Page 6 - HOH
P. 6

A6   LOCAL
                     Dialuna 6 Januari 2025
              DVG ta informa riba casonan di kinkhoest


                                             na Aruba


            For  di  aña  pasa  diferente                             erage pa aña di e cantidad di
            pais den e continente Eu-                                 “kinkhoest” registra na Aru-
            ropeo  y  Mericano  a  bin                                ba. Den ful 2024, un total di 6   Deseo pa avance na 2025: un
            ta  bati  alarma  riba  au-                               caso confirma di “kinkhoest”
            mento drastico di casonan                                 a wordo registra.              revision di Vocabulario…?
            di  ‘Kinkhoest’  of  tambe
            yama ‘Whooping cough’.                                    Di parti DVG ta alerta comu-  Nos ta desea tur nos lector-  rio  pa  e  proceso  ey  por  tin
                                                                      nidad,  pero  particularmente   nan  un  bon  y  productivo  maximo  fruto.Nos  a  tuma,
            Aruba como pais cu ta ricibi                              mayornan cu baby chikito cu   2025, pero nos no ta keda sin  como pais, e encargo di alza
            bishitante  for  di  e  diferente  e  malestar  ta  desaroya  den  no a ricibi nan prome vacuna   menciona nos ideanan pa e  nos idioma na e nivel di un
            paisnan  aki,  recientemente  tos severo y persistente, saca  ainda; pa evita di expone nan   aña  nobo.  Entre  nos  bon  idioma estableci, cu tur loke
            tambe  a  bin  ta  nota  un  au-  despues  di  tosmento  y  can-  baby  na  demasiado  persona   intencionnan  ta  resalta  un  tin mester pa mantene esaki
            mento den e cantidad di ca-  sancio. Pa e adulto, e hoben  of na personanan cu tin sin-  avance den incorporacion di  bibo y sobreviviendo hunto
            sonan. Desde aña pasa te cu  y mucha cu ta vacuna contra  toma di griep.                e palabranan nobo cu a surgi  cu e otro idiomanan grandi
            awor  aki  Aruba  tin  un  total  e  bacteria  aki  ‘Kinkhoest’  ta  Na  personanan  cu  ta  exper-  den ultimo añanan den nos  cu ta clave pa nos comuni-
            di 6 caso positivo registra, di  wordo  experencia  como  un  enciando  sintomanan  res-  Papiamento.  Manera  den  cacion. Si nos no ta hera, e
            cual 2 ta baby cu ta interna y  simpel  griep,  pero  pa  baby  piratorio  ta  conseha  pa  nan   tur idioma, palabra nobo ta  ultimo edicion di e Vocabu-
            uno ta hopi critico.         menor di 2 luna cu ainda no  proteha un otro door di bisti   un  proceso  continuo,  pero  lario riba internet ta contene
                                         a  ricibi  nan  vacuna  DKTP,  tapa  boca.  Tambe  e  adulto   si  nos  no  tin  un  lugar  fiho  en  todo  caso  e  cambionan
            ‘Kinkhoest’  ta  un  malestar  muchanan cu no ta vacuna of  mayor cu salud fragil mester   unda  por  topa  cu  esaki-  inclui  den  e  ordenanza  di
            respiratorio cu ta wordo oca-  no ta vacuna optimalmente y  ta consciente y practica higie-  nan,  cu  un  splicacion  de-  2018, aunke e ta bisa 2009.
            siona pa un bacteria. Door di  e  adulto  mayor  cu  un  salud  na di man frecuentemente pa   bido,  nos  tin  un  problema.  Sin embargo, esey no ta su-
            tosamento  of  nistermento,  fragil,  “Kinkhoest’  por  ta  evita di transmiti e bacteria of   Pa  evita  mal  comprension,  ficiente pasobra nos ta topa
            un persona infecta por trans-  severo/mortal.             keda infecta cu esaki.        nos  ta  contento  cu  esnan  cu varios otro, manera trata
            miti e bacteria aki y asina e ta                                                        cu  a tuma  e tarea  di  crea  e  den  nos  edicionnan,  por
            drenta  e  curpa  humano  via  Debi na e tos intenso e baby,  Ta conseha pa laba man prome   Vocabulario  di  nos  idioma,  ehemplo un palabra manera
            boca of nanishi.             mucha of adulto por cuminsa  cu come y semper prome cu     a haci esaki pasobra esey ta  ‘tasa’  cu  a  bira  algo  di  uso
                                         saca,  hoga,  perde  conoce-  mishi of duna cuido na baby   e  referencia  cu  nos  tabata  comun caba.
            E  prome  sintoma  di  ‘Kink-  mento y por fayece.        chikito.  Pa e hende muhe na   mester. Sin embargo, sin un
            hoest’  ta  cuminsa  similar  na                          estado ta recomenda pa e va-  ‘update’  regular,  sigur  den  Kico nos mes por haci
            un  griep  regular  unda  e  na-  Durante  luna  di  december  cuna contra ‘kinkhoest’ entre   cierto trabao manera esun di  Pa evita e  critica  cu ta  facil
            nishi  ta  cuminsa  core  awa,  2024, Aruba a registra 3 caso  27  y  36  siman  di  embaraso   periodista, nos ta keda con-  pa  papia,  si  nos  mes  como
            tosamento  leve,  keintura  y  di “kinkhoest”, cual dos caso  pa di e forma aki su baby por   fronta mas y mas cu e limit-  medio  di  comunicacion  no
            nistermento.                 ta baby bou di 1 aña di edad.  nace cu poco inmunidad pa e   acionnan di e actual version,  ta  haci  nada,  nos  lo  mester
            Despues di e prome sintoma  Esaki normalmente ta un av-   bacteria.                     tambe di e spellcheck cu ta  mehora  bastante  ainda,  pa
                                                                                                    mara na esaki.              brinda  nos  lector  algo  mas
                                                                                                                                uniforme  posible,  loke  ta
                     Preparando pa cende motornan di                                                E limitacionnan aki ta cum-  un  problema  ainda  den  tur
