Page 29 - RDA
P. 29
PAGINA 12 DIARIO DIALUNA 24 OCTOBER 2016
Casi 100 aña di refineria na Aruba
Oro preto a bin pa keda
Mientras cu e entradanan di hamber pa Aruba, mundial- al. E era prome cu petroleo troleo a wordo descubri pa duci e proceso di “cracking”
oro, fosfaat y aloe tabata ye- mente petroleo – oro preto na Aruba, tabata uno unico e conkistadonan Spaño na pa refina petroleo y esaki ta e
gando na su fin na comienso – tabata birando un di e in- riba su mes, cu elementonan Cuba, Mexico, Bolivia, Ec- momento cu a marca historia
di añanan 1900, treciendo dustrianan cu mas tabata cre- cu tabata necesario pa sobre- uador y Peru. E Inglesnan a den e mundo di refina miran-
cune decadanan di pobresa y ciendo den e economia glob- haya abastecimentonan simi- do cu uzando e sistema aki
vivencia economico den e lar na Trinidad mientras cu e por a saca hopi mas producto
Hulandesnan a descubri nan for di azeta crudo cu prome,
na Java y Sumatra ( Indone- e.o., kerosin, gasolin, naph-
sia).
tha y azetanan lubricante. E
Na comienso di añanan 1800, proceso aki a cambia e pan-
iluminacion tabata bin di bela orama completamente y a
of lampinan uzando azeta di aumenta e cantidad di gaso-
bayena, pero un declinacion lin cu por a wordo obteni
di petroleo for di 15 bari cu
den e cantidad di bayena a 45%. Na 1927 por a saca dos
haci cu mester a busca otro biaha mas gasolin for di un
formanan pa crea ilumina- bari compara cu na 1917.
cion. Un di esakinan tabata
azeta di kool (saca for di Na comienso di siglo 20,
kool) y despues kerosin saca dos compania grandi tabata
domina e mundo di oro pre-
for di petroleo. E revolucion to, Standard Oil Company y
industrial a causa un deman- Royal Dutch Shell. E deman-
da mas grandi riba azeta pa da pa crudo a aumenta den
ilumina como tambe azeta forma significante pa motibo
pa lubrica. Esaki a conduci di avancenan industrial, cau-
na e fase di bora di e prome sa primordialmente door di
pos cu e intencion di adkiri e desaroyo di e industria di
e prome azeta. Esaki a pasa auto como tambe e Guerra
den e parti West di Pennsyl- Mundial I (1914-1918).
vania na aña 1859.
E palabra peroleum ta bin di e palabra Griego ‘petra’, cu nifica piedra of baranca y e palabra Latin ‘oleum’, nificando azeta. Petroleo ta wordo forma di organ-
ismonan cu a muri miyones di aña pasa. E retaso a keda den e fondo di oceannan, lagonan y “swamps” y a keda pega den sedimentonan hunto cu particulanan
di lodo y otro materialnan. Esaki tabata un proceso continuo cu a conduci na laagnan di sedimento durante miyones di aña. E partinan mas abao di e sedimento
tabata dera hopi abao y tabata suheto na temperatura nan hopi halto combina cu presion y asina formando barancanan sedimentario. Segun tempo a pasa, e
barancanan a pasa door di procesonan kimico resultando den un substancia yama kerogen. Ora esaki wordo keinta riba temperatura nan riba 100 grado Celsius,
e kerogen ta separa y bira azeta likido y gas natural.
tempo. Mayoria di e activi- Masha poco ta uza petroleo
dadnan aki a bin y bay sin of azeta crudo den su forma
laga mucho rasgonan atras original y mester wordo
manera cu e era di oro preto procesa den un variante di
lo haci. producto. E ta componi di
hidrocarbono, variando di
E uzo di petroleo ta data combinacionnan di carbon y
mas di 5000 mil aña pasa. atomononan di hidrogeno y
E Babyloneanan a uza pe- e dos tareanan di refina ta pa
troleo vapora den nan edifi- separa nan den productonan
cionan como tambe pa seya uzabel y converti e hidrocar-
nan barconan y pa caminda. bononan menos desea den
E Chines- cu Egipcionan y productonan mas desea.
hopi mas despues, e Indjan-
nan Mericano, a uza petroleo Prome cu 1900 e parti mas
como medicina. E petroleo grandi di petroleo crudo ta-
uza den e tempo ey tabata bata wordo refina den kero-
bin for di leknan butominoso sin cu tabata wordo uza den
y pa e Arabenan como tambe lampinan di kerosin. Gasolin
na Persia e interes den petro- den añanan 1880 tabata un
leo tabata destilacion pa ilu- producto secundario no desea
minacion. E idea aki a wordo cu companianan tabata pasa
treci na Europa casi sigur trabao pa deshaci di dje.
como resultado di e invasion
di Arabenan na Spaña. Na 1913, un kimico di Stan-
dard Oil di Indiana a intro-
Abastecimentonan di pe-