Page 15 - AHATA
        P. 15
     14 LOCAL                                                       AWEMainta                                                 Diaranson, 7 Mei 2025
                                                    E dilema di fast-food na Aruba
       Ganashi economico vs. Decadencia den salud
       DEN e panorama comercial anima di Aruba, un sector a keda sorprendentemente                chamente  liga na mal  alimentacion  y  consumo
       resistente y hasta floreciente: e industria di fast-food y cuminda procesa. For di         excesivo di  cuminda halto den caloria y abou
       snack bar local te na franchisenan internacional, e negoshinan aki ta contribui            den nutriente. Esakinan no ta tendencianan
       significativamente n’e economia. Nan ta crea cupo di trabou, genera entrada                abstracto. Nan ta aparece  den gastonan  creci-
       di impuesto, y, mas importante ainda, ta busca hopi di nan provisionnan local-             ente di AZV, listanan di espera pa specialistanan,
       mente—ampliando  un  efecto  beneficioso  den  henter  e  mercado  chikito  pero           y  demanda creciente  pa infrastructura costoso
       interconecta di e isla.                                                                    manera centronan di dialisis y unidadnan di cuido
                                                                                                  cardiaco.
       Na prome bista, e industria ta parce di ta un berdadero “win-win”: empleo pa
       hopi, entrada pa proveedornan chikito, y comodidad pa consumidornan. Pa caha               Loke ta haci e asunto mas pika t’e rol di gobierno.
       di gobierno, e ta un fuente consistente di entrada atrabes di licencia, impuesto,          Mientras cu campañanan publico ta promove bida
       y utilidadnan. Sinembargo, manera e dicho ta bisa, no ta tur loke ta briya ta oro.         saludabel y miho escogencianan, e estado ta sigui
                                                                                                  beneficia  di  un  industria  cu  ta  prospera  riba  e
       E mesun sector aki, elogia pa su estimulo economico, ta simultaneamente                    mesun custumbernan cu e ta busca pa cambia. E
       alimentando un crisis di salud publico. Aruba ta enfrenta cifranan creciente di            dualidad aki ta revela un dilema moral y di politica:
       obesidad, diabetes, hipertension, y malesa di curason—tur esakinan ta estre-               Nos por hustifica promove salud publico mientras
                                                                                                  cu ta depende riba industrianan no-saludabel pa
                                                                                                  stabilidad economico?
                                                                                                  Criticonan ta argumenta cu e resistencia di gobi-
                                                                                                  erno pa regula mercadeo di fast-food, impone
                                                                                                  impuesto riba sucu, of incentiva alternativanan
                                                                                                  saludabel ta hancra den miedo di reaccion nega-
                                                                                                  tivo—no solamente di votado, sino di un sector
                                                                                                  economicamente poderoso cu ta sostene entrada
                                                                                                  di bida rond di e isla. Pero inaccion tin su prijs,
                                                                                                  y cada bes mas, e prijs  ey ta wordo paga  den
                                                                                                  medicina, operacionnan, y calidad di bida disminui.
                                                                                                  Tur hende por reconoce e necesidad pa balans. Ta
                                                                                                  completamente posibel pa sostene negoshi local
                                                                                                  mientras cu tambe ta dirigi comportacion publico
                                                                                                  direccion escogencianan mas saludabel. Rebaho
                                                                                                  di impuesto pa restaurantnan cu ta ofrece cumin-
                                                                                                  danan nutritivo, miho leynan di etiketa di cuminda,
                                                                                                  y aliansanan cu scol y centronan di salud por pone
                                                                                                  e balansa na fabor.
                                                                                                  Aruba por scoge  pa ta reactivo, gastando cada
                                                                                                  bes mas riba maneho di  malesanan prevenibel.
                                                                                                  Of e por ta proactivo—fomentando un cultura di
                                                                                                  cuminda cu ta sostene tanto e economia como e
                                                                                                  salud di su hende. E modelo actual, unda ganashi
                                                                                                  economico a corto plaso ta sconde e costo social
                                                                                                  a largo plaso, ta insostenibel. Nos mester puntra:
                                                                                                  Un industria berdaderamente ta exitoso si su pros-
                                                                                                  peridad ta bin a costo di e mesun comunidad cu e
                                                                                                  ta sirbi?





