Page 12 - AHATA
P. 12

A4   LOCAL
                   Diamars 4 Februari 2025

                Documentario di “Turning the Tide” ta conscientisa comunidad riba e

                                        necesidad pa conserva y preserva naturalesa


            E conexion cu e proyecto                                                                                            ta bin y e sedimento ta wordo
            “Turning the Tide” Aruba                                                                                            erosiona den e mangel. Pues
            Conservation  Foundation                                                                                            deshaci di e cabritonan. Mi sa
            (ACF)  hunto cu partner-                                                                                            cu  e  ta  un  cos  cultural  pero
            nan local ScubbleBubbles                                                                                            bo  mester  cuminsa  e  discu-
            Foundation,  Universidad                                                                                            sion aki prome cu ta mucho
            di  Aruba  y  partner  in-                                                                                          laat pasobra bo ta perdiendo
            ternacional  Wageningen                                                                                             especie,” el a enfatisa.
            University  &  Research
            a  lansa  e  documentario                                                                                           Nunes a agrega cu teniendo
            ‘Turning the Tide’ na Aru-                                                                                          na cuenta cu ya caba 50% di e
            ba.  Siguiendo  e  articulo                                                                                         tera di Aruba ta construi caba,
            den  nos  edicion  di  ayera,                                                                                       si  construi  algo  ta  pasa  over
            den e articulo di awe Rene                                                                                          cualkier posibel balansa caba
            Henkens  di  Wageningen                                                                                             pasobra aworaki e ta na 50%
            University  &  Research  ta                                                                                         di  construccion  caba  y  no  a
            elabora  tocante  e  docu-                                                                                          sobra nada pa por tuma over
            mentario  y    meta  tras  di                                                                                       pa mas construccion.
            esaki.
                                                                                                                                El  a  indica  cu  si  hende  ta
            Henkens a remarca cu e meta                                                                                         traha  hardin  na  nan,  pa  nan
            principal  di  e  documentario                                                                                      haci esaki cu mata- y palonan
            ta conscientisacion. El a spli-                                                                                     nativo  y  di  e  forma  ey  nan
            ca cu hende mester sa kico ta                                                                                       ta  integra  naturalesa  den  e
            pasando cu e mangel- y coral-                                                                                       ambiente  construi.  Ademas
            nan y con naturalesa ta mus-                                                                                        esaki ta bon pa e parha- y bar-
            tra, y con e ta afecta y impacta  bin na un luga manera Aruba  y 10% naturalesa. Si nos kier  e  Prikichi  tambe  ta  pasan-  buletnan  pasobra  si  un  per-
            hopi otro hende.             por  ehempel,  nan  kier  bay  un  balansa  nos  mester  trece  do  temponan  hopi  dificil  y  sona  planta  tipo  di  mata-  of
                                         un luga special y asina no tin  esaki na un 50%-50% por lo  Shoco tambe tin un cantidad  palonan  cu  no  ta  di  Aruba,
            “Bo ta mira den e documen-   mas tourism pero toch e hen-  menos. Ami lo kier mira un  di esfuerso di ACF como di  e  parha-  y  barbuletnan  no
            tario  con  pasiona  e  studian-  denan  riba  Eustatius  ta  gana  90% naturalesa 10% turismo,  ABC  pa  mantene  e  popu-  akinan  no  conoce  e  tipo  di
