Page 4 - bon-dia-aruba-20210809
P. 4

A4   LOCAL
                  Dialuna 9 augustus 2021
            Dr. Sharline Vis, Fundacion Diabetes Aruba:

                                 “E cos mas importante ta pa siña e muchanan for di

                                                     chikito con pa come saludabel”



            President  di  Fundacion  y  tambe  kico  e  mision  di  tilo di bida adecuado. Dr. Vis  Ora nos estilo di bida ta for di  tambe, principalmente den e
            Diabetes Aruba, Dr. Shar-    curso PRISMA pa diabeti-     ta splica con e diabetes tipo 1  balansa bo ta wak hopi biaha  mundo  moderno  cu  tur  cos
            line  Vis  a  splica  durante  conan ta.                  ta afecta e curpa en realidad y  cu  esey  tin  di  haber  cu  me-  ta tablet y telefon, e muchan-
            un entrevista cu  Bon  Dia                                kico e causa mas comun di e  nos  comemento  saludabel  y  an ta sinta hopi mas paden en
            Aruba,  kico  e  enferme-    Diabetes  ta  un  enfermedad  tipo di a diabetes aki ta.   usamento di productonan cu  bes di hunga pafo of haci un
            dad  diabetes  ta  encera,  e  cu  ta  trece  cune  su  retonan                        no ta bon pa e salud, y e tin  sport”, el a agrega.
            retonan  cu  enfermedad  y  dificultadnan,  pero  ta  un  “Diabetes  tipo  2  ta  eigenlijk  di haber tambe cu movecion,
            ta trece cune, e causa mas  enfermedad cu ta por wordo  un tipo di diabetes cu tin di  cuanto ehercicio nos ta duna  Dr.  Vis  ta  splica  cu  diabetes
            comun  pa  e  enfermedad  maneha y preveni si tin e es-   haber hopi cu e estilo di bida.  e curpa”, Dr. Vis a bisa.   tipo 2 por ta reversibel tam-
                                                                                                                                be. “Dependiendo di con bo
                                                                                                   “E  hormona  insulina  ta  re-  adapta  bo  estilo  di  bida  na
                                                                                                   gula sucu y ta zorg pa e sucu  uno  saludable  y  bebiendo  e
                                                                                                   drenta e celulanan di nos or-  remedinan  necesario,  e  por
                                                                                                   ganonan  pa  produci  energia  ta reversibel. Pero bo mester
                                                                                                   pa e organo traha. Ora e in-  tene na cuenta cu un persona
                                                                                                   sulina no por haci su trabou  cu semper bo lo ta vulnerabel
                                                                                                   bon, e ora ey nos ta wak cu  pa e enfermedad regresa. Dus
                                                                                                   e  sucu  ta  cuminsa  subi  den  bo no por bay biba a vida loca
                                                                                                   e sanger. Nos ta haya diabe-  despues cu bo cura paso e por
                                                                                                   tes door cu e curpa no ta usa  regresa”, el a bisa.
                                                                                                   insulina  adecuado  mas.  Ora
                                                                                                   cu tin obesidad, e vet ta traha  Dr. Vis a papia tambe tocante
                                                                                                   hormona anto e hormonanan  e  programa  PRISMA  (Pro-
                                                                                                   ey ta blokia e portanan, e re-  active  Interdisciplinary  Self-
                                                                                                   ceptornan, dus e celula no ta  Management)  cu  Fundacion
                                                                                                   habri  pa  e  glucosa  drenta  y  Diabetes  Aruba  a  introduci
                                                                                                   ora ey e glucosa ta keda den e  na  aña  2019.  E  programa
                                                                                                   sanger”, el a agrega.        PRISMA  ta  a  comproba  su
                                                                                                                                eficacia  na  Hulanda,  na  In-
                                                                                                   Dr. Vis ta splica cu a diferen-  glatera  y  e  ta  un  programa
                                                                                                   cia di diabetes tipo 2, camin-  cu ta enfoca ariba e maneho
                                                                                                   da ainda tin insulina ta wordo  propio di cada pashent. “Nos
                                                                                                   traha  den  e  curpa,  diabetes  ta  train  e  pashent  e  ora  den
                                                                                                   tipo 1 ta ora cu e pancreas di  kico e por haci su mes. Nos
                                                                                                   un  persona  ta  stop  di  traha  ta  enfoca  no  solamente  pa
                                                                                                   completamente  y  no  ta  pro-  educa  e  hendenan  kico  e
