Page 9 - HOH
P. 9

A2   LOCAL
                      Diahuebs 10 Juli 2025
                    Tipnan pa cuida bo salud y bienestar durante periodonan di calor


                                                                           extremo

            Temporada      di   zomer
            a  yega  y  cu  esaki  ta  bin
            tempo di calor. Durante e
            ultimo añanan, a mira un
            aumento  di  temperatura
            global cu consecuencia di
            olanan  di  calor  cada  bes
            mas  extremo.  Reciente-
            mente,  Bon  Dia  Aruba  a
            reporta  riba  e  rapport  di
            World  Weather  Attribu-
            tion  (WWA),  e  Centro  di
            Clima di Cruz Cora y Cli-
            mate  Central  publica  en
            conexion cu Dia di Accion
            pa  Calor  (Heat  Accion
            Day), den cual a resalta cu
            Aruba ta para prome riba
            lista  di  paisnan  cu  a  ex-  specialmente  cu  temporada  Con calor ta afecta nos salud  birando  mas  cayente.  Entre  awa,  manera  cierto  fruta  y
            perencia mas dia di calor  normal  a  move  un  tiki  pa  Segun e Organisacion Mun-    adultonan  mayor  y  hende-  berdura.
            den un periodo di 1 aña (1  cuminsa  mas  despues  den  dial di Salud (WHO), e can-    nan cu condicionnan medico  3.      Bisti  paña  fini.  Pa
            di mei 2024 – pa 1 di mei  aña. Esaki a mira por ehem-    tidad di calor cu nos ta warda  pre-existente,  calor  extremo  minimisa strobacion pa calor
            2025).                       pel  den  e  trayecto  di  biento  den nos curpa ta ser afecta pa  ta  aumenta  e  riesgo  di  ten-  scapa for di nos curpa, scoge
                                         durante periodo di cuaresma.  un  incapacidad  pa  elimina  e  sion  cardiovascular,  angustia  pa bisti paña fini. Linen y ca-
            Mirando  cu  temporada  di  Manera  Sr.  Tromp  a  splica,  calor cu e curpa ta genera di  respiratorio  y  morto  prema-  tuna ta telanan adecua pa bisti
            zomer  ta  na  porta  caba,  ta  “cuaresma a pasa caba y dos/  su  mes,  paña  cu  ta  stroba  e  turo.  Comunidadnan  di  en-  durante e temporada aki.
            importante  pa  sa  kico  por  tres  siman  pasa  nos  a  cum-  calor di sali for di nos curpa  trada abou hopi biaha no tin  4.   Usa  proteccion  pa
            spera  e  aña  aki  pa  cu  nivel-  insa registra biento duro.” E  y un calor externo cu nos ta  acceso na componentenan pa  solo. Sunblock y sunscreen ta
            nan di calor riba e isla. Den  diferencia  tambe  tabata  no-  haya di nos medio ambiente.  refresca, cuido di salud y vivi-  importante  pa  hunta  henter
            un  combersacion  cu  e  De-  table  durante  temporadanan  E incapacidad pa regula tem-  enda  sigur,  loke  ta  empeora  aña,  pero  specialmente  du-
            partamento Meteorologico di  di  horcan,  unda  a  observa  peratura  interno  y  elimina  e  nan  exposicion  mientras  ta  rante  e  temporada  aki,  unda
            Aruba (DMA), a splica cu pa  den e ultimo tres añanan cu  calor excesivo den nos curpa  limita nan habilidad pa recu-  e UV Index (con nos ta sinti
            e aña aki a premira un tempo-  e  temporada  a  cuminsa  mas  ta  causa  heatstroke.  E  stress  pera  di  malesa  relaciona  cu  calor) por ta mas halto.
            rada di zomer mas seco, unda  trempan cu normal. “Esey ta  cu bo curpa ta acumula mien-  calor  y  otro  impactonan.  Pa  5.   Limita  actividadnan
            ta  pronostica  50%  mas  calor  debi cu tabatin hopi awa den  tras e ta purba di refresca su  trahadonan  cu  ta  traha  pafo,  fisico.  Atletanan  tambe  ta
            den lunanan di juni, juli y au-  Caribe  y  awa  di  Atlantico  ta  mes tambe ta pone mas pre-  den solo y hende cu ta traha  conseha  di  tuma  precaucion
            gustus compara cu e averahe  hopi  cayente,  y  nos  tabatin  sion riba curason y riñon. Di  paden  sin  fria  cara  e  riesgo-  durante  temporada  di  calor.
            y 50% menos yobida. Segun  efecto di La Niña mas fuerte.  e  manera  aki,  calor  extremo  nan ocupacional ta aumenta,  Actividad fisico por trece mas
            DMA, augustus y september  Compara cu e aña aki, e tem-   por empeora e riesgonan riba  incluyendo  deshidratacion,  calor y agrega mas stress riba
            lo ta e lunanan mas caluroso  peratura di awa ta un tiki me-  nos salud.               stress  di  calor,  y  productivi-  bo curpa pa refresca su mes.
            di e temporada. “Esaki por tin  nos compara cu e ultimo aña                            dad reduci.                  6.     Come      saludable.
            un efecto riba con e calor lo  y esey ta un factor grandi pa  Ken  ta  mas  vulnerable  pa  e                       Come  cuminda  light  y  sa-
            sinti pero e ta depende hopi  si e temporada ta cuminsa un  calor?                     Hende muhe na estado tam-    ludable por duna bo curpa e
            riba  cuanto  tropical  cyclone  poco  mas  trempan  of  laat,”  Stress  di  calor  ta  hunga  un  be ta enfrenta stress fisiologi-  nutricion cu e mester pa por
