Page 14 - AHATA
P. 14
A6 LOCAL
Diasabra 25 Maart 2023
Minister Geoffrey Wever
Urgencia pa un strategia nobo pa un
economia duradero y inclusivo
Tocante ‘en especial’, ‘en general’ y
otro expresion similar hereda
Den e edicion di e siman aki di nos column dedica na nos
idioma nacional Papiamento, atencion pa algo cu den curso
di mas di aña y mey di su existencia a bin dilanti caba, pero
nos ta mira necesidad pa trece e tema dilanti atrobe, tambe
for di un angulo un poco diferente. E tema ta encera e
manera con nos ta adopta y modifica palabra y expresion di
otro idioma den esun di nos, y con cu tempo seguidamente
e forma di usa, pronuncia y skirbi ta suheto na cambio. Con
leu e cambionan ey ta bay, lo ta tema di discusion semper,
ya cu no ta cuestion di defini regla, costumber sa cambia
den transcurso di tempo.
Como ehemplo nos por tuma e tema di e palabranan
hereda di Spaño, cu hunto cu e palabra ‘en’ ta forma
expresion fiho cu den nos Papiamento a keda conserva. E
palabra ‘en’ riba su mes no ta existi den nos vocabulario,
sin embargo formando parti di e expresionnan fiho aki, nos
tin bastante. Ehemplo: ‘en general’; ‘en total’; ‘en espera’;
‘en realidad’; ‘en berdad’; ‘en conexion’; ‘en todo caso’,
‘de vez en cuando’; ‘en persona’; ‘en especial’ y algun mas.
Recientemente nos ta mira cu cierto regularidad cu ta haci
intento pa crea un variante supuestamente mas di acuerdo
cu Papiamento, usando e palabra ‘den’ pa sustitui ‘en’. Nos
Desde 1986 cu Aruba a haya su Status Den 2019 e economia di Aruba tabata 8,3 bi- no ta apoya e desaroyo aki pasobra e no ta parce nos algo
Aparte, nos a tuma e decision pa desa- aha mas grandi cu e economia den 1986 midi necesario cu ta añadi valor na nos idioma, y nos ta observa
roya e industria di turismo como pilar den balor nominal. Pero si nos wak e balor tambe cu mayoria no ta sigui e tendencia aki tampoco.
di nos economia. Parti di esaki tawata e nominal di e economia parti over di tur habi- Di otro banda, nos no ta pro pa duna nos mes e papel di
construccion di hotelnan pa asina e tur- tante, Producto Interno Bruto per capita, es- autoridad riba e tereno aki, tambe pasobra nos por observa
ista por a bin disfruta di nos solo y beach- aki tawata 4,5 biaha mas grandi cu den 1986. cu den pasado, nos no por detecta na cual momento, a haci
nan. Construccion di hotelnan a pone e Esaki ta menos cu e crecemento di e econo- e cambio aki den cierto caso, y esakinan ta asina incorpora
economia di Aruba crece considerabel- mia. den nos comunicacion di tur dia cu den e casonan ey e
mente y a trece prosperidad economico no ta zona ‘straño’ mas. Por ehemplo, nos ta bisa ‘den
pa nos isla. Pa loke ta trata e balor real di e economia, of representacion’ y no ‘en representacion’.
e calidad averahe di bida, esaki den 2019 esaki
Pa duna servicio den e hotelnan, banda di nos tawata 2,5 biaha mas grandi cu 1986 dus un Igualmente nos ta bisa ‘den compania di’ y no ‘en compania
mesun hendenan mester a busca hende di diferencia grandi. Esaki ta mustra cu aunke e di’ (un persona). Aparentemente e cambio ta bin ora ta usa
afor pa yuda den esaki. Populacion di Aruba economia di Aruba a crece, e calidad averahe e expresion, en principio fiho, hunto cu otro palabra. Por
a crece loke a pone un presion grandi riba in- di bida di nos habitantenan a keda hopi atras. ehemplo: ta bisa ‘den su totalidad’ y no ‘en su totalidad’.
