Page 8 - AHATA
P. 8
24 MEDIO AMBIENTE AWEMainta Diasabra, 12 Juli 2025
Door di crisis climatico
Nacionnan Uni ta alerta di
aumento di morto pa calor
extremo entre adultonan mayor
NACIONNAN Uni (ONU) a lansa un alerta diahuebs cu e cambio
climatico ta multiplica e riesgonan pa salud di personanan di edad
avansa, cu un aumento di 85% den morto anual relaciona cu calor
extremo entre personanan mayor di 65 aña desde añanan 1990. Esaki
ta notabel specialmenta den areanan urbano di paisnan cu entrada
abou y mediano.
E peso di tempo: Desafíonan nobo pa hende y ecosistema
E informenan, titula “Fronteras 2025: E peso di tempo: enfrentando un por re-activa y libera e microorganismonan aki, tanto antiguonan como
era nobo di desafio pa persona y ecosistemanan”, publica pa e Programa moderno, cambiando e comunidadnan micro-bacterial existente y
di Nacionnan Uni pa Medio Ambiente (Pnuma), ta bin cu un advertencia causando perdida di biodiversidad.
serio. Fenomenonan manera olanan di calor, inundacion y dirtimento di
ijs ya caba ta mas “frecuente y mortal”. E impacto di e dirtimento aki lo afecta 670 miyon hende cu ta biba den
e zonanan aki, ademas di e miles di miyon cu ta depende di awa cu ta
Inger Andersen, director ehecutivo di Pnuma, a enfatisa e impor- bin di e areanan pega aki. Pa frena e deterioracion aki, Pnuma ta reco-
tancia di preparacion. “Nos mester ta prepara pa e riesgonan cu nan menda reduci emisionnan di gas di greenhouse effect, limita turismo
ta presenta, specialmente pa esnan mas vulnerabel, incluyendo person- den regionnan fragil y acelera investigacion cientifico riba microorgan-
anan di edad,” el a declara, agregando cu “ainda tin solucion pa proteha ismonan presente den e ambiente aki.
comunidadnan y restaura ecosistemanan cu nos a mira perdi.”
Inundacionnan y reaparicion di toxisidad
Personanan mayor: Mas y mas exponi na riesgonan climatico E informe tambe ta enfoca riba otro riesgo creciente asocia cu cambio
E documento di Pnuma ta resalta cu eventonan climatico extremo ta climatico: e intensificacion di inundacionnan. Nan ta bira mas “prolonga,
empeorando malesanan respiratorio, cardiovascular y metabolico. intenso y frecuente”, y por reactiva substancianan kimico prohibi of
Tambe ta aumentando e mortalidad entre personanan cu mobilidad retira decadanan pasa. E crecementonan aki ta lastra gran cantidad
reduci, dolornan cronico of den situacion di vulnerabilidad. Factornan di sedimento y residuo contamina cu substancianan toxico, tanto inor-
manera pobresa, aglomeracion urbano of isolamento social ta haci e ganico — manera arsenic, cadmio, chrome, chumbo (lead), manganeso
poblacion aki hasta mas vulnerabel. of mercurio — como compostnan organico persistente, incluyendo
pesticida, algun di nan acumula durante siglonan den e ambiente.
Pa enfrenta e desafio aki, Pnuma ta recomenda rediseñá ciudadnan cu
espacionan mas accesibel, berde y resistente na contaminacion, door Durante un inundacion, e contaminantenan aki por bin bek na ciudadnan
di un miho planificacion urbano y acceso na informacion climatico of filtra den e cadena alimenticio, cu efectonan potencialmente perhu-
adapta pa personanan di edad. “Inverti den stacionnan meteorologico dicial pa salud y medio ambiente.
pa monitor calor extremo ta clave pa salba bida,” e informe ta enfatisa. Otro menasa emergiendo cu e estudio ta aborda ta e riesgo di embehe-
cimento di e damnan. Ademas di nan numeroso beneficionan, damnan
E peliger di dirtimento di criosfera y su consecuencianan por perhudica comunidadnan indigena y dependiente di pisca y tambe
Pnuma tambe ta adverti di e peliger cu ta warda den e dirtimento acelera degrada ecosistemanan. Eliminacion di damnan grandi y bieu cu a
di e criosfera — gletsjernan, ijs di lama y suelonan permanentemente bira insigur, obsoleto of economicamente inconfiabel ta cada bes mas
pega. Si e temperatura global surpasa 2 °C relaciona cu nivelnan pre- frecuente na Europa y Norte America.
industrial, esaki por causa un retraso generalisa di e zonanan aki, cu
por tuma varios siglo pa restaura na su miho caso. Kico nos por haci?
E situacion ta pidi pa accion inmediato. Ta importante pa nos como
E regionnan aki, cu ta inclui e Alpennan, Andes, Groenland, sistema di comunidad y lidernan mundial traha hunto pa mitiga e efectonan di
Himalaya, Siberia y e seronan Tibetano, ta alberga un gran diversidad cambio climatico y proteha nos poblacion mas vulnerabel.
di bida micro-bacteriano antiguo, cu ta fungi, bacteria y vírus, hopi di
nan patogeno, den estado latente. E informe ta alerta cu e dirtimento Fuente: EFE

