Page 19 - KPA
P. 19

A2   LOCAL
              Diasabra 9 December 2017


                            Nos berdadero morto lo ta si bo lubida pa kico nos ta morto


                                                                       Rishandroh y Eugene




             Hendenan grandi ta birando pashentnan nobo di Aids




                                                                                    Nan  no  tin  un  causa  concreto  di  e
                                                                                    subida  aki.  Eventualmente  e  hende
                                                                                    a  bira  mas  consciente  y  nan  a  bay
                                                                                    test. Of den berdad e caso di HIV ta
                                                                                    subiendo den e comunidad di Aruba.
                                                                                    Mester tene cuenta cu Organisacion
                                                                                    Mundial di Salud (WHO) ta remarca
                                                                                    cu cada caso nobo bo tin cu multipli-
                                                                                    ca nan pa 10. Pues no ta wordo des-
                                                                                    carta cu e por ta rond di 7 mil persona
                                                                                    cu ta cana rond cu HIV na Aruba. Na
                                                                                    Corsou ta wordo detecta 3 pa 4 caso
                                                                                    nobo di HIV positivo pa siman.
                                                                                                                        descubri  tin  por  lo  menos  1  miyon
                                                                                    Virus di HIV ta afecta tur categoria di   hende cu a fayece di dje caba . Pero
                                                                                    edad na Aruba. Aunke e ta cuminsa   awendia cu tur e desaroyo cu tin den
                                                                                    fei 20 aña te cu 60 aña plus, e edad   mundo farmaceutico pa cu e remedi
                                                                                    aki por baha ya cu nos muchanan ta   of  tratamento  pa  e  pashentnan  cu
                                                                                    birando  activo  sexualmente  na  edad   HIV  a contribui pa hisa e calidad di
                                                                                    basta tempran.  Tambe e virus aki ta   bida di e hendenan infecta cu e virus.
                                                                                    presente den e grupo cu ta mas pro-  “Aunke  no  tin  cura  ainda    pa  HIV,
                                                                                    ductivo den nos comunidad.          pero  tin  tratamento  hopi  efectivo.”
                                                                                    E ta sigui afecta mas hende homber   Nan por biba un bida saludabel  y nan
                                                                                    cu hende muhe, pero ainda DBZ no    por yega na edad halto  te hasta di be-
                                                                                    tin un motibo claro dicon  esaki ta. E   hes. E ta remarca cu pa e echo cu tin
                                                                                    ta un tendencia mundial cu alrededor   tratamento no kiermen cu bo ta core
                                                                                    di  un  75%  di  casonan  HIV  positivo   e risico di haya e virus aki.  E ta keda
                                                                                    ta  ser  masculino.  Tampoco  no  tin   un malesa cu ta mata hende y cu no
                                                                                    mucho dato si e casonan aki ta entre   tin un cura ainda pe.
                                                                                    persona cu tin relacion cu un partner
                                                                                    di e mesun sexo of di otro sexo dife-  AZV ta cubri tratamento
                                                                                    rente di esun di dje.               E tratamento aki por ta caro ora cu e
                                                                                                                        pashent ta uza nan remedi di un forma
                                                                                    Victimanan fatal                    inconsistente. Nan ta haci resistencia
                                                                                    Nos  a  conoce  victimanan  di  e  virus   contra e remedi y mester bay cu un
