Page 11 - BNDIA ARUBA
P. 11

Igmar Reyes:                                                           opinion A11
                                                                                                                                                       Diahuebs 4 Januari 2018

                                             ‘E prijs di desigualdad’ (parti 2)

Na Aruba, no tin mesun           rapport biannual “Enfrenta
hopi data manera                 Desigualdad” a menciona
Hulanda, pero por remarca        diferente tipo di impuesto
cu na Aruba tambe e              riba rikesa cu paisnan
impuesto mas imponi ta           por considera pa asina
riba salario. Nos conoce         frena desigualdad y realisa
un sistema di impuesto           crecemento  economico
basa riba “draagkracht”          sostenibel y duradero.
riba entrada y un sistema        Tambe IMF a constata cu
progresivo, es decir esun        den ultimo 30 aña impuesto
cu ta gana mas mester            riba top entrada (topincome
paga mas impuesto cu             rates) a baha di 62% pa
esun cu ta gana menos,           32% den paisnan avansa.
esaki por varia entre 0%
pa entrada menos cu              Esaki no ta conta pa Aruba,      interesante riba entrada y       E crecemento di rikesa y e      pero prosperidad di esunnan
Awg 20 mil pa aña te cu          es mas nos impuesto riba         gastonan. E resultadonan         diferencia di entrada entre     mas rico mester ta den balansa
58,95% pa top entrada            top entrada ta 58,95% cual ta    di e encuesta ta mustra cu       esunnan mas rico cu esunnan     cu e tamaño di e economia.
riba Awg 300 mil pa aña.         un di e mas halto di mundo.      si compara data di 2006 cu       menos fortuna ta test nos       Mirando e trend mundial nos
Nos por haci e pregunta          Gobernantenan di paisnan         1998, e grupo cu entrada mas     sentido di husticia, mobilidad  tambe por inicia discusionnan
con progresivo realmente         avansa cu a baha tarifa riba     abou a bay atras den salario     social y oportunidad igual.     sano riba desigualdad na
nos sistema di impuesto          top entrada a hustifica esaki    cu 9,5% durante e 8 aña,         Capitalismo tabata tremendo     2018. Tin indicacion cu
riba salario/entrada ta?         como algo necesario pa laga      siendo e grupo cu entrada        den aumenta rikesa, pero a      desigualdad a crece na Aruba
Con e belastingdruk              economia crece. Sinembargo,      mas halto a subi cu 16.6%.       fracasa den distribui esaki.    y cu esunnan na top den
efectivo ta, ora tuma            IMF a prueba por medio           Por haci e pregunta si tin       Tuma Hulanda como               nos comunidad so a bay
entre otro ‘aftrekposten’        di data empirico cu no tin       crecemento di productividad      ehempel cu ta un pais           dilanti riba entrada. Tambe
den consideracion.               argumento pa sostene e           na Aruba pa hustifica            rico, su ciudadanonan tine      nos sistema di impuesto ta
Pa definicion un persona cu      pensamento cu si cobra mas       aumento di top-salario?          relativamente bon, pero         parce uno di ta beneficia
entrada abou no lo beneficia     impuesto riba e top 1% di        Ora compara entrada cu           desigualdad den capital         primordialmente un grupo
tanto di esaki ya cu e no tin    esunnan cu entrada mas halto     poder di compra entre 2006       priva ta enorme. Ni multi       minoria. Di otro banda nos
(hopi) ‘aftrekposten’, pues      den paisnan avansa, cu esaki     cu 1998, CBS a constata cu e     miyonario Rey Willem            conoce un bon sistema di
esun cu realmente ta beneficia   lo tin un impacto negativo       grupo cu menos entrada a bay     Alexander y Reina Maxima        siguridad social. Por ultimo,
y ta wordo compensa pe hecho     riba crecemento economico.       atras cu 28.5% na poder di       ta paga impuesto riba           pa por keda stimula comercio
cu e ta paga mas impuesto y      Na Aruba, impuesto riba          compra. Apesar cu e encuesta     salario y entrada, siendo       y entrepreneurship (cu ta
probecha di posibilidadnan       ganashi a baha gradualmente      no ta recien, toch e ta duna un  esun cu salario minimo na       crucial pa nos economia)
fiscal, ta e persona cu entrada  den ultimo decada di             indicacion clave cu esunnan      Hulanda ta paga 36,55%.         talbes mester considera baha
(mas) halto. Esaki ta ilustra    38% na 2002 pa 25% na            cu top entrada a bay dilanti                                     impuesto riba ganashi mas
cu nos sistema fiscal no ta      2016. Igual na Hulanda,          y esunnan cu entrada mas                                         ainda, pero di otro banda
asina progresivo manera          esaki ta wordo hustifica         abou a bay atras. Pa evita cu e                                  hisa impuesto riba dividendo
