Page 35 - HOH
P. 35
A3
LOCAL Diamars 26 Januari 2021
Virologo Byron Martina: COVID-19 a siña mundo cu mester inverti den Salud Publico
Vacuna contra COVID-19 no ta afecta DNA di
hende; e base ta e DNA di e virus
E vacuna contra CO- sona ta cuminza sinti malo. bira alergico pa stof y otro pa
VID-19 no ta bay cam- pollen. Alergia tin di e haber
bia DNA di hende. E ta Pa e persona aki por traspasa e con e curpa ta reacciona. Pues
cambia e DNA di e virus. virus pa otro hende, e mester den poblacion tambe tin un
Asina Dr. Byron Martina, tin un cantidad grandi di virus grupo cu ta reacciona dife-
virologo y experto global den su curpa. Por ehempel pa rente riba un vacuna. Esey no
riba e tema di virus a bisa e coronavirus, e ta rekeri un por scapa di dje. Mas tanto
Bon Dia Aruba. presencia di 10 mil virus of hende cu vacuna, mas lo haya
mas. “Ta e momento cu e cas hende cu ta reacciona dife-
Dr. Martina, di Corsou, ta ta basha abou.” Pero realidad rente, mescos cu e caso di un
considera un di e expertonan tambe ta cu tin hende no ta hende cu ta haya un pica di
principal na Hulanda y na sinti malo mes. Y esey ta pa- un abeha. Pero e no ta hopi. Y
mundo riba e tema di virus- sobra por considera cu cierto esey no ta un motibo pakico
nan exotico, manera Dengue, hende tin cel cu ta compara- un hende mester rechasa e
Zika, Chikungunya y otro, bel cu cas di palo y otro hen- vacuna.”
y ta asisti e Outbreak Man- de tin cel cu ta comparabel cu
agement Team di Hulanda. cas di beton. E virus lo por DNA
Su hefe directo, dr. Marion kibra bentana of porta, pero e Dr. Byron Martina ta lamenta
Koopmans no solamente cas ta keda para fuerte. con personanan sin conoce-
ta miembro di e Outbreak mento ta comenta riba e va-
Management Team, e ta un di Vacuna MRNA y miedo cuna sin sa e tecnologia su
e 10 expertonan internacional Na 2020 a cuminza traha riba tras y tur e test cu tabata su
cu ta investigando e origen di un vacuna contra e coronavi- tras. Media tambe ta tuma e
COVID-19 pa Organisacion rus. A uza un tecnologia nobo storianan aki y consecuente-
Mundial di Salud. cu ta haci e vacuna algo total- mente, tin yen di storia robes.
mente diferente cu locual ta Entre otro, cu e storia cu e
Ademas di su trabou como e vacuna cu mayoria hende vacuna contra COVID-19 ta keda mesun virus. Of, por e ‘foutje’ ey nos ta yama vari-
parti di e Departamento di ta custumbra cune, cu ta mas lo ta cambia DNA di hende. hasta ilustra cu color. Ban ante.”
Virologia di Centro Medico bien parti di e virus, manera “Tanto hende y tambe virus, bisa cu e prome virus tabata Pa Dr. Martina, un virus por
di Universidad di Erasmus polio cu ta permiti e curpa tin su DNA. Den e DNA tin blauw scur y awor e variante bira mas peligroso cu e origi-
na Rotterdam, dr. Martina traha su anticurpa contra e tur e informacion. E colo di ta blauw cla. Esey ta locual nal si e haya mas ‘yabi’ pa
ta e Director y CSO (Chief virus peligroso aki. cuero, cabey, tur ta informa- nos ta yama e variante.” drenta y por kibra mas cas
Scientific Officer) di Arte- Realidad ta cu tin hopi reserva cion warda den e DNA. Pro- pareu. Pero di otro banda,
mis One Health Research rond mundo contra e vacuna. teina ta transmiti e informa- Vacuna ta keda efectivo segun cientifico, ainda ta difi-
Foundation cu ta hiba inves- Segun Dr. Martina, esaki ta cion aki. Pero pa pasa e infor- contra variante? cil pa determina si y cua di e
tigacionnan riba virus rond pa motibo di un cantidad di macion di e DNA mester di Locual no ta sigur si e va- variantenan ta mas peligroso
mundo. Otro experto cu informacion robes cu ta keda un medio y esey ta e MRNA. cuna nobo ta traha mes efec- cu otro. Pa realmente deter-
kizas publico na Aruba con- difundi pa tur tipo di medio, E MRNA ta locual curpa tin tivo contra tur e variantenan. mina esey, mester mas anali-
oce ta dr. Ab Osterhaus cu sigur media social,cu ta en- pa traha e proteina. Esey ta “Nos conoce varios corona- sis, segun Dr. Martina.