frastructura, medio ambiente y servicionan Desde 2000 e desaroyo di e Producto interno Tambe nos por señala cu tin palabra cu ta cambia na
basico manera cuido medico, educacion, pen- Bruto per capita real of calidad averahe di bida momento cu ta usa nan fuera di e expresion fiho. Bon
sioen, seguridad, awa y coriente. ta stagna. ehemplo di esaki ta ‘en especial’ cu den otro uso di e palabra
ta bira ‘special’ y no ‘especial’. Sin embargo, ora ta trata di
Como orador invita na e Business Network- Mirando e necesidad y urgencia pa un mod- ‘especialmente’ o ‘specialmente’; esakinan ta existi banda di
ing Event organisa door di Comerciante Uni elo economico duradero, minister Geoffrey otro y nos no ta mira motibo pa cambia esey.
Aruba, Minister Geoffrey Wever a pone enfa- Wever a informa cu a traha un 'National Ac-
sis cu no por sigui tuma e mesun decisionan tion Plan 2023-2025 Aruba's Transition To A Ta importante tambe pa mustra riba e hecho cu banda di e
di pasado si nos sa di awor caba kico e impacto Sustainable And Inclusive Economic Model' expresion fiho original na Spaño ta existi otro expresion na
ta riba e calidad di bida di nos proprio habi- y cu esaki recientemente a wordo aproba door Papiamento cu ta parce un ‘traduccion’ pero no ta. Esaki ta
tantenan y den futuro. E manera di sigui crece di conseho di minister y cu minister Wever lo por ehemplo e caso cu ‘den tur caso’ cu absolutamente no
den cantidad di cambernan den turismo no ta presenta na Parlamento 30 di maart y despues ta mescos cu ‘en todo caso’ pero ta mas bien e equivalente
duradero y no ta tene cuenta cu Aruba ta un pa pueblo. di ‘en todos los casos’ na Spaño. Pa haci e conexion cu e
isla chikito y cu poco espacio disponibel. otro idiomanan relevante: e diferencia na Hulandes entre
Un plan cu ta pone un base concreto pa di- ‘in ieder geval’ y ‘in alle gevallen’. Di igual manera nos sa
Pa midi si nos economia a crece ta uza e in- versifica e economia den uno duradero y in- topa cu intento pa ‘Papiamentiza’ e expresion ‘de vez en
dicador Producto Interno Bruto. E Producto clusivo. Ta importante pa hiba e debate cu no cuando’. Esaki ta condena na keda un intento ‘en vano’
Interno Bruto por ta den balor nominal o ba- por sigui desaroya nos economia na e mesun pasobra nos ta topa cu e peculiaridad di nos Papiamento
lor real. Ora ta papia di balor nominal, esaki ta manera cu a haci e ultimo 32 añanan si ci- cu tin un concepto compleho di tempo, loke ta complica
den prijsnan di awe of di e periodo menciona. franan oficial ta demostra cu e calidad di bida traduccion di e ‘cuando’ Spaño: na Papiamento nos tin un
Balor real ta nifica cu ta kita e efecto di au- di nos ciudadanonan ta wordo negativamente ‘cuando’ variable, cu ta depende di e momento na cual nos
mento di prijsnan di productonan y ta wordo afecta. ta referi; nos ta bisa anto: ‘ki momento, ki dia, ki luna, ki aña,
uza como indicador pa calidad averahe di ki tempo’, etc. Loke ta defini pa nos e variante pa usa, ta e
bida di un pais. Informacion publica over di Minister Geoffrey Wever ta gradici Comer- contexto di e frase. Pa bisa berdad, nos no a logra detecta di
nos economia ta mustra cu e manera pa sigui ciante Uni Aruba pa e invitacion como key unda e forma peculiar aki di indica tempo den Papiamento
stimula economia di Aruba, traha mas hotel note speaker durante nan Business Network- a bin. Si algun lector sa mas di esaki, nos lo ta agradecido si
y condominio no ta loke ta beneficia henter ing Event, un evento exitoso riba 22 di maart por comparti esey cu nos. Contal cu di e manera aki, e ‘de
nos pais. 2023. vez en cuando’ lo keda existi pa hopi tempo mas.