Page 5 - HOH
P. 5
A4 LOCAL
Diamars 8 Juli 2025
Con pa implementa mas naturalesa den bo hardin
Un guia pa hardineronan nobato
Sea bo no tin experencia deshaci di e malesa.
den planta of cuida pa Pa controla of protege contra
mata, of bo tin espacio lim- termiet of otro insectonan cu
ita na cas of den cura, pa por infesta bo mata, a con-
implementa mas mata den seha cu por haci un mescla
bo bida ta extremamente di habon di laba tayo, garlic y
facil y no ta tuma mucho promente di madame jeanette
esfuerso. Bon Dia Aruba mula hunto cu awa. Percura
a combersa cu vocero di pa e mescla ta basta awa, y
Departamento di Agricul- spuit esaki riba e blachinan di
tura, Cria y Pesca (Santa bo matanan.
Rosa), Sr. Randy Maduro,
tocante algun tipnan cu Cosnan pa tene cuenta ora
hardineronan nobato por ta planta
implementa ora ta planta Pa loke ta vitamina den gor-
y cuida pa mata. dura, a enfatisa cu esaki no ta
un necesidad directo pa har-
Considerando e impactonan dineronan cu no tin matanan
di cambio di clima riba nos grandi of un cunucu grandi di
salud, bienestar y naturalesa plantacion. Por cumpra cual-
cu cada aña ta bira mas no- kier gordura normal cu tin
table, ta birando mas y mas suficiente vitamina necesario
importante pa conserva y caba pa bo matanan. Sr. Mad-
protege nos mes, nos recur- uro a enfatisa cu plantador-
sonan y nos medio ambiente. nan por tambe acerca Santa
Na comienso di juni, Bon Dia Rosa pa gordura cu nan mes
Aruba a comparti cu lectornan mantene un ambiente fresco. ta traha for di e desperdicio
varios medida sostenible cu ci- di e bestianan cu tin den nan
udadano y institucionnan gu- Con ta cuminsa? cura. Esaki ta pasa un proceso
bernamental por implementa Segun vocero Sr. Randy delicado y continuo pa sigura
den sector di Agricultura, Maduro, e prome pregunta cu un bon calidad di gordura. A
basa riba e rapport di Aruba nan ta haci pa hendenan cu ta splica ademas cu hende por
2050 conduci pa Aruba Con- acerca nan pa cuminsa planta hasta warda e saco di gordura
servation Foundation (ACF) mata ta tocante uso di awa. y pa proximo bes por haya un
y Wageningen University & El a enfatisa cu hopi hende ‘refill’. Santa Rosa tambe tin
Research (WUR). Un di e tin bon animo pa planta pero varios otro recurso cu bo por
medidanan aki ta plantamento frecuentemente ta lubida to- probecha di dje pa bo hardin,
di mata, pa protege seguridad cante e awa cu nan mester incluyendo un variedad di
alimentario, crea mas sombra usa tur dia pa cuida nan mata. simia y informacion con pa
pa combati e calor creciente, Hopi biaha interesadonan no planta esakinan, gordura, y
diversifica biodiversidad y kier aumenta nan cuenta di hasta suministro di awa.
Tin cierto mata cu ta mas
vulnerable pa biento. Pues
matanan cu ta mas chikito of
tin taki fini por coloca na parti
mas pabao di bo hardin of pa-
tras di otro matanan pa kibra
awa, pues ta recomendable pa Kico por planta? biento. Tambe tin cu tene na
cuminsa colecta awa cu nor- Un otro pregunta cu sa bin cuenta cu matanan ta competi
malmente lo bay perdi. Esaki dilanti ta ‘kico por planta’? pa luz y awa. Matanan cu ta
ta inclui awa di airco, awa di Mirando cu Aruba ta un isla crece 3 meter of mas tin cu ser
yobida of awa di dam of di cu clima desierto, por asumi planta leu di otro.
mashin di laba paña. cu kisas no por planta tur
Maduro a splica cu awendia cuminda cu ta comun den Pues pa cuminsa cu bo har-
mayoria habon di laba paña ta cushina. Sinembargo, Madu- din no ta mucho complica, y
‘biodegradable’, esta cu nan ro a enfatisa cu esaki sigur ta en general no mester mucho
funcion di limpiesa ta traha posible. Productonan manera material of tecnicanan inno-
solamente ora ta laba paña, tomati, concomber pa salada, vativo pa garantisa bon cose-
pero cu no tin efecto ora ta lechuga, bonchi y diferente cha. Plantamento di matanan
muha mata cu awa di was yerba pa consumo y uso me- di berdura y fruta por garan-
mashin. dicinal, por ehempel, ta cum- tisa bo mesun seguridad ali-
Tin hende sa di usa awa di indanan cu bo por cultiva den mentario y mehora of diver-
pos pa muha nan mata ya cu bo hardin. Ademas por cultiva sifica bo dieta. Ademas, pa
ta pensa cu esaki tin nutrien- diferente fruta manera sor- cultiva bo mesun cuminda ta
tenan cu por alimenta e mata. saca, granatapel y apelsina. un bon manera pa contribui
Sinembargo, a conseha pa no Y awo lamunchi? Sr. Maduro indirectamente na proteccion
usa esaki, principalmente pa- a splica cu desde 2009, mata di di nos naturalesa, mirando cu
sobra aki na Aruba, uso di awa lamunchi ta sufri di un male- e ta corta e distancia di trans-
di pos pa muha mata ta ilegal. sa yama ‘citrus spider mites’ porta cuminda (cual ta reduci
Segun e vocero, tur awa di pos den Ingles, cual ta termietnan emision di CO2), ta yuda
mester bay na RWZI pa pro- chikito y blanco cu ta biba na cu control di CO2 existente
cesamento. Ademas, uso di e parti abao di e blachinan. Es- den aire, ta trece diversifica-
awa di pos por crea riesgo di aki ta causa cu e mata ta muri cion den naturalesa, y ta crea
malesa, mirando cu e awa no hopi mas lihe. A enfatisa cu sombra of alimentacion pa
ta higienico. por controla e infestacion di diferente bestia y insectonan
e termietnan aki, pero no por chikito.

