Page 17 - AHATA
P. 17

A2   LOCAL
                 Diasabra 8 November 2025
                  Atakenan aereo den lama Caribense por causa daño significante na

                                                                 ecosistema marino


            Anteriormente nos a trece  cion riba e impacto ambiental
            dilanti e hecho cu e atak-   di  atakenan  cu  ta  tumando
            enan  aereo  di  Merca  den  luga  den  Lama  Caribense,  e
            Caribe  no  ta  legal  segun  efectonan  general  di  activi-
            ley  internacional,  sinem-  dad militar riba ambientenan
            bargo mientras cu esaki ta  marino ta inclui daño signifi-
            un banda di e impacto di e  cante  causa  pa  energia  acus-
            atakenan aki. Tambe tin e  tico  of  shockwave.  Ademas
            otro banda cu mester con-    di esaki, tin e destruccion di
            sidera, cual ta e contami-   habitat bao awa y contamina-
            nacion  di  e  bida  marino  cion kimico.
            unda e bomnan aki ta cay.
                                         E impactonan aki ta posee un
            Conflicto  arma  ta  e  acto  di  menasa grandi na e region cu
            guera  genera  pa  dos  of  mas  ecosistema y bida marino cu
            grupo  gubernamental,  gru-  ya caba tin tempo sensitivo y
            ponan  no  gubernamental  of  vulnerable, manera e coral y
            estadonan  internacional  cu  poblacion  di  mamifero  ma-
            generalmente ta involucra un  rino.                       golpi directo di municion por  e ambiente marino. Esaki por  fri di esaki a causa di cambio
            combinacion  di  accion  mili-                            fisicamente  destrui  habitat-  ta resto di material explosivo,  den e condicion di nan habi-
            tar  activo—den  e  caso  aki,  E detonacion di municion y  nan  marino  critico,  incluy-  metalnan  pisa  y  te  hasta  de-  tat.  Na  su  turno,  esaki  por
            agresion aereo, operacionnan  atakenan aereo cu bom den of  endo  coral  sensitivo  y  loke  rame di azeta of petroleo. Tur  causa cambio den nan com-
            cu  barco  naval  of  forsanan  cera di awa ta genera loke ta  ta yama ‘seagrass’, cual ta un  esaki  ta  contene  kimiconan  portamento  y  facilita  tambe
            riba tera. Esaki ta loke nos ta  yama  ‘shockwave’  poderoso  punto esencial pa e reproduc-  cu por envenena e bida ma-  e introduccion di especienan
            mirando  den  region  Caribe  y un energia acustico intenso  cion di cierto especie, ademas  rino, por acumula den e ca-  invasivo.
            ultimo  temponan,  un  con-  cu por causa herida severo of  di su uso como un sitio safe  dena alimenticio y degrada e
            flicto  arma  contra  botonan  te  hasta  morto  na  bida  ma-  pa por come of cria nan baby.  calidad  di  awa,  impactando  E lama di Caribe ta cas di un
            sospecha  di  trafico  di  droga,  rino.  Esaki  ta  inclui  pisca,  E  daño  fisico  aki  tambe  ta  ambos bida marino y posible-  cantidad  sumamente  diverso
            pero den e caso aki, di un solo  turtuga  y  mamifero  marino,  stroba  un  balans  delicado  di  mente te hasta salud humano  di  ecosistema  marino,  cual
            banda.  Hopi  biaha,  ecosiste-  kendenan  ta  depende  may-  e ecosistema marino y por tin  si no atende esaki.    ya  caba  ta  enfrenta  presion-
            manan natural tin e termino  ormente  riba  zonido  pa  co-  un efecto cu ta duradero.                              nan existente for di cambio di
            di “tereno” den terminologia  municacion  y  nabegacion.  E                            E estorbo general di ecosiste-  clima, contaminacion marino
            militar y e ecosistema marino  animalnan marino aki ta extra  Contaminacion kimico tam-  ma causa pa actividad militar,  general y sobrepesca. E stress
            no ta un excepcion mirando  vulnerable  na  e  tipo  di  im-  be  ta  algo  riba  cual  mester  incluyendo  trafico  marino  agrega  di  atakenan  aereo  y
            cu  hopi  biaha  den  conflicto  pacto aki, pa motibo cu nan  pone  atencion.  Actividadnan  aumenta y e introduccion di  otro accion militar ta empeo-
            arma,  atakenan  aereo  por  tin un sensitividad eleva na e  militar  ta  inclui  e  potencial  materialnan  cu  usualmente  ra e vulnerabilidadnan agrega
            tuma  luga  riba  lama  tambe,  shockwavenan.             di  botonan  cu  ta  hundi  y  e  no ta den e areanan aki, por  aki,  posiblemente  pushando
            cual  ta  e  caso  cu  nos  ta  mi-                       uso di explosivonan, cual por  causa stress tambe riba e po-  e especienan y habitatnan ya
            rando den Caribe.            Destruccion di habitat ta otro  libera y emiti un gran canti-  blacion  marino.  Matanan  caba menasa den un caida ire-
            Mientras cu tin tiki investiga-  punto di peso, pa motibo cu  dad di substancia toxico den  marino y bestia tambe por su-  versible.

