Page 5 - HOH
P. 5

A4   LOCAL
                        Diamars 8 Juli 2025
              Con pa implementa mas naturalesa den bo hardin


              Un guia pa hardineronan nobato

            Sea  bo  no  tin  experencia                                                                                        deshaci di e malesa.
            den  planta  of  cuida  pa                                                                                          Pa controla of protege contra
            mata, of bo tin espacio lim-                                                                                        termiet of otro insectonan cu
            ita na cas of den cura, pa                                                                                          por  infesta  bo  mata,  a  con-
            implementa mas mata den                                                                                             seha  cu  por  haci  un  mescla
            bo  bida  ta  extremamente                                                                                          di habon di laba tayo, garlic y
            facil y no ta tuma mucho                                                                                            promente di madame jeanette
            esfuerso.  Bon  Dia  Aruba                                                                                          mula hunto cu awa. Percura
            a  combersa  cu  vocero  di                                                                                         pa  e  mescla  ta  basta  awa,  y
            Departamento di Agricul-                                                                                            spuit esaki riba e blachinan di
            tura,  Cria  y  Pesca  (Santa                                                                                       bo matanan.
            Rosa), Sr. Randy Maduro,
            tocante  algun  tipnan  cu                                                                                          Cosnan pa tene cuenta ora
            hardineronan  nobato  por                                                                                                   ta planta
            implementa ora ta planta                                                                                            Pa loke ta vitamina den gor-
            y cuida pa mata.                                                                                                    dura, a enfatisa cu esaki no ta
                                                                                                                                un necesidad directo pa har-
            Considerando  e  impactonan                                                                                         dineronan cu no tin matanan
            di  cambio  di  clima  riba  nos                                                                                    grandi of un cunucu grandi di
            salud,  bienestar  y  naturalesa                                                                                    plantacion. Por cumpra cual-
            cu  cada  aña  ta  bira  mas  no-                                                                                   kier  gordura  normal  cu  tin
            table,  ta  birando  mas  y  mas                                                                                    suficiente vitamina necesario
            importante  pa  conserva  y                                                                                         caba pa bo matanan. Sr. Mad-
            protege  nos  mes,  nos  recur-                                                                                     uro  a  enfatisa  cu  plantador-
            sonan y nos medio ambiente.                                                                                         nan  por  tambe  acerca  Santa
            Na comienso di juni, Bon Dia                                                                                        Rosa pa gordura cu nan mes
            Aruba a comparti cu lectornan  mantene un ambiente fresco.                                                          ta  traha  for  di  e  desperdicio
            varios medida sostenible cu ci-                                                                                     di e bestianan cu tin den nan
            udadano y institucionnan gu-      Con ta cuminsa?                                                                   cura. Esaki ta pasa un proceso
            bernamental por implementa  Segun  vocero  Sr.  Randy                                                               delicado y continuo pa sigura
            den  sector  di  Agricultura,  Maduro, e prome pregunta cu                                                          un bon calidad di gordura. A
            basa riba e rapport di Aruba  nan ta haci pa hendenan cu ta                                                         splica  ademas  cu  hende  por
            2050 conduci pa Aruba Con-   acerca nan pa cuminsa planta                                                           hasta warda e saco di gordura
            servation  Foundation  (ACF)  mata  ta  tocante  uso  di  awa.                                                      y pa proximo bes por haya un
            y  Wageningen  University  &  El  a  enfatisa  cu  hopi  hende                                                      ‘refill’. Santa Rosa tambe tin
            Research  (WUR).  Un  di  e  tin bon animo pa planta pero                                                           varios otro recurso cu bo por
            medidanan aki ta plantamento  frecuentemente ta lubida to-                                                          probecha di dje pa bo hardin,
            di mata, pa protege seguridad  cante  e  awa  cu  nan  mester                                                       incluyendo  un  variedad  di
            alimentario, crea mas sombra  usa tur dia pa cuida nan mata.                                                        simia  y  informacion  con  pa
            pa combati e calor creciente,  Hopi biaha interesadonan no                                                          planta  esakinan,  gordura,  y
            diversifica  biodiversidad  y  kier  aumenta  nan  cuenta  di                                                       hasta suministro di awa.