nos ta pensa, sin laga afo e     door di gobernantenan pa         grupo fragil aki nan derecho                                     cu lo toca accionista den
pensamento cu e aftrekposten     asina crea oportunidad pa        laboral wordo maluza (pa                                         su ambiente priva so.
mas grandi ta contribui na       inverti, crea mas cupo di        falta di informacion) of                                         Tambe lo mester considera
engrandece rikesa mas ainda.     trabou y/of haci Aruba mas       miho condicionnan laboral                                        introduccion di un
Impuesto riba ganashi            atractivo pa inversionistanan    (pa falta di un CAO), aki                                        impuesto riba rikesa priva.
(winstbelasting) ta 25%,         local y internacional.           rol di sindicatonan por bira                                     E placa cu wordo cobra
impuesto riba dividendo                                           mas crucial y lo por percura                                     por wordo destina pa un
(dividendbelasting: esta placa   Na 2003 ora a introduci          pa reduci discrepancia           Reparti prosperidad den nos     fondo special pa educacion
cu un accionista ta haya ora     impuesto riba dividendo di       den entrada door di              sistema di capitalismo no ta    y training, un inversion den
compania haci ganashi) ta        10%, gobierno a scoge pa         preveni trahadonan cu tiki       pasa automaticamente, pesey     abilidadnan y conocemento
10%; cual por wordo mira         baha tarifa di impuesto riba     cualificacion (low-skilled)      maneho gubernamental ta         di nos hendenan, cual na mi
manera un “vooraftrek”           ganashi pa asina compensa e      cay den mal gara di trabounan    crucial. E articulo aki no ta   opinion ta yabi pa progreso di
riba impuesto di entrada         inversionista. Ora di introduci  mal paga. Sin laga afo miho      boga pa kita rikesa di e clase  nos pais y un herment clave
(inkomstenbelasting)             BBO a bolbe baha impuesto        control di gobierno riba         elite sin mas, pero pa percura  pa frena desigualdad y crea
cu ta 25%.                       riba ganashi di 28% pa 25%       ilegalnan trahando pa menos      pa tur hende paga nan ‘fair     oportunidad.
Remarcabel ta cu Aruba           (pero tambe ariba salario).      cu sueldo minimo cu ta           share’,  principalmente
no conoce impuesto riba          Talbes den su totalidad          forma un concurencia directo     esunnan (hopi) rico, frenando   Parti 1 di e articulo aki por wordo
rikesa priva manera na           mester wak e reduccion           y inhusto pe grupo aki.          asina concentracion di rikesa   lesa den edicion di ayera.
Hulanda. Nos no conoce           di impuesto riba ganashi         Por conclui, cu capitalismo      den man di un grupo minoria.
impuesto por medio di            como un compensacion di          den siglo 21 ta wordo reta.      Si no haci nada, nos modelo
rmogensrendementsheffing’        gobierno pa companianan                                           di capitalismo y democracia
riba accion (aandelen), riba     cu gasto halto na prima                                           lo wordo enfrenta cu auto-
cuenta di spaar, cosnan          social y desde 2012 pensioen                                      distruccion, e prijs halto di
valioso y balor di segundo       mandatario? Un cos ta sigur
cas. Aki nos conoce              cu bahando impuesto mas
solamente successiebelasting/    ainda riba ganashi, na prome
schenkingsrecht (cual ta         instante no t’e pobernan
impuesto riba rikesa hereda) y   ta beneficia pero ta resulta
grondbelasting pa onroerende     mas lihe den situacion unda
goederen cual porcentahe a       companianan lo por paga mas
aumenta recientemente. E         dividendo na accionistanan.
tipo di impuestonan aki nan
peso ta insignificante pa por    Desigualdad na Aruba                                              desigualdad. No ta kita afo
cambia reparticion di rikesa     No tin data recien riba                                           cu capitalismo a contribui
na un manera mas igual. Pero     reparticion di entrada of                                         na desaroyo positivo den
dicon Aruba no conoce un         cifra exacto riba rikesa priva                                    hopi pais, caminda hopi
impuesto riba rikesa priva?      manera paisnan avansa, pero                                       ciudadanonan (rond mundo)
Na october 2017, IMF den su      Aruba su Oficina Central                                          a wordo saca for di pobresa,
                                 di Estadistica (CBS) na                                           a conoce hopi innovacion,
                                 2006 a publica un articulo                                        miho calidad di bida, etc.,
   6   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16