Page 14 - AHATA
P. 14

A6   LOCAL
                    Diasabra 25 Maart 2023

            Minister Geoffrey Wever

                   Urgencia pa un strategia nobo pa un

                         economia duradero y inclusivo








                                                                                                    Tocante ‘en especial’, ‘en general’ y
                                                                                                    otro expresion similar hereda


                                                                                                    Den e edicion di e siman aki di nos column dedica na nos
                                                                                                    idioma nacional Papiamento, atencion pa algo cu den curso
                                                                                                    di mas di aña y mey di su existencia a bin dilanti caba, pero
                                                                                                    nos ta mira necesidad pa trece e tema dilanti atrobe, tambe
                                                                                                    for di un angulo un poco diferente.    E tema ta encera e
                                                                                                    manera con nos ta adopta y modifica palabra y expresion di
                                                                                                    otro idioma den esun di nos, y con cu tempo seguidamente
                                                                                                    e forma di usa, pronuncia y skirbi ta suheto na cambio. Con
                                                                                                    leu e cambionan ey ta bay, lo ta tema di discusion semper,
                                                                                                    ya cu no ta cuestion di defini regla, costumber sa cambia
                                                                                                    den transcurso di tempo.

                                                                                                    Como  ehemplo  nos  por  tuma  e  tema  di  e  palabranan
                                                                                                    hereda  di  Spaño,  cu  hunto  cu  e  palabra  ‘en’  ta  forma
                                                                                                    expresion fiho cu den nos Papiamento a keda conserva. E
                                                                                                    palabra ‘en’ riba su mes no ta existi den nos vocabulario,
                                                                                                    sin embargo formando parti di e expresionnan fiho aki, nos
                                                                                                    tin bastante. Ehemplo: ‘en general’; ‘en total’; ‘en espera’;
                                                                                                    ‘en  realidad’;  ‘en  berdad’;  ‘en  conexion’;  ‘en  todo  caso’,
                                                                                                    ‘de vez en cuando’; ‘en persona’; ‘en especial’ y algun mas.
                                                                                                    Recientemente nos ta mira cu cierto regularidad cu ta haci
                                                                                                    intento pa crea un variante supuestamente mas di acuerdo
                                                                                                    cu Papiamento, usando e palabra ‘den’ pa sustitui ‘en’. Nos
            Desde  1986  cu  Aruba  a  haya  su  Status  Den 2019 e economia di Aruba tabata 8,3 bi-  no ta apoya e desaroyo aki pasobra e no ta parce nos algo
            Aparte,  nos  a  tuma  e  decision  pa  desa-  aha mas grandi cu e economia den 1986 midi   necesario cu ta añadi valor na nos idioma, y nos ta observa
            roya  e  industria  di  turismo  como  pilar  den balor nominal. Pero si nos wak e balor   tambe  cu  mayoria  no  ta  sigui  e  tendencia  aki  tampoco.
            di nos economia. Parti di esaki tawata e  nominal di e economia parti over di tur habi-  Di otro banda, nos no ta pro pa duna nos mes e papel di
            construccion di hotelnan pa asina e tur-   tante, Producto Interno Bruto per capita, es-  autoridad riba e tereno aki, tambe pasobra nos por observa
            ista por a bin disfruta di nos solo y beach-  aki tawata 4,5 biaha mas grandi cu den 1986.   cu den pasado, nos no por detecta na cual momento, a haci
            nan. Construccion di hotelnan a pone e  Esaki ta menos cu e crecemento di e econo-      e cambio aki den cierto caso, y esakinan ta asina incorpora
            economia di Aruba crece considerabel-      mia.                                         den nos comunicacion di tur dia cu den e casonan ey e
            mente y a trece prosperidad economico                                                   no  ta  zona  ‘straño’  mas.  Por  ehemplo,  nos  ta  bisa  ‘den
