Page 6 - HOH
P. 6
4 LOCAL AWEMainta Diaranson, 16 April 2025
Un comienso inteligente:
Educacion trempan t’e fundeshi di exito
E prome añanan di bida di un mucha ta di vital importancia.
Sinembargo, hopi mayor ta warda te ora nan yiu tin cuatro
aña pa cuminsa scol, den e suposicion cu esey ta sufici-
entemente tempran. Pero descubrimentonan cientifico ta
bisa nos algo diferente: E periodo di 0 pa 4 aña literalmente
ta forma e fundeshi p’e resto di bida. Den e prome añanan
ey structuranan di cerebro ta wordo forma, habilidadnan
social ta wordo siña y desaroyo di idioma ta cuminsa. Loke
un mucha experencia, siña y sinti den e fase ey tin influencia
directo riba con e ta desaroya — na scol, pero tambe pafo
di dje.
For di nacemento e celebro ta desaroya hopi lihe. Na edad
di tres aña, 80% di e structura di celebro ta forma. Pues escogencia di scol mester ta un escogencia consciente, no
esaki no ta un periodo di “warda te ora nan bira grandi sufi- automatico of practico. Pasobra hustamente den e prome
ciente”, sino e momento pa inverti den un ambiente di siña- añanan ey por haci e diferencia entre “djis participa” y
mento rico. Den bon programanan pre-escolar muchanan “crece plenamente”.
chikito ta siña via wega, cantica, buki y interaccion social
con nan por comunica, colabora, soluciona problema y E mensahe ta hopi cla: e prome añanan no ta preparacion
regula emocionnan. Nan ta desaroya un sentido fuerte di p’e trabou real — nan t’e trabou real. Inverti den e periodo
balor propio y curiosidad. Muchanan cu cuminsa rond di 2 pre-escolar ta bale la pena. E ta preveni retraso, fomenta
aña of hasta mas trempan hopi biaha tin un bentaha enorme oportunidadnan igual y ta pone e base pa un carera escolar
ora nan bay kleuter na edad di cuatro aña. No pasobra nan exitoso y un bida sigur di su mes. Muchanan cu ta sinti nan
ta ‘mas inteligente’, sino pasobra nan a haya e estimulonan mes mira, scucha y stimula den nan añanan mas jong, tin un
corecto mas tempran. chens mas grandi di florece despues. Como mayor, educador
y politiconan nos mester tuma e mensahe aki na serio. Laga
E desaroyo di un mucha ta bay den fase. Den e prome aña nos stop di warda y cuminsa construi — na un futuro cu ta
tur cos ta draai rond di siguridad y vinculo. Un ambiente cuminsa for di dia uno.
amoroso – na cas of na un bon sitio di cuido – ta pone e base
pa confiansa. For di 1,5 aña curiosidad y independencia
ta aumenta. Esaki t’e momento ideal pa laga muchanan Hof ta rechasa deseonan di
descubri, papia y move na un manera ludico. For di 2,5 aña
formacion di grupo ta bira importante: muchanan ta siña abogadonan den caso Diamante
comportacion social manera comparti, warda, tuma turno
y colabora. Den e fase aki e prome amistadnan ta surgi y CORTE Superior di Husticia a rechasa tur peticion di
un mucha ta siña expresa su mes. Tur e habilidadnan aki ta abogadonan di e sospechoso A.A.H. pa mas investigacion
indispensabel den e trayectoria escolar mas leu. Un mucha den e caso penal conoci como ‘Diamante’.
cu ta domina esaki prome cu e bay kleuter, ta cuminsa cu
confiansa den su mes, trankilidad y gana di siña. Durante e tratamento den apelacion di 25 di maart
ultimo, abogadonan di e sospechoso a pidi pa scucha
Pero cuminsa na tempo so no ta suficiente — e escogencia varios testigo y pa agrega documentonan adicional n’e
di scol of instituto ta mesun importante. No tur scol of sitio dossier di e caso. Corte Superior di Husticia a rechasa e
pa mucha chikito ta ofrece e mesun calidad. Algun instituto peticionnan di e abogadonan debi na insuficiente hustifi-
tin guia amoroso y experto, un politica pedagogico fuerte cacion y insuficiente necesidad. Anteriormente Ministerio
y un oferta rico di material y actividad. Otronan ta ofrece Publico a tuma e mes postura aki.
solamente cuido basico sin estimulacion di desaroyo dirigi.
Mayornan mester wak criticamente: Ki vision e scol tin? Cu e decision aki, e caso penal lo continua sin cu mas
Con ta guia e muchanan? Cuanto atencion personal tin? E documento wordo agrega of cu mas testigo wordo scucha.