ta fungi como consehero di foca mas riba e aspectonan locual a traha e vacuna cune. virus. E SARS coronavirus ta
Artemis. negativo. A traha un MRNA cu ta keda nobo. E otro coronavirusnan Virus ta algo normal, salud
Dr. Martina a enfoca hopi traslada den e proteina di un cu nos conoce tambe tin vari- publico mester ta prepara
atencion riba e desaroyo di “E parti di poblacion cu mas virus. E curpa ta traha anti- ante, y no tur biaha haya uno Dr. Byron Martina ta enfatisa
Chikungunya, Dengue y mester di e vacuna ta esnan curpa contra e proteina di e ta proteha contra e otro.” Dr. na comunidad pa realisa cu
Zika entre otro na Corsou cu ta core e risico mas grandi, virus y asina ta brinda protec- Byron Martina a splica cu un virus no ta algo nobo y COV-
y islanan ruman. Y awor su por ehempel hendenan cu tin cion. E MRNA ta e interme- vacuna por proteha un hende ID-19 lo no ta e ultimo male-
atencion ta SARS-COVID problema cu curazon, ta dia- dio entre e DNA y proteina. na diferente nivel. E por pro- sa ocasiona pa un virus. Sem-
-2, esta e coronavirus cu ta betico, of asmatico, of hende- Pero e MRNA cu ta den e teha di keda infecta, of di bira per lo tin virus nobo. Asina
causa e malesa COVID-19. nan di edad halto. E hendenan vacuna ta di e virus, y no di malo. “Nos ta kere cu e vacu- a bin Zika y Chikungunya y
ey mester di e vacuna. Esnan hende. Pues, e MRNA aki no na ta proteha particularmente den futuro lo bin otro. Cada
Con e coronavirus ta traha mas jong y mas saludabel no por cambia DNA di hende. E pa un hende bira malo. E no biaha lo bin un virus nobo.
Byron Martina na comienso mester di e vacuna. Pero un ta dirigi specifico pa e virus.” ta proteha di keda infecta, “Awor aki nos tin e SARS. No
a splica cu mester mira un cos mi ta bisa ta cu ora ta haci sino contra e malesa. Pues, por pronostica cua ta e otro-
virus como un bala, manera hopi investigacion pa yega na Variantenan ta keda si keda infecta cu un otro nan cu ta bay bin.”
un baseball, rondo pero cu ta un vacuna. Es mas, e ta miho SARS-COVID 2. variante, kizas no ta bira mes Problema ta cu hende indi-
cubri cu yen di yabi pa “habri pa e persona tuma un vacuna Na e momentonan aki tin malo. Esey ta nifica cu e va- vidual no por proteha su mes
porta di un cel pa asina e por cu tuma remedi. Un vacuna diferente variante di e virus cuna cu tin por proteha hasta contra un virus nobo. Pero
duplica su mes. Un virus e ta mas sigur cu remedi, pa- cu a haci su entrada na Wu- contra e variantenan.” un pais si. E tarea di un pais ta
ora ta bira dos, sigui pa 4. E sobra ta realmente haci hopi han, China den 2019. Tabata E vacuna cu a keda desaroya pa percura cu e infrastructura
momento cu e virus drenta test prome cu pone riba mer- un coronavirus cu a haya e lo stroba cu ta plama e prome medico y di salud ta suficien-
un cel, e ta un infeccion. cado. Un vacuna como tal ta nomber SARS-COVID-2, coronavirus cu ta causa CO- te ekipa pa atende cu un vi-
Contagio ta ora cu e virus ta relativamente sigur.” cu a causa e malesa CO- VID-19. Locual e no ta haci rus nobo. “COVID-19 a siña
sali bek di e cel y ta bay pa VID-19. Ya na 2020 a ripara ta stroba pa plama e varian- mundo henter cu sistema di
otro hende.” Pero semper tin algun hende cu e virus cu a afecta Italia tenan. “E no ta stroba cu ta salubridad publico mester
Den otro palabra, ora un vi- cu por core risico, dr. Byron tabata un poco diferente cu transmiti, sino cu no ta bira ta bon hinca den otro y cu
rus drenta un cel, duplica su Martina a enfatisa. “ Mester esun di Wuhan, y awor na asina malo.” mester tin e capacidad di es-
mes, e no a infecta ningun compar’e cu pica di un abeha. 2021, a detecta mas variante, cala mesora. Por ehempel, cu
otro hende. “E virus ta haci Gran mayoria hende cu haya di Inglatera, Brazil y Sur Af- Dr. Byron Martina a bisa cu por escala camanan di cuido
su esfuerso pa kibra e cel cu pica di un abeha lo no sinti rica. Segun dr. Martina, tur ta mutacion, variacion den virus intensivo den corto tempo.
el a drenta.” Dr. Martina a mucho efecto. Pero toch tin e mesun coronavirus y tur ta ta algo natural. “E ta normal. E ta nifica inversion . Mester
splica cu mester mira e virus algun cu por muri di e pica. causa e infeccion COVID-19. E virus ta sobrevivi door di hinca mas placa den salubri-
como un forsa pa destrui un Esey ta pa motibo di e reac- “E yabinan riba e bala, pa multiplica y traha copia di su dad publico. Ta un di e lesnan
cas. Na momento cu e logra cion di e sistema inmuno- habri e porta di e cel a cam- mes. Den e proceso di traha cu a siña di COVID-19,” e
kibra tur cos di e cas, e per- logico di un persona. Uno ta bia den cada variante. Pero copia di su mes ta bin fout. Y virologo a conclui.