Page 8 - AHATA
P. 8

Dialuna, 14 Juli 2025                                          AWEMainta                                                  LOCAL            11




                                                        Re-uzabel vs. Reciclabel:

       Kico realmente ta yuda e planeta?







       RIBA un isla chikito manera Aruba, desperdicio no ta djis un
       problema di medio ambiente—e ta un problema di espacio,

       un problema di lama, y un problema di turismo. Pa añanan,
       mundo a confia den procesonan di reciclahe pa maneha nos
       boter-, contenido-, y cahanan di cuminda pa hiba.



       Pero  mientras  ta  sinti  bon  pa  tira  algo  den  e  baki  blauw,
       datonan global ta conta un storia diferente. Reciclahe so no
       por mantene e ritmo. E bon noticia? Aruba tin un chens pa
       lidera cu ehempel—door di haci bida re-uzabel e norma.



       Laga nos cuminsa cu e hechonan. Mundialmente, solamente
       un 9% di desperdicio di plastic ta wordo berdaderamente
       recicla. Hasta ora nos purba di haci lo corecto, hopi biaha e

       articulonan ta mucho sushi, di e tipo robes, of simplemente
       no ta reciclabel mes. Y hasta ora plastic si wordo procesa,
       usualmente e ta wordo “downcycle” na material di calidad
       mas abou—manera palo di plastic—y nunca e no ta bira e

       mesun boter atrobe.
                                                                                  Rond Europa, re-uzo ta den pleno crecemento. Na Alemania,
       Na  Aruba,  esfuersonan  manera  e  Plastic  Beach  Party  y               un  sistema  di  deposito  pa  boternan  di  glas  re-uzabel  a
       programanan  local  di  reciclahe  por  haci  un  diferencia.              cambia completamente e manera cu hende ta haci compras.

       Proyectonan cu por transforma mas cu 50 ton di desper-                     Hendenan ta debolbe nan boternan, ta haya nan deposito
       dicio di plastic den productonan util, y un iniciativa cu por              bek, y e boternan ta wordo laba y yena atrobe—sin desper-
       spaar 179 ton di CO₂ door di converti 26 ton di desperdicio                dicio, sin sushi pa dump.
       den  productonan  artesanal.  Esakinan  ta  storianan  inspi-

       rador,  pero  nan  ta  resalta  tambe  un  berdad  mas  grandi:            Aruba  por  adapta  un  modelo  similar,  uzando  partnership
       Hasta e miho esfuersonan di reciclahe por yega te na un                    local y negoshinan pa crea un red di sistemanan comparti y
       cierto punto so.                                                           re-uzabel. Pa turistanan, e ta un victoria—nan por disfruta
                                                                                  di un isla limpi sin contribui na su problema di desperdicio.

       Aki ta unda productonan re-uzabel ta drenta—y dicon nan                    Pa localnan, e ta crea orguyo den preserva nos hogar.
       ta mas importante cu nunca.
                                                                                  Claro,  reciclahe  ainda  tin  un  rol  pa  hunga.  Materialnan
       Imagina tur hotelnan na Aruba cambiando e boternan chikito                 manera aluminio y carton ta recicla bon y mester keda parti

       di  shampoo  pa  dispenser  cu  por  yena  atrobe,  of  cafénan            di  e  sistema.  Pero  manera  expertonan  ta  bisa,  reciclahe
       ofreciendo  copi  re-uzabel  cu  un  sistema  di  deposito  y              mester bin despues di reduci y re-uza—no prome.
       retorno. Esakinan no ta ideanan leu for di realidad. Na Merca,
       stadionnan  ya  a  introduci  copinan  re-uzabel  pa  bebida,              Si nos kier mantene e playanan di Aruba limpi, su bida marino

       cortando desperdicio di un solo uzo na mitar. Globalmente,                 sigur, y su sistemanan di desperdicio sostenibel, nos mester
       estudionan  ta  mustra  cu  re-uza  djis  10%  di  productonan             cambia for di un mentalidad di uza-y-tira pa uno construi
       di plastic por reduci e cantidad di plastic cu ta drenta nos               riba pensamento circular. Scoge boternan di awa re-uzabel.
       oceanonan cu 50%.                                                          Apoya negoshinan cu ta ofrece pa yena atrobe (refill). Bisa

                                                                                  no na productonan di un solo uzo ora un miho opcion ta
       Y no ta trata di plastic so. Empake re-uzabel por corta emis-              existi.
       ionnan cu te na 80%, y na mes momento reduci produc-
       cion di empake cu 90%. Esey ta nifica menos transporte,                    Pasobra riba un isla chikito, cambio grandi ta cuminsa cu

       menos material, y menos sushi pa Aruba maneha—riba un                      escogencianan  chikito  y  ripiti.  Y  e  escogencianan  ey  ta
       isla unda cada pida espacio na dump ta conta.                              cuminsa cu re-uzo.
   3   4   5   6   7   8   9   10   11   12   13