Page 8 - AHATA
P. 8
Dialuna, 14 Juli 2025 AWEMainta LOCAL 11
Re-uzabel vs. Reciclabel:
Kico realmente ta yuda e planeta?
RIBA un isla chikito manera Aruba, desperdicio no ta djis un
problema di medio ambiente—e ta un problema di espacio,
un problema di lama, y un problema di turismo. Pa añanan,
mundo a confia den procesonan di reciclahe pa maneha nos
boter-, contenido-, y cahanan di cuminda pa hiba.
Pero mientras ta sinti bon pa tira algo den e baki blauw,
datonan global ta conta un storia diferente. Reciclahe so no
por mantene e ritmo. E bon noticia? Aruba tin un chens pa
lidera cu ehempel—door di haci bida re-uzabel e norma.
Laga nos cuminsa cu e hechonan. Mundialmente, solamente
un 9% di desperdicio di plastic ta wordo berdaderamente
recicla. Hasta ora nos purba di haci lo corecto, hopi biaha e
articulonan ta mucho sushi, di e tipo robes, of simplemente
no ta reciclabel mes. Y hasta ora plastic si wordo procesa,
usualmente e ta wordo “downcycle” na material di calidad
mas abou—manera palo di plastic—y nunca e no ta bira e
mesun boter atrobe.
Rond Europa, re-uzo ta den pleno crecemento. Na Alemania,
Na Aruba, esfuersonan manera e Plastic Beach Party y un sistema di deposito pa boternan di glas re-uzabel a
programanan local di reciclahe por haci un diferencia. cambia completamente e manera cu hende ta haci compras.
Proyectonan cu por transforma mas cu 50 ton di desper- Hendenan ta debolbe nan boternan, ta haya nan deposito
dicio di plastic den productonan util, y un iniciativa cu por bek, y e boternan ta wordo laba y yena atrobe—sin desper-
spaar 179 ton di CO₂ door di converti 26 ton di desperdicio dicio, sin sushi pa dump.
den productonan artesanal. Esakinan ta storianan inspi-
rador, pero nan ta resalta tambe un berdad mas grandi: Aruba por adapta un modelo similar, uzando partnership
Hasta e miho esfuersonan di reciclahe por yega te na un local y negoshinan pa crea un red di sistemanan comparti y
cierto punto so. re-uzabel. Pa turistanan, e ta un victoria—nan por disfruta
di un isla limpi sin contribui na su problema di desperdicio.
Aki ta unda productonan re-uzabel ta drenta—y dicon nan Pa localnan, e ta crea orguyo den preserva nos hogar.
ta mas importante cu nunca.
Claro, reciclahe ainda tin un rol pa hunga. Materialnan
Imagina tur hotelnan na Aruba cambiando e boternan chikito manera aluminio y carton ta recicla bon y mester keda parti
di shampoo pa dispenser cu por yena atrobe, of cafénan di e sistema. Pero manera expertonan ta bisa, reciclahe
ofreciendo copi re-uzabel cu un sistema di deposito y mester bin despues di reduci y re-uza—no prome.
retorno. Esakinan no ta ideanan leu for di realidad. Na Merca,
stadionnan ya a introduci copinan re-uzabel pa bebida, Si nos kier mantene e playanan di Aruba limpi, su bida marino
cortando desperdicio di un solo uzo na mitar. Globalmente, sigur, y su sistemanan di desperdicio sostenibel, nos mester
estudionan ta mustra cu re-uza djis 10% di productonan cambia for di un mentalidad di uza-y-tira pa uno construi
di plastic por reduci e cantidad di plastic cu ta drenta nos riba pensamento circular. Scoge boternan di awa re-uzabel.
oceanonan cu 50%. Apoya negoshinan cu ta ofrece pa yena atrobe (refill). Bisa
no na productonan di un solo uzo ora un miho opcion ta
Y no ta trata di plastic so. Empake re-uzabel por corta emis- existi.
ionnan cu te na 80%, y na mes momento reduci produc-
cion di empake cu 90%. Esey ta nifica menos transporte, Pasobra riba un isla chikito, cambio grandi ta cuminsa cu
menos material, y menos sushi pa Aruba maneha—riba un escogencianan chikito y ripiti. Y e escogencianan ey ta
isla unda cada pida espacio na dump ta conta. cuminsa cu re-uzo.

