Page 18 - AHATA
P. 18

A3
                                                                                                           LOCAL Diamars 4 November 2025
                       Regularisacion migratorio: Un reto y oportunidad pa vivienda y


                                                             infrastructura di Aruba

            Cu  e  proceso  di  regula-
            risacion  di  migrantenan
            indocumenta  cu  ta  inclui
            miles  di  residente  cu  por
            drenta  den  sistema  for-
            mal, ta surgi un pregunta
            fundamental: con e legali-
            sacion lo afecta e deman-
            da pa vivienda y e capaci-
            dad di infrastructura?

            E respuesta no ta simpel, pero
            documentonan recien di go-
            bierno y datonan demografi-
            co ta pinta un panorama cla:
            legalisacion  probablemente
            lo  aumenta  e  demanda  for-    E legalisacion di e      bishitante ta sigui desplasa e  di legalisacion pa asina e se-  e residente local.
            mal di vivienda den termino   personanan indocumenta      residente local.             cuencia   di   construccion
            corto,  pero tambe  fortifica  e   tin, entre otro, tres efecto                        cuadra  cu  unda  e  casnan  lo  Planificacion coordina ta es-
            base di impuesto y planifica-    riba termino corto       Na Aruba, produccion di awa  probablemente ser estableci.   encial:  conexion  di  awa  y
            cion publico na termino me-  Presion  riba  huur  pagabel:  y  coriente  ta  integra  bao  di                       coriente  mester  sigui  e  plan
            dio. Pa logra esaki sin desba-  Famianan recien regularisa lo  WEB Aruba, un sistema uni-  E  impacto  den  educacion  lo  di expansion di WEB; Micro-
            lansa, e trahadonan di politica  busca pa huur cu contratonan  co den region. E compania a  depende di e structura di edad  infrastructura  local  (loopnan
            mester move lihe pa combina  y  cuentanan  di  utilidad  for-  inverti den motornan di do-  di esnan cu ta ser regularisa.  di  awa,  drechamento  di  dis-
            e  cambio  di  status  legal  cu  mal, loke lo crea presion den  bel combustibel nobo pa am-  Aunke e poblacion di Aruba  tribucion) por bay hunto cu
            medidanan pa aumenta oferta  barionan pobla y mas bieu.   plifica capacidad y confiabili-  ta relativamente madura, has-  aprobacion  di  edificio  y  au-
            di vivienda y infrastructura.                             dad. E proyecto cu Wärtsilä,  ta  un  aumento  chikito  den  menta  frecuencia  di  transito
                                         Deconsolidacion  y  consoli-  inicia na juni 2025, ta un paso  mucha por crea presion riba  den  camindanan  di  crece-
            Manera  ta  conoci  luna  pasa  dacion  di  cas:  Algun  famia  den e direccion corecto pa un  scolnan. Un auditoria rapido  mento pa evita pegamento.
            Gobierno di Aruba a anuncia  por  separa  (muda  di  cam-  demanda cu lo crece.        di capacidad di klas y uso di
            e  trayecto  di  flexibilisacion  bernan  comparti  pa  unidad-                        klas  modular  por  resolve  Migrantenan cu ta regularisa
            den e maneho di admision di  nan  apart),  mientras  tanto  E  sistema  di  desalinisacion  diferencianan temporal.  lo bira parti di e mercado for-
            personanan  indocumenta.  E  otronan  por  uni  pa  cualifica  ta duna Aruba un control cu                          mal  di  huur.  Pa  evita  abuso
            trayecto aki lo duna un per-  pa hipoteca. Den tur caso, e  hopi  otro  pais  no  tin.  Ora  Formalisacion tipicamente ta  gobierno  mester  introduci
            sona  indocumenta  na  Aruba  demanda  formal  ta  bira  mas  casnan ta formalmente regis-  cambia  gastonan  di  cuido  di  contratonan  di  huur  stan-
            e oportunidad pa drenta mer-  visibel pa propositonan di pl-  tra cu cuentanan di utilidad,  emergencia  of  caritativo  pa  dard,  depositonan  limita  y
            cado laboral.                anificacion.                 consumo real lo ser registra,  cuido  primario  sigura,  me-  proteccionnan  contra  repre-
                                                                      y esaki ta yuda pa planifica y  hora  salud  publico  y  reduci  salia, y ofrece tayernan di in-
            Ademas,  e  programa  ta  en-  Cambio di huur informal pa  sostene e sistemanan publico.  gastonan a largo plaso—basta  formacion di huurdo na Pa-
            curasha  salida  boluntario  huur  formal:  Doñonan  cu                                cu  e  procesonan  di  inscrip-  piamento, Spaño y Ingles pa
            pa  esnan  cu  no  ta  cumpli  tabata huur di manera infor-  E expansion di planta di gen-  cion ta simpel y multilingual.  splica derecho y proceduran-
            cu  e  rekisitonan  pa  drenta  e  mal,  awor  lo  tin  motibo  pa  eracion  2025  ta  bin  na  bon  Liñanan di base demografico  an di inscripcion.
            trayecto di regularisacion sin  registra unidadnan, elevando  momento  pa  tanto  turismo  ta  enfatisa  e  poblacion  total
            cu ricibi ningun tipo di san-  e standard pero posiblemente  como crecemento di residen-  modesto  di  Aruba,  haciendo  E planificacion mester bay a