                                                                                                    inza preta mas ainda, si nos  medio.  Asina  mes  nos  ta
                                           Carnaval 71                                              tuma  na  cuenta  cu  Papia-  keda pega cu cierto asunto,
                                                                                                    mento  a  keda  introduci  na  unda lo ta bon si bin un re-
                                                                                                    tur scol basico, loke ta haci  vision  nobo.  Nos  ta  referi
            Manera     ta   custumber                                                               cu dentro di poco e falta di  por ehemplo na e escogen-
            caba  despues  di  Pasco  y                                                             un  version  mas  actualiza  ta  cia cu a haci pa inclui sola-
            aña nobo mayoria Arubia-                                                                bira  mas  un  problema.  Por  mente  e  version  di  origen
            no ta prepara pa apertura                                                               ta cu un alumno ta desea di  Curasoleño  ‘bos’  mientras
            di temporada di carnaval.                                                               usa un palabra cu e ta scu-  loke  nos  como  Arubano  ta
            Aunke  oficialmente  tem-                                                               cha  o  lesa  cu  regularidad,  usando  desde  antaño  ta  e
            porada ta cuminsa den no-                                                               pero cu no ta forma parti di  ‘voz’  di  Spaño/Portugues,
            vember y preparacionnan                                                                 e actual Vocabulario, ademas  cu no ta aparece mes den e
            ta  cuminda  for  di  lunas                                                             cu  e  spellcheck  ta  indica  e  Vocabulario. Nos no ta mira
            prome caba, ta despues di                                                               palabra  ey  como  incorecto  pakico mester a scoge esaki
            aña nobo cu comunidad ta                                                                o desconoci. Kico lo sucede  asina, tambe pasobra nos tin
            cuminsa drenta den e am-                                                                den un caso asina na scol? Ta  varios palabra deriva di ‘voz’,
            biente di carnaval.
                                                                                                    tuma e caminda mas cortico  manera ‘vocero’, ‘vocifera’ y
                                                                                                    y ta declara cu “e palabra ey  ‘vociferando’,  cu  si  ta  apa-
            E aña aki e comienso di car-                                                            no ta Papiamento”? Esey no  rece den e Vocabulario. Den
            naval ta un poco mas laat cu                                                            ta parce nos e solucion mas  un  sistema  educativo,  unda
            loke  ta  custuma.  Normal-                                                             corecto,  pero  realmente  no  ta siñacuatro idioma, ki uti-
            mente  e  diasabra  despues  di                                                         tin  un  referencia  estableci  lidad e tin pa siña un mucha
            aña  nobo  e  prome  parada,                                                            y  reconoci,  cu  ta  incorpora  ‘bos’ mientras ademas e pal-
            Fakkel of Parada di Flambeu                                                             gradualmente  e  palabranan  abra ‘bos’ ta loke nan ta siña
            ta cende e mecha di tempo-                                                              nobo cu a bin ta forma parti  tambe for di Hulandes, cu ta
            rada di carnaval.                                                                       di  nos  idioma  caba.  Claro  indica un area forestal. Con-
                                                                                                    cu  nos  ta  comprende  cu  fusion y pakico?
            E  aña  aki  SMAC  (Stichting                                                           esaki ta un tarea grandi, cu
            Maneho  di  Aruba  su  Car-                                                             lo envolve hopi trabao vol-  Pakico  segun  e  Vocabulario
            naval)  a  tuma  e  decision  pa                                                        untario di esnan cu por con-  ta  indica  como  forma  cor-
            pone  e  prome  parada  poco                                                            tribui  den  esaki,  pero  laga  ecto  ‘kinsena’  mientras  nos
            mas cu un siman despues di                                                              nos  considera  lo  siguiente:  nunca  ta  mira  esaki  skirbi
            aña nobo. Pero esey no ta kita                                                          si a tuma e decision pa hiba  asina;  skirbi  simplemente
            cu  comunidad  ta  keda  cu  e                                                          nos  idioma  definitivamente  ‘quincena’  loke  tur  hende
            mesun entusiasmo pa disfru-  actividadnan di carnaval ya ta  di  maart  cu  parada  grandi  y   cu un papel mas amplio den  ta comprende lo ta mas facil
            ta di Aruba su carnaval.     conoci  pa  algun  tempo  caba  kimamento di momo.         nos enseñanza, anto lo mes-  y  mas  corecto,  segun  nos
                                         y  carnaval  71  ta  cuminsa  11                           ter  haci  tur  loke  ta  necesa-  opinion.
            E  programa  oficial  di  tur  e   di  januari  y  ta  termina  dia
   1   2   3   4   5   6   7   8   9