Page 34 - AM201028
P. 34
14 Djamars 27 òktober 2020
D asa a di k o e
E pió aña di historia? No, 2020 no ta
Francisco Vêneto
Promé parti Pérsiko – i awor mas librá den historia di
agregando señalnan humanidat a dera mas di
di un «Guera Friu» 60 mion ser humano.
Deskubrí aña 536, nombrá nobo entre Estádos
komo « komienso di e período Unídos i China. Régimennan komunis-
históriko mas difísil pa biba» ta
· Drama de migras- Régimennan komunista
E pió aña di tur tempu? Ta honnan fòrsá sin so- a konsolidá nan mes den
parse fásil, i hopi persona lo no lushon na bista i ku henter mundu a lo largu di
a duda den kontestá mesora ku olanan di afluencia siglo XX. Nan a kuminsá
ta esaki! En bèrdat, kerido lek- nobo no únikamente na 1917, den Rusia, i a ek-
tor, ta posibel ku ya bon tin e den Mediteráneo, stendé pa henter mundu fr
kontesta den bo lenga … E lista sino tambe den sur di muchu mas promé ku di
di rasonnan, despues di tur kos, este asiátiko i, ape- Dos Guera Mundial. En to-
ta bastante konvinsente: sar di redukshon tal, nan a likidá entre 90 i
dor di seramentu di 100 mion di persona, par-
· E pandemia di mayor fronteranan, te ain- tikularmente den teritorio-
impakto, ekstenshon i da den Venezuela nan di e Union Soviétiko
mortalidat di e último bolivariano. frakasá. Pero tambe den
100 añanan den e plane- Nort Korea, Sudeste Asiá-
ta. · Episodionan krítiko
di desórden klimá- tiko, Afrika, Europa del
· Krísis ekonómiko gener- tiko, marká dor di Este, Latinoamérika i,
alisá i instabilidat polí- sekura, kandela i prinsipalmente, China. di hasta 100 mion di perso- tre un terser i mitar di henter
poblashon di Europa. Ade-
tiko den desena di pais- olanan di kalor sin Holodomor ta un di e na den henter mundu.
nan i teritorionan. presedente, asina asesinonan mas kruel di e E úniko Morto Pretu mas, tambe el a afektá ku in-
tensidat regionnan di Afrika
komo históriko in- régimen komunista. Sin ek-
· Konfliktonan sosial i undashon, tornado i sagerá, dicho sea de paso, Awor laga nos dal un i Asia.
importante manifestas- tormentanan. gran salto na pasado, biah- Mei mei di heridanan i
honnan puntual di violen- esaki a likidá di forma ando direktamente di siglo pèshinan ku tabata hole asi-
sistemátiko i deliberá
sia i manipulashon En bèrdat, 2020 ainda no henter un poblashon ku XX pa siglo XIV. Pero no na stinki i repugnante di man-
ideológiko tantu den pai- a terminá i miónes di per- pasobra e tempu akí tabata era intratabel, e sentensia di
snan pober komo riku. sona ya ta kalifik’é komo e nan ta deskribí komo «e pasífiko: basta rekordá, fi- morto akí a torturá i asesiná
genocidio di Ukrania».
«pió aña di tur tempu». nalmente, horornan di e Rev- miónes di persona den un
· Komienso di konflikto Sin embargo, den olushon Franses i un sinfin
béliko den Afrika, Ori- Pero e ta realmente? términonan di e «índise di di gueranan plamá entre tempu rekòrt sin posibilidat
ente Medio, Asia Sentral Trágiko siglo XX horornan», e komparashon Amérika i Ekstremo Oriente, di resistensia.
i inkluso Europa, ku e ta masha difísil ku e de- práktikamente sin laga nin- E pió aña di tur tempu
krísis di Cáucaso i No ta nesesario ret- strukshon kousá pa e Rev- gun region di mundu liber di
Bielorrusia. rosedé tantu den tempu pa olushon Komunista China konflikto. E salto ta únika- Sin embargo, ora ta trata
kuestioná e afirmashon akí mente pa spar espasio den e di e “pió aña di historia”, tin
· Tenshonnan militar i seriamente. Solo en el sig- i su 65 mion di morto. asuntu akí… ekspertonan ku no señalá nin-
riesgonan di guera di lo XX, por ehemplo, nos Doblete Promé Guera gun di e períodonan akí komo
Venezuela a las Coreas, 2020 ta enfrentá rivalnan Mundial + grip spañó E pèst di pèshi di siglo esun mas trágiko di trayek-
pasando dor di e pol- horibel ku ta kompetí bru- XIV toria di humanidat.
vorín perpetuo di Golfo talmente pa e pió “trofeo” Di 1918 pa 1920, prák- Si e tema ta un pandemia, Un di nan ta e arkeólogo
di e aña di tur tempu. tikamente sin pousa tras di
e horor di e Promé Guera no tin apsolutamente ningun Michael McCormick, profe-
kontinuashon pag.11 II Guera Mundial Mundial (1914-1918), e komparashon entre kualkier sor di Universidat di Harvard
pandemia di grip spañó a otro i e kasi mítiko Pèst spesialisá den Historia Me-
di Enkarnashon sino esaki so: Entre 1939 i 1945, e mas kousa pa sorpresa morto Negra. Na 1349, e pèst di dieval. E ta sostené ku e pió
el a mira nos kai na suela i ku destruktor di tur guera ha- pèshi tabata kabando ku en- lunanan hamas registrá no
nos lo a bai na sufri, oprimí dor tabata esnan di 2020, ni es-
di tirania di morto, i tabatin ko- nan di e di Dos Mundial, ni
mpashon ku nos” (San Huan e dos añanan di e grip spañó,
Crisóstomo). ni e horibel añanan di e Pèst
Pa reflekshoná: ami por Pretu.
bisa ku mi stima Dios riba tur
kos? Kon i ta demostrá esaki: E «pió aña di tur tempu»
únikamente ku palabranan òf tabata tambe «komienso di un
tambe ku obranan, “pues obran- di e pió períodonan pa ta
an ta amor i no bon rason”? bibu».
Mi por bisa ku mi stima e próhi- Pa Michael McCormick,
mo, mínimo manera mi mes? Mi
por bisa ku mi stima e próhimo e «pió aña di tur tempu»
manera Kristu Ta stim’é? Mi ta tabata esun skur i poko men-
demostr’é ku mi pasenshi, bon- shoná 536.
dat, miserikòrdia, donashon, Ta sigui otro siman
preokupashon sinsero p’e,
yudansa konkreto?