Page 34 - AM201028
P. 34

14                                                                                       Djamars 27 òktober 2020
                                                                                                                 D asa  a    di  k o e

               E  pió aña di historia? No, 2020 no ta




                                                               Francisco Vêneto



          Promé parti                          Pérsiko  –  i awor mas librá den historia di
                                               agregando señalnan humanidat a dera mas di
                                               di un «Guera Friu» 60 mion ser humano.
          Deskubrí aña 536, nombrá             nobo entre Estádos
        komo « komienso di e período           Unídos i China.        Régimennan komunis-
        históriko mas difísil pa biba»                             ta
                                           ·   Drama de migras-       Régimennan komunista
          E pió aña di tur tempu? Ta           honnan fòrsá sin so-  a konsolidá nan mes den
        parse fásil, i hopi persona lo no      lushon na bista i ku  henter mundu a lo largu di
        a duda den kontestá mesora ku          olanan di  afluencia  siglo XX. Nan a kuminsá
        ta esaki! En bèrdat, kerido lek-       nobo no únikamente  na 1917, den Rusia, i a ek-
        tor, ta posibel ku ya bon tin e        den Mediteráneo,    stendé pa henter mundu fr
        kontesta den bo lenga … E lista        sino tambe den sur  di muchu mas promé ku di
        di rasonnan, despues di tur kos,       este asiátiko i, ape-  Dos Guera Mundial. En to-
        ta bastante konvinsente:               sar di redukshon    tal, nan a likidá entre 90 i
                                               dor di seramentu di  100 mion di persona, par-
           ·   E pandemia di mayor             fronteranan, te ain-  tikularmente den teritorio-
               impakto, ekstenshon i           da den Venezuela    nan di e Union Soviétiko
               mortalidat di e último          bolivariano.        frakasá. Pero tambe den
               100 añanan den e plane-                             Nort Korea, Sudeste Asiá-
               ta.                         ·   Episodionan krítiko
                                               di desórden klimá-  tiko, Afrika, Europa del
           ·   Krísis ekonómiko gener-         tiko, marká dor di  Este, Latinoamérika i,
               alisá i instabilidat polí-      sekura, kandela i   prinsipalmente, China.    di hasta 100 mion di perso- tre un terser i mitar di henter
                                                                                                                          poblashon di Europa. Ade-
               tiko den desena di pais-        olanan di kalor sin    Holodomor ta un di e   na den henter mundu.
               nan i teritorionan.             presedente, asina   asesinonan mas kruel di e    E úniko Morto Pretu       mas, tambe el a afektá ku in-
                                                                                                                          tensidat regionnan di Afrika
                                               komo históriko in-  régimen komunista. Sin ek-
           ·   Konfliktonan sosial i           undashon, tornado i  sagerá, dicho sea de paso,  Awor laga nos dal un i Asia.
               importante manifestas-          tormentanan.                                  gran salto na pasado, biah-     Mei mei di heridanan i
               honnan puntual di violen-                           esaki a likidá di forma   ando direktamente di siglo   pèshinan ku tabata hole asi-
                                                                   sistemátiko i deliberá
               sia i manipulashon         En bèrdat, 2020 ainda no  henter un  poblashon ku  XX pa siglo XIV. Pero no     na stinki i repugnante di man-
               ideológiko tantu den pai- a terminá i miónes di per-                          pasobra e tempu akí tabata   era intratabel, e sentensia di
               snan pober komo riku.   sona ya ta kalifik’é komo e  nan ta deskribí komo «e  pasífiko: basta rekordá, fi-  morto akí a torturá i asesiná
                                                                   genocidio di Ukrania».
                                       «pió aña di tur tempu».                               nalmente, horornan di e Rev-  miónes di persona den un
           ·   Komienso di konflikto                                  Sin embargo, den       olushon Franses i un sinfin
               béliko den Afrika, Ori-    Pero e ta realmente?     términonan di e «índise di  di gueranan plamá entre    tempu rekòrt sin posibilidat
               ente Medio, Asia Sentral   Trágiko siglo XX         horornan», e komparashon  Amérika i Ekstremo Oriente,  di resistensia.
               i inkluso Europa, ku e                              ta masha difísil ku e de-  práktikamente sin laga nin-    E pió aña di tur tempu
               krísis di Cáucaso i        No ta nesesario ret-     strukshon kousá pa e Rev-  gun region di mundu liber di
               Bielorrusia.            rosedé tantu den tempu pa   olushon Komunista China   konflikto. E salto ta únika-    Sin embargo, ora ta trata
                                       kuestioná e afirmashon akí                            mente pa spar espasio den e  di e “pió aña di historia”, tin
           ·   Tenshonnan militar  i seriamente. Solo en el sig-   i su 65 mion di morto.    asuntu akí…                  ekspertonan ku no señalá nin-
               riesgonan  di  guera  di lo XX, por ehemplo, nos       Doblete Promé Guera                                 gun di e períodonan akí komo
               Venezuela a las Coreas, 2020 ta enfrentá rivalnan Mundial + grip spañó           E pèst di pèshi di siglo esun mas trágiko di trayek-
               pasando dor di e pol- horibel ku ta kompetí bru-                              XIV                          toria di humanidat.
               vorín perpetuo di Golfo talmente pa e pió “trofeo”     Di 1918 pa 1920, prák-    Si e tema ta un pandemia,    Un di nan ta e arkeólogo
                                       di e aña di tur tempu.      tikamente sin pousa tras di
                                                                   e horor di e Promé Guera  no tin apsolutamente ningun Michael McCormick, profe-
            kontinuashon  pag.11          II Guera Mundial         Mundial (1914-1918), e    komparashon entre kualkier sor di Universidat di Harvard
                                                                   pandemia di grip spañó a  otro i e kasi mítiko Pèst spesialisá den Historia Me-
        di Enkarnashon sino esaki so:     Entre 1939 i 1945, e mas  kousa pa sorpresa morto  Negra. Na 1349, e pèst di dieval. E ta sostené ku e pió
        el a mira nos kai na suela i ku  destruktor di tur guera ha-                         pèshi tabata kabando ku en- lunanan  hamas registrá no
        nos lo a bai na sufri, oprimí dor                                                                                 tabata esnan di 2020, ni es-
        di tirania di morto, i tabatin ko-                                                                                nan di e di Dos Mundial, ni
        mpashon ku nos” (San Huan                                                                                         e dos añanan di e grip spañó,
        Crisóstomo).                                                                                                      ni e horibel añanan di e Pèst
          Pa  reflekshoná: ami por                                                                                        Pretu.
        bisa ku mi stima Dios riba tur
        kos? Kon i ta demostrá esaki:                                                                                        E «pió aña di tur tempu»
        únikamente ku palabranan òf                                                                                       tabata tambe «komienso di un
        tambe ku obranan, “pues obran-                                                                                    di e pió períodonan pa ta
        an ta amor i no bon rason”?                                                                                       bibu».
        Mi por bisa ku mi stima e próhi-                                                                                     Pa Michael McCormick,
        mo, mínimo manera mi mes? Mi
        por bisa ku mi stima e próhimo                                                                                    e «pió aña di tur tempu»
        manera Kristu Ta stim’é? Mi ta                                                                                    tabata esun skur i poko  men-
        demostr’é ku mi pasenshi, bon-                                                                                    shoná 536.
        dat, miserikòrdia, donashon,                                                                                         Ta sigui otro siman
        preokupashon sinsero p’e,
        yudansa konkreto?
   29   30   31   32   33   34   35   36