                           Periodista hopi stima y reconoci, Hubert Tiel, a bay sosega



            Ayera  merdia  prensa  a  trevista  den  cual  Hubert  a                                                            na ANA, tur mi badges, prac-
            ricibi  e  tristo  noticia  cu  conta  di  su  trayectoria  ex-                                                     ticamente  tur  mi  historia  di
            e  reconocido  periodis-     tenso como fotografo, celeb-                                                           55 aña pa nan archiva esaki pa
            ta,  fotografo  y  colega  di  rando e aña aki 55 aña den e                                                         asina  tambe  nan  por  mustra
            prensa  Hubert  Tiel  a  bay  mundo di fotografia.                                                                  hubentud  con  fotografia  ta-
            sosega. Apenas algun luna                                                                                           bata y con leu el a yega awe,”
            atras  Hubert  a  ser  diag-  Na bida Hubert tabata recon-                                                          el a indica.
            nostica cu cancer avansa y  oci  den  comunidad  como
            ayera el a perde su bataya.  fotografo  y  tabata  presenta                                                         E tempo aki, Sr. Tiel su men-
                                         na diferente actividad semper                                                          sahe pa hobennan cu ta desea
            Den  luna  di  september  Bon  cla pa saca e potretnan perfec-                                                      di  drenta  fotografia  tabata
            Dia  Aruba  a  publica  un  en-  to.  El  combina  su  pasion  pa                                                   “nos ta saca potret di tur loke
                                         fotografia cu su otro pasion,                                                          ta bin y tur loke ta bay. Pero
                                         motorsport, y tabata asisti na                                                         mi  conseho  ta  keda  semper
                                         tur evento di careda di auto y                                                         busca  e  angulo  corecto,  luz
                                         motorsport.                                                                            corecto,  y  posicion  corecto.
                                                                                                                                Wak  e  como  arte,  e  mester
                                         E  aña  aki  Hubert  a  cumpli                                                         keda semper un arte y lo keda
                                         55 aña den e mundo di foto-                                                            den historia.”
                                         grafia.  Dia18  di  augustus,
                                         dia  di  su  cumpleaño,  su  pa-                                                       E  conocemento,  historia  y
                                         sion pa fotografia  a cuminsa                                                          legado  sumamente  valioso
                                         na momento cu pa su di 11    di  cosnan,  manera  cadushi,  Bon Dia Aruba.             cu  Hubert  ta  laga  atras  lo
                                         cumpleaño su mama a regal’e   lagadishi,  cosnan  cu  tabata  Cu e 55 aña aki den e mundo   compaña nos y brinda alien-
                                         un  camara  chikito.  E  tempo   move  y  asina  poco  poco  su  di  fotografia,  Hubert  a  col-  to,  conseho  y  inspiracion  pa
                                         ey tabata, segun el a conta, e   habilidadnan  pa  saca  potret  ecta  un  archivo  hopi  grandi   e  generacionnan  cu  ta  bini
                                         camara  tabata  di  rol  di  12  y   a progresa. “Como fotografo  di  potret,  historia  y  recuer-  despues di nos.
                                         tabata  saca  potret  blanco  cu   bo  sa  kico  bo  ta  buscando,  donan  warda.  Algun  luna
                                         preto.  El  a  conta  cu  e  idea   kico  ta  e  angulo,  kico  ta  bo  atras el a haci entrega di tur   Bon Dia Aruba ta manda pal-
                                         tabata  pa  e  saca  potret  di  e   limite, y bo ta buscando algo  su  material  na  Archivo  Na-  abra di profundo condolencia
                                         muchanan  di  bario  cu  a  bin   cu no ta mescos cu tur hen-  cional  Aruba,  potret,  docu-  pa famia, amistad y tambe de-
                                         pa canta ‘happy birthday’ p’e,   de,”  el  a  expresa  un  tempo  mento y hasta su camaranan.   mas coleganan di prensa. Cu
                                         pero el a cuminsa saca potret   atras durante un entrevista cu  “Mi a hiba tur mi camaranan   Hubert descansa na paz.
   12   13   14   15   16   17   18   19   20   21   22