            haya  den  bisindario  pa  mo-  Sr. Tromp a splica.       factor  grandi  riba  salud  pu-  co  aumenta  durante  exposi-  combati e calor.
            tibo cu esaki ta influencia nos                           blico. Segun WHO, calor por  cion na calor, loke por afecta  7.   Usa  proteccion  con-
            biento  hopi,  segun  Sr.  Rod-  En  general,  den  lunanan  di  empeora condicionnan med-  negativamente tanto salud di  tra  sangura.  Temporada  di
            ney Tromp di DMA.”           juni, juli, augustus y septem-  ico pre-existente y ta un di e  e mama como di e baby.  calor  por  trece  mas  sangura
                                         ber  e  temperatura  promedio  causanan  principal  pa  mor-                           y  asina  aumenta  e  riesgo  di
            Manera  Sr.  Tromp  a  splica,  ta  subi  pa  mas  cu  32  grado  tonan relaciona cu clima.   Tipnan pa cuida salud   malesanan  manera  Dengue
            biento ta un factor cu ta yuda  celsius, compara cu e averahe                          Ambos  Directie  Volksge-    y  Zika.  Percura  pa  hunta
            maneha  con  nos  ta  sinti  e  di  30  grado  celsius  durante  ‘Heatstroke’  ta  un  emergen-  zondheid (DVG) y WHO tin  proteccion  contra  sangura,
            calor  den  e  temporada  aki.  resto di aña.             cia medico cu ta birando mas  liñanan di guia pa protege bo  specialmente ora ta bay sinta
            A señala cu e aña aki a nota                              comun  mientras  mundo  ta  salud  durante  temporada  di  pafo den veranda of patio.
                                                                                                   calor. Esakinan ta inclui:   8.     Protege  esnan  vul-
                                                                                                   1.     Keda  Paden.  Riba  nerable  den  comunidad.  Ta
                                                                                                   website di temporadadicalor.  importante  pa  no  solamente
                                                                                                   com, DVG ta splica cu tem-   cuida nos mesun salud y bi-
                                                                                                   peraturanan  durante  tempo-  enestar,  pero  tambe  di  es-
                                                                                                   rada di calor por ta entre 30  nan cu ta mas vulnerable pa
                                                                                                   pa 35 grado. P’esey ta impor-  calor. Pues yuda y haci varios
                                                                                                   tante  pa  keda  paden  di  cas,  ‘check  in’  cu  bo  sernan  keri
                                                                                                   busca  sombra  y  mantene  bo  durante e temporada aki, spe-
                                                                                                   cas  fresco  cu  cortina  cera.  cialmente  esnan  cu  condi-
                                                                                                   Purba di no bay den solo du-  cionnan medico.
                                                                                                   rante oranan di dia mas calor,
                                                                                                   cual  ta  entre  11or  di  mainta  Temporada di zomer ta trece
                                                                                                   cu 2or di atardi.            su  diberticion,  pero  mester
                                                                                                   2.     Mantene  bo  mes  semper tene na cuenta tambe
                                                                                                   hidrata.  Den  temporada  di  pa  protege  nos  mes  for  di  e
                                                                                                   calor nos ta soda mas cu nor-  riesgonan  cu  tambe  ta  surgi
                                                                                                   mal, y pues esaki ta nifica cu  durante  e  temporada  aki.  Pa
                                                                                                   nos curpa ta perde mas awa.  mantene nos mes na un liña
                                                                                                   Pa  preveni  deshidratacion  y  di  guia  comprensible,  nos
                                                                                                   heatstroke,  bebe  suficiente  por garantisa bon salud y bi-
                                                                                                   awa  durante  dia.  Tambe  por  enestar pa nos mes y pa nos
                                                                                                   come  cumindanan  cu  hopi  sernan keri.
   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13