            cion.  Ademas  e  personanan  tambe e costonan.           te.  Cu  capacidad  y  eficien-  solucionnan dirigi posibel.  base  di  dato.  Esaki  ta  inclui
            aki tin e posibilidad pa aplica                           cia  agrega,  utilidadnan  por                            monitoreo  di  boletinnan  di
            di nobo bao di reglanan nor-  Esakinan no ta obstaculo in-  maneha  e  carganan  maximo  Un parti esencial di e trayec-  poblacion,  inscripcion  di
            mal na 2026.                 superabel, pero ta mustra un  di  crecemento  di  vivienda—  to di flexibilisacion ta su en-  scolnan,  y  demanda  di  uti-
                                         punto cla: oferta mester crece  specialmente  si  ta  compaña  foke riba emparehamento di  lidad  pa  ahusta  scenarionan
            Ora  status  legal  cambia,  e  den  mesun  ritmo  cu  e  de-  pa  codigonan  di  eficiencia  empleo.  Ora  migrantenan  trimestralmente.
            manera di biba tambe ta cam-  manda.                      di edificio y incentivonan pa  recien  regularisa  drenta  tra-  Desaroyadornan  cu  ta  ricibi
            bia. Famianan cu antes tabata                             airco  eficiente  den  aparta-  bao formal, Aruba ta gana: E  incentivo mester mustra plan
            biba  den  casnan  informal  Pa preveni escasez di vivien-  mentonan nobo.             demanda  di  vivienda  ta  bira  di conexion coordina pa evita
            of  den  situacionnan  yen  di  da, gobierno por permiti uni-                          mas previsible; E ingresonan  retrasonan  den  infrastruc-
            hende,  awor  por  busca  con-  dadnan  asesoria  (ADU)  den  Formalisacion  tin  e  tenden-  di impuesto ta subi; E plani-  tura.
            tratonan  di  huur  y  hipoteca  barionan  existente,  encura-  cia  di  impulsa  registracion  ficacion  di  infrastructura  ta  Legalisacion  di  migrantenan
            formal. Riba un isla cu apenas  sha conversion di edificionan  di  vehiculo  segun  cu  hende  basa riba dato real. Esaki por  indocumenta no ta solamente
            106 mil y 108 mil residente,  bandona den apartamento, y  ta  move  pa  propiedad.  Sin  crea  un  circulo  virtuoso  di  un tema di inmigracion, sino
            hasta  un  aumento  modesto  implementa  zonificacion  in-  contramedida,  e  camindan-  productividad y planificacion  un oportunidad pa reconstrui
            den  demanda  formal  por  clusivo—un sistema caminda  an di Aruba ta sinti e efecto  efectivo.                     comunidadnan,  fortifica  in-
            afecta e mercado di vivienda,  proyectonan  grandi  tin  cu  di  entre  otro  aglomeracion  Pa  evita  cu  e  legalisacion  ta  frastructura, y mehora plani-
            specialmente  riba  e  nivel  di  inclui un porcentahe di uni-  y  trafico  pisa.  Afortunada-  traduci den aumento di huur,  ficacion publico.
            huur pagabel.                dadnan pagabel.              mente,  e  aglomeracion  por  gobierno por tuma paso con-  Cu  residentenan  formal,
                                                                      ser  mitiga  door  di  combina  creto  y  publica  un  nota  di  Aruba por reduci explotacion
            E  mercado  di  vivienda  di  E Plan di Desaroyo Espacial  mehoracionnan  di  transito  impacto di vivienda mara na  den mercado di huur, fortifi-
            Aruba  ya  ta  bao  presion  di  di  Aruba  (2019)  ta  un  base  (p.e., servicio di Arubus mas  e  liña  di  tempo  di  regula-  ca su mercado laboral, y basa
            turismo  y  e  fenomeno  di  solido  pa  dirigi  crecemento  frecuente riba rutanan), dre-  risacion,  cu  scenarionan  di  decisionnan riba dato precies.
            short  term  vacation  rentals,  cerca di coridornan cu infra-  cha  obstaculonan  y  politica  1.000–3.000 cas formal nobo.  E sector di utilidad ya ta pre-
            cu  ta  tene  prijsnan  halto.  Si  structura cla. Si esaki ser actu-  di  uso  di  tereno  cu  ta  pone            para,  e  planificacion  espacial
            e legalisacion avansa sin pro-  alisa cu metanan di vivienda  vivienda nobo cerca di trabao  Gobierno  por  tambe  libera  ta existi, y e escala di e reto ta
            gramanan  paralelo  pa  con-  a corto plaso, e planificacion  y  scolnan—reduciendo  dis-  tereno y facilita, implementa  manehabel. Cu accion coor-
            struccion nobo of conversion  por guia inversion priva den e  tancianan cu autonan ta core  programanan  di  subsidio  y  dina den 2025 y 2026, legali-
            di edificio, por surgi compe-  direccion corecto.         y  gastonan.  E  programa  di  prestamo  pa  trece  huurnan  sacion por bira un catalisador
            tencia fuerte pa unidadnan di                             obranan publico continuo di  informal  den  conformidad  pa  vivienda,  infrastructura
            costo mas abao, presionando  Ademas,  e  reglanan  di  huur  gobierno  y  revitalisacionnan  cu  codigo,  y  balansamento  mas fuerte, y comunidadnan
            e huurdonan di entrada me-   riba termino corto por ser re-  di caya mester tene cuenta cu  di huur di termino corto den  mas  resistente,  en  bes  di  un
            diano y abao.                visa pa evita cu e mercado di  e liña di tempo di e trayecto  distritonan mixto pa protege  fuente di tension.
   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23