Page 11 - HOH
P. 11
A4 LOCAL
Diasabra 22 OctOber 2022
Diagnostico y bida despues di diagnosis
Drs. Melva Croes Yánez (Neuropsicologo / Presidente Fundacion Alzheimer Aruba (F.A.A.)
cultura y norma di e cliente,
of a wordo interpreta segun e
cuadro di referencia cultural
di e profesional, etc.
Pakico usa Trastornonan
Neurocognitivo y No De-
mencia?
DSM-5 a wordo introduci na
2013. Por lo general DSM ta
para pa “Diagnostic Statistical
Manual” y tin su raisnan des-
de siglo 19. E manual number
5 aki, mescos cu esnan prome
cu ne ta wordo dirigi, entre
otro, pa scientificonan y con-
seheronan cu ta determina
e estandar y e protocolnan
di clasificacion di malesa-/
trastorno nan mental. Tur es-
nan trahando riba tereno di
diagnostico di trastornonan
y malesa mental mester tin
conocimento di DSM-5 pa
por bini cu un diagnosis mas
confiabel posibel, hasta dis-
crimina/depersonalisa y hasta
abusa despues di e diagnosis.
Desde 2013 e terminologia
‘Trastorno Neurocognitivo’
a bini na vigor pa por reem-
plasa e termino “De mencia”
cu ta un palabra insolente.
Es mas, e termino aki NO ta
Recientemente Bon Dia di un profesional autorisa y pa e cliente of pashent, ta por cuadra cu e descripcion di e
Aruba a publica un articu- competente cu e obhetivo Diagnosis: ehempel pa: sintomanan cu ta ser observa
lo unda cu a papia tocante pa determina e origen y na- Ora caba cu testnan necesa- Trece claridad den incer- cerca e pashent.
un presentacion duna pa turalesa di un condicion/ rio, e profesional y/of medico tidumbre di un cliente/pash-
Fundacion Alzheimer malesa, mediante un evalu- lo evalua/analisa e resulta- ent pa su condicion. Te ainda tin profesional cu
Aruba, unda cu a trata acion extenso di e señalnan, donan pa a lo largo deter- Por garantisa un tratamento ta resisti di usa e termino
varios punto di importan- sintomanan y testnan (di lab- mina e (posibel) causa di e adecua (si NO ta laat) introduci di “Neurocogni-
cia pa e parti di nos comu- oratorio / clinico p.e.: MRI, sintomanan observa. Esaki ta Reduci of posibelmente pre- tive Disorders” y ta scoge di
nidad cual tin mester di testnan fysiologico, testnan resulta den un diagnosis y ta veni complicacion y/of pro- sigui usa e palabra mahos aki
mas atencion y sosten di neuropsicologico, etc..) e resultado di e diagnostico. gresion di e condicion. di “DE-Mencia”, cu ta ni-
nos parti, nos adultonan Un diagnostico corecto y se- fica ‘SIN MENTE’. Esaki tin
mayor. E proceso aki, pa ta confiabel, E profesional ta emiti e resul- gun protocol pa por preveni consecuencia pa e diagnosis
semper mester tene cuenta tado di e diagnosis na e clien- daño causa door di un diag- ya cu si e diagnosis mes ta pa-
Conhuntamente cu e ayudo cu y mester ta adapta y basa te of pashent. E profesional/ nostico innecesario y/of trata- pia di un hende SIN Mente
di Drs. Melva Croes Yanez, riba e diferencia cultural di medico ta obliga di: mento incorrecto. por spera tambe cu esnan cu
ken ademas di su trabao cu expresion emocional y cor- Splica e resultado(nan) na un Banda di por elimina incer- mester ricibi e diagnosis, y su
Fundacion Alzheimer Aruba poral di e cliente/pashent. Es- forma comprendibel y ho- tidumbre cerca e cliente, su ambiente tambe lo comporta
ta un nueropsicologo, Bon aki ta ensera cu No ta basta di nesto na su cliente/pashent y/ representante/famia, etc., e nan mes conforme e expre-
Dia Aruba kier yuda consci- pone un traductor of cualkier of su representante. diagnosis tambe lo por habri sion aki.
entisa comunidad tocante e hende traduci e comunica- Duna e diagnosis aki por es- porta pa oportunidadnan
experiencianan cu nos gran- cion den un consultorio! crito na e cliente/pashent. Es- pa contacto cu otronan cu Esaki lo por tin como conse-
dinan ta pasa aden y con aki ta pa cumpli cu e derecho condicion similar pa cuencia cu e cliente/pashent
pa nos yuda nan di e miho Pakico? Pasobra tin custum- civico di e pashent/cliente. sosten, (ehempel: den un lo no haya e respet y trato
manera, sigurando cu nan ber pa un miembro di famia centro di dia), un miho au- di custumber y hasta wordo
por tin un calidad di bida di e cliente of secretaria di e E ta sumamente importante tomaneho y prognostico stigmatisa prome cu e diag-
conforme na loke nos tur ta profesional tuma e papel di pa nos compronde esaki. con anda cu e condicion den nosis. Esaki lo conduci sin
merece. interprete den entrevista of Cu e conocimento aki, ora cuido y alaves POR contribui duda na stigmatisacion, dis-
intake (para-)medico cu e cli- di ricibi un servicio for di na un miho calidad di bida criminacion, depersonifacion
Pa por conscientisa y educa ente / pashent. E interprete un profesional medico, nos despues di diagnosis. y hasta abuso / negligencia
nos mes di e miho manera, aki cu NO ta profesional por sigura cu ta den cumpli- di esun cu ta sufri di un di e
ta importante pa compro- adecua, tin e tendencia di mento cu nos derechonan, y Sa pasa cu un diagnosis NO condicionan progresivo aki
nde cierto puntonan y trece comete eror den traduccion cu nan ta eherciendo nan tra- ta corecto. Esaki por tin dife- den su bida despues di diag-
enfoke riba esaki, cual no ta cu ta potencialmente peligro- bao y obligacionnan manera rente motibo: Por ehempel, e nosis.
conta solamente pa pash- so pa traduccion cu ta poten- mester ta. E ta importante pa diagnostico no a wordo haci
entnan cu Alzheimer, sino cialmente peligroso pa tanto e nos semper ta sigura cu nos ta segun protocol, e informa- F.A.A. ta sigui lucha pa dig-
tambe pa cualkier topico rela- diagnostico, diagnosis, e bida, ricibiendo un diagnostico cu cion cu a wordo suministra nidad di tur esnan cu ta su-
ciona cu nan salud. cuido, tratamento y guia di un diagnosis confiabel. no a wordo interpreta cor- friendo di un of otro condi-
e cliente/pashent, despues di rectamente, e material usa ta cion neurocognitivo y pa nan
Diagnostico: Kico esaki ta? diagnosis. Por ehempel door Importancia di un Diagnos- carece di confiabilidad y no ta por ta sigur cu pa F.A.A
Esaki ta e proceso haci door di mal comprendemento. tico confiabel y su Diagnosis tene cuenta cu normanan di e