknapt;
andere verkeren jammer ge-
noeg in erbarmelijke staat.
De koopmanshuizen aan
de Nassaustraat hebben
in de loop van de afgelo-
pen eeuw bijna allemaal
plaats moeten maken voor
de winkelpanden die nu
het straatbeeld domineren.
Er stond er eentje naast
het bankgebouw met op-
schrift John Eman Bank,
de huidige Aruba Bank. Dit
stadscunucuhuis, achter een
fraai pleintje gelegen, werd
restaureerd in 1908, zoals
het jaartal boven de voor-
deur aangeeft, toen Richard
Eman het had aangekocht.
Bankiersgeslacht Eman
was eigenaar van zowel het
huis. Aan het eind van de
afgelopen eeuw was het het
enige overgebleven stadscu-
nucuhuis aan de voormalige
Nassaustraat. In 1998 werd
echter bekend dat de directie een bovenwoning, in 1904
van de Aruba Bank het huis
wilde slopen om de bank uit
te breiden. De Stichting Mo-
numentenfonds stapte naar
de rechter, maar onvolle-
dige wetgeving betreffende
monumentenbescherming
stond een uitspraak in de
weg. Uiteindelijk kwam de
AMIGOE
Restaurant Chez Mathilde in 2010.
Monumentenraad met een eens Mario’s Sportshop ge- Wilhelminastraat in het begin van de jaren ‘60.
ingenieuze oplossing om vestigd was. Nog iets verder
het huis te redden: het werd het pand waar Kok Optica in tergrond aan de basis hier- Het Gele Huis aan de Weststraat, anno 2015.
gevestigd is, op de hoek van van. Hoe dan ook, de relatie verval geraakte stadscunu- van de straten zoals die er
locatie, naast het bussta- de Oranjestraat. En op de moest beëindigd worden en cuhuizen die, voor wie het een eeuw geleden moeten
tion aan de Weststraat. De hoek daarnaast stond ooit Ana Mathilda bleef achter wil zien, een indruk geven hebben uitgezien.
muren van het huis werden een groot stadscunucuhuis met haar liefdesverdriet.
medio 2000 in delen in kis- waar nu het weinig fraaie Zij is nooit meer getrouwd. Het aanzicht van straten en gebouwen op ons eiland
ten verpakt en verplaatst, pand van het Paris Restau- Voor ze stierf in 1978 liet is sterk veranderd in de loop van de afgelopen eeuw.
een enorm karwei. Gron- rant te vinden is: dat was ze vastleggen dat het huis Panden die, als ze al aan de slopershamer of aan
dige restauratie werd uiter- het pand van de familie L.C. in de familie moest blijven vuur ontsnapten, zijn gerestaureerd en hebben vaak
aard meteen uitgevoerd en Kwartsz, notaris (vader) en en in zijn oorspronkelijke een nieuwe functie gekregen. Daarbij is het straat-
het verhuisde huis in een gezaghebber (zoon), in de staat behouden moest wor- beeld flink veranderd. Sommige plekken zijn bijna
nieuw jasje kreeg eind 2001 eerste helft van de twintig- den. In januari 1987 werd niet te herkennen. Deze serie gaat over een aantal
een nieuwe bewoner: het ste eeuw. Oude foto’s uit die er een Frans restaurant in van zulke locaties, zoals ze er toen uitzagen en er
Numismatisch Museum. tijd geven nog een beeld van geopend, passend genaamd nu bij staan. Reacties: bongersaruba@hotmail.com.
Inmiddels heeft overheid- hoe de Wilhelminastraat er ‘Chez Mathilde’, dat adver-
investeringsadviesbureau toen uitzag, een straat voor teerde met de slogan ‘unpre-
Arina onderdak gekregen mensen van stand. tentious home of romantic
in wat bekend staat als ‘het Het laatste stadscunu- haute cuisine’. Binnen hing
Gele Huis’. cuhuis in dit rijtje staat in een portret van Mathilde.
Aan de Wilhelminastraat de Havenstraat, gebouwd in Het restaurant stond be-
zijn diverse stadscunu- de eerste helft van de 19e kend om haar voortreffelijke
cuhuizen te vinden, waar- eeuw en in 1886 door Re- keuken en de jaarlijkse vie-
van er verschillende, vooral gina Oduber gekocht: tegen- ring van de aankomst van
in het oostelijk deel, om woordig algemeen bekend de Beaujolais Nouveau in
restauratie schreeuwen. als het voormalige Chez november. Het restaurant
Andere zijn wel zo geluk- Mathilde Restaurant. Ge- is in september 2010 ge-
kig geweest dat ze gered noemd naar Ana Mathilda sloten en in het pand is nu
zijn, zoals het stadscunu- Oduber, geboren 1897, die er Kok Optica gevestigd. Deze
cuhuis waarin restaurant tot 1974 in heeft gewoond. en andere gerestaureerde
De Suikertuin gevestigd is. Over haar gaat het verhaal panden in de binnenstad
Iets verder het tweeverdie- dat zij verliefd was gewor- zijn historische juweeltjes
pings-koopmanshuis met den op een man tegen wie temidden van vaak afzich-
haar familie bezwaar maak- telijke zakenpanden en in
gebouwd door Julio Habibe, te. Waarschijnlijk ligt het
bekend als La Casa Rosada, verschil in religieuze ach-
waarvan de restauratie nu
bijna voltooid is. Onder het
lange balkon, ondersteund
door kolommen, is er een
open winkelpassage, waar