Page 33 - AM201005
P. 33

12                                                                                       Djasabra 3 òktober 2020








        Simia Literario BONERIANO








         Kuantu lo dura pa yega e tempu ku ta niun hende no ta skirbi                                                        PLAKA
                                             mas?


          Un di e personahenan interesante ku tabata den e programa Herensia algun                                           Un hudiu a yega di
       tempu pasá ta Philip (Fifi) Rademaker. Un artista kompletu, dominando dife-                                                   bisa
       rente disiplina di arte. E ta eskritor. Aki ta sigui un artíkulo interesante skirbí pa                                 Nan di ku plaka
       Fifi tokante skirbimentu.                                                                                                  ‘n ta nada

                                                                                                                                pero ta plaka
          Fifi ta palabra: I ora mi bisa akí ‘skirbi’, mi no ke men ekspresá pensamentu
       por eskrito, sino loke nos tabata yama ‘skirbi na man’, forma lèter ku pèn òf pòt-                                       mes ta hende
       lot (òf un stylus) riba papel (òf un pantaya).                                                                          si bo tin plaka
                                                                                                                                 bo ta pone
                                                                                                 Buki  di  poesia
          Lagami ta franko. Den nos tempu kaminda progreso di siensia ta eksponen-                                              buriku papia
       sial i eksihensha pa rapides di komunikashon ta dia pa dia mas urgente, no tin         ‘kuminda pa tem-                 i makaku balia
       tempu mas pa kai sinta i ku pasenshi i dedikashon skirbi bunita. I skirbimentu su      pu‛,  Cicilia  Everts
       funshon primario ta pa den un forma gráfiko registrá idea, asina ta ku ta natural      a  dedik‛é  na  su             Mi no ta kere ku ta
       pa uza e forma mas efektivo, ku ta esun digital.                                                                             bèrdat
                                                                                              mama

          Ma ei mes, “If you don’t use it, you lose it”. Pa ami, no tin ehèmpel mas kla          Frederika Gre-               Un poëta famoso
       ku deterioro di mi mes letra. Kasi henter mi bida m’a skirbi na man. Den mi            goria  Goeloe  nasé               a yeg’i skirbi
       estudio, tempu ku ainda tabata kere ku ta na man lo sigui skirbi semper, nos
       tabata asta haña lès di skirbi “normschrift” pa siña mucha na skol komuniká ku         na  Boneiru  23  di                mi po ‘ lag’e
       letra kla i fásilmente legibel. Ma ta hopi aña kaba ku ta ku teklado mi ta traha,      mart 1880 i a fayesé               gusta plaka
       pasobra esei ta muchu mas práktiko, rápido, ku posibilidat di korehí sin mòrs i        20 di yüli 1977.                   mi por lag’e
       ku ta resultá den teksto limpi ku por a lesa bèk i adaptá sin raya i pasa den e           Cicilia  Everts  a                 ador’é
       proseso fèrfelu di skirbi di nobo. Anto e konsekuensha ta, ku awendia ora de                                              si despues
       bes en kuando mi ke, òf mester, skirbi na man, ta resultá ku e man ei poko poko        skirbi e buki aki na                 di Dios
       a kuminsá pèrdè práktika i lubidá e komandonan ku e mente ta manda p’é.                aña 1978.                        ta kiko tin mas
                                                                                                                                 balor kuné?
          Awor mi ta pensa; e generashon ku la lanta akí, nan ta siña kon tene un pèn
       i forma un lèter? M’a komprondé ku te na sierto altura nan tin ku siña praktiká           SU YU                     Ta parse ku ta bèrdat
       e arte, asta mester uza pèn ku enk di bèrdat. Ma mañan ku nan kaba òf kita
       fo’i skol, nan lo sigui hasié? Anto ei mes mi ta kontestá; ki nodi nan tin. Nan tin                                    Un pachi tambe
       laptòp, tablet i telefòn, i otro siman djosá kua invento ainda mas práktiko. I ora         E yu di su alma
       poko dia ei durante un nochi literario m’a mira un hoben deklamá un poema ku                 su yu chiki’                    a bisa
       el a skirbi lesando for di pantaya di su telefòn, m’a pensa, “E tin tur rason. Palu,          k’a krese                  Mihó bo kaba
       ta bo mes a bira bieu!”                                                                   a bir’un kriminal                laga plaka
                                                                                                                               I no plaka kaba
          Klaro ku lo mi sigui skirbi na man, maske ta de bes en kuando, i kunsumí                   E mundu                        laga bo
                                                               ora e dede no ke forma e               lo huzg’é
                                                               kurva  ku  ‘a  mand’é  mar-                                    P’esei mi tambe
                                                               ka, i klaro tambe ku lo               un kastigu                  ta bisa algu
                                                               sigui tin hende ku lo keda             ta sper’é
                                                               praktiká e arte di kaligra-           ki un dolor                Na ora ku bo
                                                               fia,  ounke  por  yama  esei                                   tin mester di dje
                                                               mas  pintamentu di lèter            Ta su yu e ta
                                                               ku skirbimentu pasobra                Awor mas                 t ‘e ora bo ta sinti
                                                               den  kaligrafia  ta  e  resul-        ku nunka                      su balor
                                                               tado visual ta importante i                                   ki ora ku bo hañ’é
                                                               no e kontenido. Ma porfin,           E ta stim’é                 ward’é pa ora
                                                               mester konsiderá e pèr-                                             di mesté
                                                               dida general ínevitabel di        I lo bolbe resoná
                                                               e abilidat pa skirbi na man          E frasenan                   pero promé
                                                               komo  algu  di  lamentá?              tan konosí                   kòrdá paga
                                                               Frankamente,  mi  no  ta         Kriminal o matadó                  bo debe
                                                               kere.  Pa  komuniká  grá-             Pero ta mi                 i gast’é sobra
                                                               fikamente,  ku  tabata  su              yu e ta.                na moda bon.
                                                               promé tarea, tin sistema
                                                               muchu mas avansá ku ta
                       Philip (Fifi) Rademaker.                tumando su lugá.                          ***                          ***
   28   29   30   31   32   33   34   35   36   37