            pa nos isla.                               Pa loke ta trata e balor real di e economia, of   representacion’ y no ‘en representacion’.
                                                       e calidad averahe di bida, esaki den 2019 esaki
            Pa duna servicio den e hotelnan, banda di nos  tawata 2,5 biaha mas grandi cu 1986 dus un   Igualmente nos ta bisa ‘den compania di’ y no ‘en compania
            mesun  hendenan  mester  a  busca  hende  di  diferencia grandi. Esaki ta mustra cu aunke e   di’ (un persona). Aparentemente e cambio ta bin ora ta usa
            afor pa yuda den esaki. Populacion di Aruba  economia di Aruba a crece, e calidad averahe   e expresion, en principio fiho, hunto cu otro palabra. Por
            a crece loke a pone un presion grandi riba in-  di bida di nos habitantenan a keda hopi atras.   ehemplo: ta bisa ‘den su totalidad’ y no ‘en su totalidad’.
            frastructura,  medio  ambiente  y  servicionan  Desde 2000 e desaroyo di e Producto interno   Tambe  nos  por  señala  cu  tin  palabra  cu  ta  cambia  na
            basico manera cuido medico, educacion, pen-  Bruto per capita real of calidad averahe di bida   momento  cu  ta  usa  nan  fuera  di  e  expresion  fiho.  Bon
            sioen, seguridad, awa y coriente.          ta stagna.                                   ehemplo di esaki ta ‘en especial’ cu den otro uso di e palabra
                                                                                                    ta bira ‘special’ y no ‘especial’. Sin embargo, ora ta trata di
            Como orador invita na e Business Network-  Mirando e necesidad y urgencia pa un mod-    ‘especialmente’ o ‘specialmente’; esakinan ta existi banda di
            ing Event organisa door di Comerciante Uni  elo  economico  duradero,  minister  Geoffrey   otro y nos no ta mira motibo pa cambia esey.
            Aruba, Minister Geoffrey Wever a pone enfa-  Wever a informa cu a traha un 'National Ac-
            sis cu no por sigui tuma e mesun decisionan  tion Plan 2023-2025 Aruba's Transition To A   Ta importante tambe pa mustra riba e hecho cu banda di e
            di pasado si nos sa di awor caba kico e impacto  Sustainable And Inclusive Economic Model'   expresion fiho original na Spaño ta existi otro expresion na
            ta riba e calidad di bida di nos proprio habi-  y cu esaki recientemente a wordo aproba door   Papiamento cu ta parce un ‘traduccion’ pero no ta. Esaki ta
            tantenan y den futuro. E manera di sigui crece  di conseho di minister y cu minister Wever lo   por ehemplo e caso cu ‘den tur caso’ cu absolutamente no
            den cantidad di cambernan den turismo no ta  presenta na Parlamento 30 di maart y despues   ta mescos cu ‘en todo caso’ pero ta mas bien e equivalente
            duradero y no ta tene cuenta cu Aruba ta un  pa pueblo.                                 di ‘en todos los casos’ na Spaño. Pa haci e conexion cu e
            isla chikito y cu poco espacio disponibel.                                              otro idiomanan relevante: e diferencia na Hulandes entre
                                                       Un plan cu ta pone un base concreto pa di-   ‘in ieder geval’ y ‘in alle gevallen’. Di igual manera nos sa
            Pa midi si nos economia a crece ta uza e in-  versifica e economia den uno duradero y in-  topa cu intento pa ‘Papiamentiza’ e expresion ‘de vez en
            dicador Producto Interno Bruto. E Producto  clusivo. Ta importante pa hiba e debate cu no   cuando’.  Esaki  ta  condena  na  keda  un  intento  ‘en  vano’
            Interno Bruto por ta den balor nominal o ba-  por sigui desaroya nos economia na e mesun   pasobra nos ta topa cu e peculiaridad di nos Papiamento
            lor real. Ora ta papia di balor nominal, esaki ta  manera cu a haci e ultimo  32 añanan si ci-  cu tin un concepto compleho di tempo, loke ta complica
            den prijsnan di awe of di e periodo menciona.  franan oficial ta demostra cu e calidad di bida   traduccion di e ‘cuando’ Spaño: na Papiamento nos tin un
            Balor real ta nifica cu ta kita e efecto di au-  di nos ciudadanonan ta wordo negativamente   ‘cuando’ variable, cu ta depende di e momento na cual nos
            mento di prijsnan di productonan y ta wordo  afecta.                                    ta referi; nos ta bisa anto: ‘ki momento, ki dia, ki luna, ki aña,
            uza  como  indicador  pa  calidad  averahe  di                                          ki tempo’, etc. Loke ta defini pa nos e variante pa usa, ta e
            bida di un pais. Informacion publica over di  Minister  Geoffrey Wever  ta  gradici  Comer-  contexto di e frase. Pa bisa berdad, nos no a logra detecta di
            nos economia ta mustra cu e manera pa sigui  ciante Uni Aruba pa e invitacion como key   unda e forma peculiar aki di indica tempo den Papiamento
            stimula economia di Aruba, traha mas hotel  note speaker durante nan Business Network-  a bin. Si algun lector sa mas di esaki, nos lo ta agradecido si
            y condominio no ta loke ta beneficia henter  ing Event, un evento exitoso riba 22 di maart   por comparti esey cu nos. Contal cu di e manera aki, e ‘de
            nos pais.                                  2023.                                        vez en cuando’ lo keda existi pa hopi tempo mas.
   9   10   11   12   13   14   15   16   17   18   19