Page 3 - HOH
P. 3

A3
                                                                                                           LOCAL Diasabra 26 OctOber 2024
                  Studiantenan di Universidad di Aruba ta haciendo encuesta tocante


                                                               malesanan infeccioso


            Ayera  mainta,  Universi-                                                                                           partamento  di  Salubridad
            dad  di  Aruba—specifica-                                                                                           Publico, pero e parti di esaki
            mente  Facultad  di  Hos-                                                                                           ta cu nan kier haya con e con-
            pitalidad  y  Turismo—a                                                                                             ocemento ta den comunidad
            anuncia cu ta colaborando                                                                                           di Ariba over esaki.
            cu Wageningen University
            y Departamento di Salub-                                                                                            “Hopi  di  esaki  ta  den  man
            ridad Publico (DVG) den                                                                                             di  comunidad.  Ora  awa  ta
            un proyecto cu ta trata un                                                                                          yobe nos no por cambia, pero
            encuesta nacional tocante                                                                                           si  ta  den  nos  man  kico  nos
            malesanan infeccioso y su                                                                                           por haci pa wak rond di nos,
            factornan di riesgo.                                                                                                den nos cura pa preveni, por
                                                                                                                                ehemplo, criadero di sangura
            Malesanan infeccioso ta surgi                                                                                       pero  tambe  con  nos  ta  deal
            pa medio di diferente micro                                                                                         cu  e  sushi  y  higiena  di  nos
            organismo  manera  bacte-                                                                                           cuminda, di laba man tur dia.
            ria, virus, schimmels y para-                                                                                       Esakinan  ta  den  man  di  co-
            sito.  Esaki  por  ser  transmiti                                                                                   munidad,  si  nos  no  sa  kico
            di  hende  pa  hende,  bestia                                                                                       ta e problema actualmente di
            pa  hende,  mordi  di  un  in-                                                                                      conocemento  na  comunidad
            secto,  pero  tambe  via  cum-                                                                                      di Aruba, nos no lo por takel
            inda, mata of awa contamina.                                                                                        e problema mas miho. P’esey
            Ehempelnan  di  malesanan                                                                                           e  informacion  aki  ta  suma-
            infeccioso  ta  dengue,  chi-                                                                                       mente  importante  pa  nos,”
            kungunya  pero  tambe  rabia,                                                                                       Dr. Greaux a sigura.
            swineflu, y birdflu.
                                                                                                                                Ademas, a bin dilanti e reci-
            Dr. Kimberly Greaux ken ta
            docente  na  Universidad  di  mente importante pa nan por  Page di Universidad di Aruba
            Aruba  a  splica  cu  nan  ta  pi-  haya  sa  kico  comunidad  ta  (University  of  Aruba)  den
            diendo  colaboracion  di  co-  pensa di esaki, ki ta e cono-  tres idioma, Papiamento, In-
            munidad di Aruba pa haci un  cemento cu e comunidad tin  gles y Spaño. E ta importante
            encuesta  nacional  cu  nan  ta  over  kico  ta  e  malesanan  cu  pa por haya hende cu ta rep-
            realisando na e momentonan  lo  por  tin,  pero  tambe  ki  ta  resenta diferente barionan na
            aki  pa  asina  colecta  infor-  e  factornan  di  riesgo  cu  por  Aruba, genero y edad. Tambe
            macion  di  kico  comunidad  conduci na esakinan.         e encuesta ta anonimo segun
            ta  pensa  tocante  malesanan                             loke  Dr.Greaux  a  indica  y
            infeccioso na Aruba y tambe  “Nos  por  pensa  atrobe  riba  mester yen’e completamente
            kico ta e factornan di riesgo.  higiena di laba man, higiena  unda  hendenan  lo  tin  opor-
                                         cu  nos  cuminda  cu  nos  ta  tunidad  di  gana  diferente
            E  malesanan  cu  na  Aruba  cushina,  con  nos  ta  trata  cu  premio.
            actualmente  ta  mas  popular  nos  bestianan  na  cas,  pero
            ta  dengue  y  chikunguya  cu  tambe si nos ta wak rond di  Di  su  parti,  e  studiante  di
            vooral aworaki na temporada  nos con nos ta haci limpi nos  prome  aña  di  FHTMS  na
            di yobida lo por haya un brote  cura, den barionan con nos ta  Universidad di Aruba, Edyli-