                                                                                                                                Tin  cierto  mata  cu  ta  mas
                                                                                                                                vulnerable  pa  biento.  Pues
                                                                                                                                matanan cu ta mas chikito of
                                                                                                                                tin taki fini por coloca na parti
                                                                                                                                mas pabao di bo hardin of pa-
                                                                                                                                tras di otro matanan pa kibra
                                                                      awa, pues ta recomendable pa      Kico por planta?        biento. Tambe tin cu tene na
                                                                      cuminsa colecta awa cu nor-  Un  otro  pregunta  cu  sa  bin  cuenta cu matanan ta competi
                                                                      malmente lo bay perdi. Esaki  dilanti  ta  ‘kico  por  planta’?  pa luz y awa. Matanan cu ta
                                                                      ta inclui awa di airco, awa di  Mirando cu Aruba ta un isla  crece 3 meter of mas tin cu ser
                                                                      yobida  of  awa  di  dam  of  di  cu clima desierto, por asumi  planta leu di otro.
                                                                      mashin di laba paña.         cu  kisas  no  por  planta  tur
                                                                      Maduro  a  splica  cu  awendia  cuminda  cu  ta  comun  den  Pues pa cuminsa cu bo har-
                                                                      mayoria habon di laba paña ta  cushina. Sinembargo, Madu-  din no ta mucho complica, y
                                                                      ‘biodegradable’,  esta  cu  nan  ro a enfatisa cu esaki sigur ta  en general no mester mucho
                                                                      funcion  di  limpiesa  ta  traha  posible. Productonan manera  material of tecnicanan inno-
                                                                      solamente  ora  ta  laba  paña,  tomati, concomber pa salada,  vativo pa garantisa bon cose-
                                                                      pero  cu  no  tin  efecto  ora  ta  lechuga,  bonchi  y  diferente  cha. Plantamento di matanan
                                                                      muha  mata  cu  awa  di  was  yerba pa consumo y uso me-  di berdura y fruta por garan-
                                                                      mashin.                      dicinal, por ehempel, ta cum-  tisa bo mesun seguridad ali-
                                                                      Tin  hende  sa  di  usa  awa  di  indanan cu bo por cultiva den  mentario y mehora of diver-
                                                                      pos pa muha nan mata ya cu  bo hardin. Ademas por cultiva  sifica  bo  dieta.  Ademas,  pa
                                                                      ta pensa cu esaki tin nutrien-  diferente  fruta  manera  sor-  cultiva bo mesun cuminda ta
                                                                      tenan cu por alimenta e mata.  saca, granatapel y apelsina.   un bon manera pa contribui
                                                                      Sinembargo, a conseha pa no  Y awo lamunchi? Sr. Maduro  indirectamente na proteccion
                                                                      usa esaki, principalmente pa-  a splica cu desde 2009, mata di  di nos naturalesa, mirando cu
                                                                      sobra aki na Aruba, uso di awa  lamunchi ta sufri di un male-  e ta corta e distancia di trans-
                                                                      di pos pa muha mata ta ilegal.  sa yama ‘citrus spider mites’  porta cuminda (cual ta reduci
                                                                      Segun e vocero, tur awa di pos  den Ingles, cual ta termietnan  emision  di  CO2),  ta  yuda
                                                                      mester bay na RWZI pa pro-   chikito y blanco cu ta biba na  cu control di CO2 existente
                                                                      cesamento.  Ademas,  uso  di  e parti abao di e blachinan. Es-  den aire, ta trece diversifica-
                                                                      awa di pos por crea riesgo di  aki ta causa cu e mata ta muri  cion den naturalesa, y ta crea
                                                                      malesa, mirando cu e awa no  hopi  mas  lihe.  A  enfatisa  cu  sombra  of  alimentacion  pa
                                                                      ta higienico.                por controla e infestacion di  diferente bestia y insectonan
                                                                                                   e termietnan aki, pero no por  chikito.
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10