            tenan local y e hobennan ta cu  basta  placa  riba  e  cantidad  personalmente,” Nunes a en-  lacion  di  Shoco  saludabel.  mata- of palonan ey. Adicio-
            naturalesa y con bunita Aruba  limita di buceador. Berdad ta  fatisa.                  Awor e Lora awor a ser rein-  nalemnte si planta especienan
            ainda ta. Esaki ta un manera  cantidadnan limita, pero nan                             troduci y te ainda ta bayendo  nativo sobrevivi, ya cu algun
            hopi bon di conscientisacion  ta paga hopi mas,” el a splica.   Henkens a splica cu aña pasa  bon.                  ta cerca di extincion of ta ex-
            mi ta kere y mi ta spera e ta                             nan a haci un estudio riba e                              tincto caba.
            habri  hende  su  mente,”  el  a  Na  mesun  momento  Hen-  cubrimento di tera di Aruba  El a destaca e esfuerso di ACF
            indica.                      kens  a  resalta  cu  no  culpa  100 aña pasa y awor. Loke a  pa haya e parhanan aki back  Por  ultimo  Henkens  a  re-
                                         turismo  pa  tur  cos  pasobra  descubri  ta  cu  urbanisacion  den  naturalesa,  pero  a  resal-  comenda  pueblo  completo
            El a splica cu aunke e ta bin di  e ta trece hopi pa economia.  a  expande  100  biaha,  pues  ta  cu  e  parhanan  aki  tambe  pa  bay  wak  e  documentario
            Hulanda djis mira e daño cu  El  a  splica  cu  tin  dos  banda  tin  100  biaha  mas  area  ur-  mester di vegetacion nativo y  “Turning the Tide”, disponi-
            tin den naturalesa ta haci do-  riba  e  mesun  moneda,  pero  bano  compara  cu    100  aña  hopi di e matanan nativo aki  bel  te  cu  14  di  februari,  pa
            lor. P’esey e ta spera cu e doc-  e  mester  tur  mester  ta  mas  pasa y awor mita di Aruba ta  cabrito ta come nan.    haya  mas  informacion  to-
            umentario, cu ta mustra loke  sostenibel pasobra na final si  urbanisa y e ta 50% construi                          cante  e  situacion  di  e  rifnan
            ta pasando specialmente cu e  destrui  e  isla,  turistanan  lo  caba.                 “Mester  deshaci  di  e  cabrit-  di coral y mangelnan, y natu-
            rifnan di coral y e mangelnan,  keda leu. “Mester percura pa                           onan tambe en realidad paso-  ralesa en general y asina bira
            por inspira tur ciudadano pa  bo  isla  keda bunita  y  ta  bira  El  a  sigui  indica  cu  pa  mo-  bra e cabritonan aki ta come  mas  consciente  riba  e  nece-
            haci  miho  y  cuida  Aruba  su  mas bunita cu e ta awor. Mi  tibo di esaki e parha Patrishi  tur cos.  Nan ta come tur e  sidad pa preserva y conserva
            naturalesa.                  ta kere cu tin hopi potencial  ta  funcionalmente  extinto,  matanan  y  despues  awasero  naturalesa.
                                         ainda.  E  ta  keda  un  dushi
            Durante  entrevista  tambe  a  destinacion pa turistanan,” el
            toca  e  punto  di  e  hecho  cu  a agrega.
            cada biaha cu un hotel nobo
            ser construi, localnan ta perde  El a enfatisa cu desaroyador-
            un  pidi  di  lama.  Referiendo  nan  tambe  mester  comporta
            specificamente na e situacion  nan  mes  mas  responsabel  y
            cu parasolnan na beach cerca  kisas crea un laso mas fuerte
            di  strandpolitie,  Henkens  a  entre  e  conservacion  di  na-
            remarca cu ta tristo mira tur  turalesa y turismo y haya un
            esaki y con e localnan ta es-  balansa entre nan dos.
            unnan  cu  na  final  di  dia  ta
            perde.                       Di  parti  di  ACF  Giancarlo
                                         Nunes,  Reasearch  Conser-
            El a conta cu el a yega di bay  vation  Manager  a  splica  cu
            Saint  Eustatius  un  di  e  is-  aunke e aspecto di balansa ta
            lanan tambe cu no tin tanto  importante,  Aruba ta papian-
            desaroyo  di  turismo  andan-  do di balansa pa 10 aña caba y
            do,  pero  e  turistanan  cu  ta  ainda esaki no ta un realidad.
            bishita e isla, principalmente
            buceadornan,  ta  paga  hopi  El  a  sigui  splica  cu  hopi  ta
            mas  cu  buceadornan  cu  ta  pensa  cu  si  nan  planta  mas
            bishita  Aruba,  pero  nan  ta  den nan cura e ta mescos cu
            bisa cu loke nan gusta di e isla  balansa,  pero  esaki  en  reali-
            ta e trankilidad y e autentici-  dad no ta haci diferencia.
            dad.
            “Esey ta loke nan ta buscan-  “No  tin  balansa  awor  aki.  E
            do. E buceadornan ey no kier  schommel ta na 90% turismo
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17