Page 16 - bon-dia-aruba-20201113
P. 16

A16   CIENCIA & TECNOLOGIA
               Diabierna 13 november 2020

                                                                             Aki no tin desperdicio: Studiantenan

                                                                            Hulandes ta construi auto electrico cu


                                                                                                material  recicla


                                                                                                                                mientras  cu  e  stoelnan  di  ta
                                                                                                                                wordo traha di coco of cabey.
                                                                                                                                E automobil a wordo diseña
                                                                                                                                y construi door di e un grupo
                                                                                                                                di 22 studiantenan den banda
                                                                                                                                di  18  luna  Van  Etten  a  bisa,
                                                                                                                                como esfuerso pa demostra e
                                                                                                                                potencial di desperdicio.
            (Reuters.com) – E studian-   velocidad maximo di 90 kilo-                                                           “Realmente  nos  ta  spera  cu
            tenan Hulandes aki a crea  meter ( 56 miya ) por awo y                                                              e  empresanan  di  automobil
            un  automobil  electrico  tin un alcance di 220 kilome-                                                             cuminsa  utilisa  materialnan
            funcional  traha  comple-    ter  ora  e  ta  completamente                                                         di  deshecho”  e  miembro  di
            tamente  cu  deshechonan,  carga,  Universidad  Tecnico                                                             e ekipo di produccion a bisa
            incluyendo  plastic  cu  a  di Eindhoven a bisa.                                                                    Matthijs van Wijk.
            wordo  saca  for  di  lama,   “E auto aki ta realmente spe-                                                         “E ta posibel den hopi aplica-
            boternan di PET recicla y  cial, pasobra e ta traha di cos-                                                         cionnan. Cada biaha mas em-
            sushi domestico.             nan cu ya no ta wordo uza”                                                             presanan ta utilisa residuonan
                                         A bisa na Reuters e directora  e interior tambe a wordo uza  wordo  haya  den  television,  of materialnan di origen bio-
            E plasa deportivo di color geel  di e proyecto Lisa van Etten.  restonan  domestico  sin  cla-  weganan  y  electrodomestico  logico  den  interior,  nos  kier
            briyante, cu e studiantenan a  “ Nos chasis ta traha di linen  sifica”.                di  cushina  ta  wordo  uza  pa  mustra cu tambe e ta posibel
            yama  “Luca”  por  alcansa  un  y boternan di PET recicla. Pa  Plastic duro normalmente ta  cosnan  manera  automobil,  construi un chasis cu esey.”

                                        E universo ta keintando, cientificonan ta bisa


            E universo ta sigui keinta  tura  medio  di  e  gas  den  tur  di e gran escala di e universo.
            na  medida  di  su  behes,  e cosmos a aumenta mas cu  E keintamento ta un resulta-
            cientificonan  a  bisa.  Un  10  biaha  desde  e  periodo  ey  do di e structura ey y manera
            investigacion  nobo  a  ex-  y awe e ta situa den torno di  tempo ta cambia, manera re-
            plora  e  temperatura  di  e  dos miyon, grado Celsius.   sultado di e movemento di e
            universo  durante  e  prox-  E investigacion, publica luna  galaxianan y comulonan di e
            imo  10  mil  miyon  di  aña  pasa  na  Astrophysical  Jour-  galaxianan.
            den un intento di compro-    nal, basa y confirma e trabou  “Na  medida  cu  e  universo
            nde su “historia termico”    di Jim Peebles, ken a gana e  ta  evoluciona,  e  gravedad  ta
                                         Nobel di Fisica 2019 door di  atrae material scur y e gas den
            Nan a descubri cu e tempera-  su trabou tocante e structura  e  espacio  pa  forma  e  galaxi-










                                                                                                   anan y comulonan di galaxia”  demostra cu e tabata birando
                                                                                                   YiKuan Chiang a bisa, autor  mas  cayente  y  cu  probable-
                                                                                                   principal di estudio. “E zona  mente lo sigui cu tempo.
                                                                                                   ta violento, asina violento cu  “Nos a midi e temperatura a
                                                                                                   cada biaha mas gas ta descarga  lo largo di historia di e uni-
                                                                                                   y ta keinta.”                verso,” Brice Menard a bisa,
                                                                                                   Pa  verifica  e  temperatura  di  profesor  di  fisica  y  astrono-
                                                                                                   e universo, e investigadonan  mia  di  John  Hopkins.  “Na
                                                                                                   a idea un forma cu a permiti  medida cu tempo ta pasa, tur
                                                                                                   nan  estima  loke  tabata  mas  e comulonan ey di e galaxian-
                                                                                                   leu  di  e  planeta,  cu  ora  ta  an ta bira mas y mas cayente
                                                                                                   wordo  observa  desde  patras  pasobra  su  gravedad  ta  atrae
                                                                                                   durante tempo y compara cu  cada  biaha  mas  gas  cerca  di
                                                                                                   aproximacionnan  di  e  calor  dje”
                                                                                                   cu  ta  wordo  absorba  mas
                                                                                                   cerca  di  nos,  tanto  fisico  cu
                                                                                                   manera den e tempo.
                                                                                                   E medidanan ey a wordo re-
                                                                                                   copila  utilisando  diferente
                                                                                                   propiedadnan  di  luz.  Por  a
                                                                                                   evalua  e  distancia  uzando
                                                                                                   “color cora”, un efecto cu ta
                                                                                                   pasa  den  luz  cu  ta  bisa  mas
                                                                                                   cora na medida cu e biaha ta
                                                                                                   wordo  alarga  door  di  e  uni-
                                                                                                   verso y lo por evalua e tem-
                                                                                                   peratura cu e mesun luz ey.
                                                                                                   E  diferencia  entre  tur  dos  a
                                                                                                   permiti  nan  compronde  e
                                                                                                   cambio a lo largo di tempo y a
   11   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21