            mas grandi di esaki.         deshaci  di nos  sushi,  e hen-  anne  Figaroa,  a  elabora  cu   mester di dje.
                                         denan cu tin cabrito, burico y  esaki ta nan prome investiga-                          ente rapport di Steps unda ta
            “Nos tin cu corda cu Aruba  asina tin hopi otro factor po-  cion cu nan a haya for di scol   Cada studiante tin un mini-  señala cu 78% di poblacion di
            ta un pais cu nos tin hopi di  tencial  cu  lo  por  ta  riesgoso  e cual ta hopi importante pa   mo di 20 cas pa bishita y nan   Aruba tin sobrepeso y di esaki
            nos cuminda ta ser importa,  den e casonan asina,” el a bisa.  nan  como  studiantenan  di   ta un grupo di 28 studiante,   Dr.  Greaux  a  comenta  cu  e
            matanan, pero tambe tin im-                               turismo pa e encuesta aki lo   si nan por bishita mas cas po-  encuesta cu nan ta haciendo
            portacion di bestia, nos tin un  Pa  e  motibo  aki,  ta  suma-  ser haci pa den futuro ora nan   sibel lo ta hopi mas miho se-  ta bay un tiki mas leu y ta wak
            fluho hopi grandi di turismo,  mente importante pa haya sa  bira e lidernan nan lo mester   gun Figaroa a indica.   tambe  e  factornan  di  riesgo
            cu ta pone tambe cu nos por  kico e comunidad su conoce-  ta presente den comunidad.                                pa  asina  nan  por  investiga
            ta  mas  vulnerabel  pa  esaki-  mento ta di esaki.                                    Di   Wageningen    Univer-   miho  y  duna  mas  recomen-
            nan,” Dr. Greaux a bisa.                                  “Ya  nos  a  wak  con  Covid   sity  tin  Natalie  Vinkeles   dacionnan specifico.
                                         Comunidad  por  yuda  door  a  causa  efecto  na  Aruba  y   Melchers-Martinez,  PhD  y
            Ademas a señala cu ta suma-  di  yena  e  encuesta  aki  cu  ta  aworaki nos mester wak den   Ingrid  de  Boer,  Msc,  ken  ta   “E  bedoeling  ta  cu  despues
                                         disponibel  den  e  Facebook  futuro  con  nos  por  preveni                           di  nos  caba  di  recolecta  tur
                                                                      esaki, esaki ta e prome stap cu   esunnan cu ta yuda studian-  data y analisa, e recomenda-
                                                                                                   tenan  pa  bin  cu  encuesta  y
                                                                      nos ta tumando cu e encuesta                              cionnan  ta  bay  ser  comparti
                                                                      pa  nos  por  haya  palabra  for   investigacion pa studiantenan   cu  tur  stakeholders  pa  asina
                                                                                                   yuda traduci, tin tur esaki den
                                                                      di comunidad, y despues nos                               nan  por  wak,  por  ehemplo,
                                                                      por  mehora  pa  stapnan  bay-  diferente idioma y yuda nan   kico  a  mi  como  stakeholder
                                                                                                   despues  cu  e  conclusion  pa
                                                                      endo  dilanti,”  Figaroa  a  se-                          por  contribui  na  dje,”  el  a
                                                                      ñala.                        por yuda comunidad.          bisa.
                                                                                                   Malesanan  infeccioso  ta  un
                                                                      Na  e  momentonan  aki,  stu-  topico di interes di Wagenin-  Esaki  ta  ser  conhuntamente
                                                                      diantenan ta bayendo comu-                                cu  Departamento  di  Salud
                                                                      nidad y ta canando rond den   gen University pero na Aruba   Publico y Ministerio di Salud
                                                                                                   tambe ta un topico cu ta im-
                                                                      diferente barionan, pa e mo-                              tambe ta esun cu a duna e luz
                                                                      tibo ey nan ta pidi ayudo di   portante  caminda  nan  sa  cu   berde  pa  continua  cu  esaki
                                                                                                   tin data caba cu a ser colecta
                                                                      pueblo pa habri porta na stu-                             “pasobra  data  ta  importante
                                                                      diantenan cu tin uniforme di   di entre otro, personanan cu   y  nos  ta  bin  ta  realisa  cu  ta
                                                                                                   a  ser  diagnostica  cu  dengue
                                                                      Universidad di Aruba y asina                              missing  un  tiki  na  Aruba  y
                                                                      tambe  yena  encuesta  y  nan   of chikunguya y nan sa cu ta   cu nos mester di djele,” el a
                                                                                                   data  cu  ta  monitoria  pa  De-
                                                                      por haya e datonan cu nan tin                             finalisa.
   1   2   3   4   5   6   7