                                                                                    aki. Aunke durante e ultimo añanan   tratamento  mas  severo  cu  combina-
                                                                                    DBZ  no  a  haya  niun  caso  relaciona   cion di remedinan. Sinembargo den
                                                                                    directamente cu Aids. Te cu aña 2016   principio AZV ta cubri e tratamento
                                                                                    ta wordo registra un averahe di 4 caso   aki pa nan aseguradonan. Antes e ta
                                                                                    di hende cu Aids cu a muri pa aña. E   haya cu tabata mas caro, pero awendia
            ORANJESTAD – Aunke e cifran-        ba.                                 cifra aki ta subi y baha. E cantidad mas   cu e desaroyo di remedi e tratamento
            an di personanan contagia cu e vi-                                      halto di mortalidad tabata 10 caso na   por resulta mas barata.
            rus HIV ta menos cu algun añan-     Casonan                             1999.                               Si  e  hende  ta  haya  sa  mas  tempran
            an pasa, ainda e cifranan ta keda  Arnelda Els di DBZ a bin cu cifra re-                                    kico ta nan status, si nan tin HIV si of
            preocupante pa seccion di malesa  ciente  pa asina nos por haya un pan-  Un factor cu ta hunga un rol pa un   no, mas tempran nan por haya trata-
            contagioso  di  departamento  di  orama di e situacion di Aids riba nos   hende muri di Aids ta cu nan ta haya   mento  y menos daño e virus por haci
            Salubridad Publico (DBZ).           isla.    Na  2016  alrededor  di  45  caso   mucho laat cu nan tin e virus aki. Ta   na nan curpa. Pa tal motibo DBZ a
                                                nobo  di  HIV  positivo  a  keda  regis-  ora  cu  nan  tin  tur  e  sintomanan  di   inicia un campaña di informacion pa
            Cada  caso  nobo  di  HIV  positivo  ta  tra. Un aña prome (2015) a haya un   Aids nan ta bay haci e test, pero ta de-  conscientisa  tur  hende  sexualmente
            uno mas cu no mester a sosode, mi-  subida  drastico  di  casonan  positivo.   masiado laat.                activo,  y  muy  specialmente  esun-
            rando e campaña di conscientisacion  Sra. Els a bisa cu prome cu e aña ey,   Tambe  ta  remarcabel  cu  hendenan   nan  cu ta haci sex sin proteccion, pa
            y prevencion cu a bin tumando luga  nan tabatin un averahe di mas of me-  grandi ta birando pashentnan nobo di   bay haci e test. Pero nan ta haya cu e
            tres mas cu decada pasa contra e vi-  nos 23 caso  nobo pa aña.  Pero na aña   Aids . Nan ta haci uzo di pildo mane-  hendenan ainda tin miedo di e test pa
            rus aki. For di tempo cu oficialmente  2015 di repenti nan a haya un subida   ra Viagra y Cialis cu ta mantene nan   diferente motibo, entre nan gewoon
            a wordo registra e prome casonan di  ariba 50 caso.                     sexualmente activo hopi mas largo cu   nan no kier sa. Tambe tin hopi prob-
            persona detecta cu e virus aki na Aru-                                  antes. Esaki kiermen cu nan ta core   lema  ainda  cu  stigma  y  discrimina-
                                                                                    e mesun riesgo cu e hendenan jong   cion, ya cu e ta un malesa cu ta wordo
                                                                                    di  haya  un  malesa  transmiti  sexu-  relaciona cu cierto tipo di bida of con-
                                                                                    almente,  entre  otro  HIV.  Pa  nan  ta   ducta sexual.
                                                                                    conta tambe cu nan mester haci uzo   Sinembargo  awendia  hopi  hende  ta
                                                                                    di proteccion of condom di un mane-  haya e virus aki te hasta den nan cas
                                                                                    ra corecto y consistente.           mes.  Logicamente  hendenan  cu  tin
                                                                                                                        risico hopi halto ta hendenan cu no ta
                                                                                    Prevencion y proteccion             haci uzo di preservativo of condom.
                                                                                    Dia  Mundial  Contra  Aids    a  wordo   P’esey e uzo di condom ta hopi im-
                                                                                    conmemora dia 1 di december ultimo   portante den un caso asina. E ta keda
                                                                                    pa recorda e victimanan di e virus aki.   e prome manera di proteccion pa pre-
                                                                                    Pero tambe e hendenan cu ta bibando   veni e virus di HIV, pero tambe otro
                                                                                    cu Aids. For di tempo cu Aids a keda   malesanan di transmision sexual.
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24