                                                                                                   duci nada di insulina mas. “E  malesa ta, pero nos ta enfoca
                                                                                                   pancreas ta stop di traha paso  tambe ariba kico ta un estilo
                                                                                                   e  sistema  inmunologico  ta  di bida saludabel”, Dr. Vis a
                                                                                                   kibra e celulanan cu ta traha  bisa. “Nos ta bin cu weganan
                                                                                                   insulina,  dus  diabetes  tipo  1  interactivo cu e hendenan lo
                                                                                                   nos ta yam’e un autoimmune  haya un idea cua te produc-
                                                                                                   disease”.                    tonan saludabel, y nos ta en-
                                                                                                                                foca  tambe  ariba  movecion,
                                                                                                   E causa mas comun pa diabe-  kico hende por haci pa move
                                                                                                   tes tipo 2 a obesidad, y segun  y keda activo”.
                                                                                                   Dr. Vis pa emotivo aki e edad
                                                                                                   promedio pa diagnostica dia-  “Despues full na final nos ta
                                                                                                   betes tipo 2 ta 45 aña, pero e  enfoca ariba con pa traha un
                                                                                                   ta bisa tambe cu den actuali-  plan,  pa  cada  persona  indi-
                                                                                                   dad casonan di diabetes tipo  vidual  segun  e  problemanan
                                                                                                   2 den pashentnan mas jong ta  of retonan cu e persona ey ta
                                                                                                   birando mas frecuente. “Nos  encontra, paso bo tin cu yuda
                                                                                                   ta  bezig  ta  wak  casonan  di  e hende pa setup un plan cu
                                                                                                   diabetes tipo 2 mas frecuent-  ta un ‘smart plan’ pa trece un
                                                                                                   emente  den  adolescente  y  cambio den nan estilo di bida
                                                                                                   adultonan hoben, ban bisa 25  segun  loke  nan  tin  mester
                                                                                                   aña bay ariba, pero tin algun  ayudo cune”, Dr. Vis a agrega.
                                                                                                   hende  bo  ta  wak  e  caba  na
                                                                                                   edad  di  middelbare  school,  E fundacion a cuminsa cu e
                                                                                                   16 aña bay ariba”, el a bisa.   programa PRISMA prome cu
                                                                                                                                e pandemia di COVID-19  a
                                                                                                   “Nos mester ta hopi cautelo-  cuminsa y na februari mester
                                                                                                   so paso tin un gran cantidad  a stop. Dr. Vis ta bisa cu; “e
                                                                                                   di mucha for di kleuter caba  tabata un prueba y nos a haci
                                                                                                   bo  ta    wak  cu  ta  sobrepeso  investigacion  cu  tur  hende
                                                                                                   caba.  E  cos  mas  importante  cu e participa, y e investiga-
                                                                                                   ta pa siña e muchanan for di  cion  tabata  exitoso  entre  e
                                                                                                   chikito,  con  pa  come  salu-  personanan  cu  a  participa”.
                                                                                                   dabel, pa come mas produc-   Recientemente e fundacion a
                                                                                                   tonan cu fibra y tambe wak e  habri inscripcionnan  y cum-
                                                                                                   cantidad cu bo ta come tam-  insa atrobe cu e cursonan di e
                                                                                                   be. Mester siña e muchanan  programa.
                                                                                                   cu  movecion  ta  importante
   1   2   3   4   5   6   7   8   9