Page 6 - HOH
P. 6

4      LOCAL                                                  AWEMainta                                              Diaranson, 16 April 2025





                                                         Un comienso inteligente:

        Educacion trempan t’e fundeshi di exito







       E prome añanan di bida di un mucha ta di vital importancia.
       Sinembargo, hopi mayor ta warda te ora nan yiu tin cuatro

       aña  pa  cuminsa  scol,  den  e  suposicion  cu  esey  ta  sufici-
       entemente tempran. Pero descubrimentonan cientifico ta
       bisa nos algo diferente: E periodo di 0 pa 4 aña literalmente
       ta forma e fundeshi p’e resto di bida. Den e prome añanan

       ey  structuranan  di  cerebro  ta  wordo  forma,  habilidadnan
       social ta wordo siña y desaroyo di idioma ta cuminsa. Loke
       un mucha experencia, siña y sinti den e fase ey tin influencia
       directo riba con e ta desaroya — na scol, pero tambe pafo

       di dje.


       For di nacemento e celebro ta desaroya hopi lihe. Na edad
       di tres aña, 80% di e structura di celebro ta forma. Pues                  escogencia di scol mester ta un escogencia consciente, no

       esaki no ta un periodo di “warda te ora nan bira grandi sufi-              automatico of practico. Pasobra hustamente den e prome
       ciente”, sino e momento pa inverti den un ambiente di siña-                añanan ey  por haci e diferencia  entre  “djis participa” y
       mento rico. Den  bon programanan pre-escolar  muchanan                     “crece plenamente”.
       chikito ta siña via wega, cantica, buki y interaccion social

       con nan por comunica, colabora, soluciona problema y                       E mensahe ta hopi cla: e prome añanan no ta preparacion
       regula  emocionnan. Nan  ta desaroya un  sentido fuerte  di                p’e trabou real — nan t’e trabou real. Inverti den e periodo
       balor propio y curiosidad. Muchanan cu cuminsa rond di 2                   pre-escolar ta bale la pena. E ta preveni retraso, fomenta
       aña of hasta mas trempan hopi biaha tin un bentaha enorme                  oportunidadnan igual y ta pone e base pa un carera escolar

       ora nan bay kleuter na edad di cuatro aña. No pasobra nan                  exitoso y un bida sigur di su mes. Muchanan cu ta sinti nan
       ta ‘mas inteligente’, sino pasobra nan a haya e estimulonan                mes mira, scucha y stimula den nan añanan mas jong, tin un
       corecto mas tempran.                                                       chens mas grandi di florece despues. Como mayor, educador
                                                                                  y politiconan nos mester tuma e mensahe aki na serio. Laga

       E desaroyo di un mucha ta bay den fase. Den e prome aña                    nos stop di warda y cuminsa construi — na un futuro cu ta
       tur cos ta draai rond di siguridad y vinculo. Un ambiente                  cuminsa for di dia uno.
       amoroso – na cas of na un bon sitio di cuido – ta pone e base
       pa  confiansa.  For  di  1,5  aña  curiosidad  y  independencia

       ta aumenta. Esaki t’e momento ideal pa laga muchanan                             Hof ta rechasa deseonan di
       descubri, papia y move na un manera ludico. For di 2,5 aña
       formacion di grupo ta bira importante: muchanan ta siña                     abogadonan den caso Diamante
       comportacion social manera comparti, warda, tuma turno

       y colabora. Den e fase aki e prome amistadnan ta surgi y                    CORTE  Superior di Husticia a rechasa  tur  peticion  di
       un mucha ta siña expresa su mes. Tur e habilidadnan aki ta                  abogadonan di e sospechoso A.A.H. pa mas investigacion
       indispensabel den e trayectoria escolar mas leu. Un mucha                   den e caso penal conoci como ‘Diamante’.
       cu ta domina esaki prome cu e bay kleuter, ta cuminsa cu

       confiansa den su mes, trankilidad y gana di siña.                           Durante  e  tratamento den  apelacion  di 25 di maart
                                                                                   ultimo, abogadonan  di e sospechoso a pidi pa  scucha
       Pero cuminsa na tempo so no ta suficiente — e escogencia                    varios testigo y pa agrega documentonan adicional n’e
       di scol of instituto ta mesun importante. No tur scol of sitio              dossier di e caso. Corte Superior di Husticia a rechasa e

       pa mucha chikito ta ofrece e mesun calidad. Algun instituto                 peticionnan di e abogadonan debi na insuficiente hustifi-
       tin guia amoroso y experto, un politica pedagogico fuerte                   cacion y insuficiente necesidad. Anteriormente Ministerio
       y un oferta rico di material y actividad. Otronan ta ofrece                 Publico a tuma e mes postura aki.
       solamente cuido basico sin estimulacion di desaroyo dirigi.

       Mayornan  mester  wak criticamente:  Ki vision e scol tin?                  Cu e decision aki, e caso penal lo continua sin cu mas
       Con ta guia e muchanan? Cuanto atencion personal tin? E                     documento wordo agrega of cu mas testigo wordo scucha.
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11